Πώς ένας δάσκαλος δημιουργεί το ιδανικό περιβάλλον για μάθηση
Το «κλειδί» είναι να πείσεις τους μαθητές σου ότι είσαι έμπιστος, αξιόλογος δάσκαλος, κι ότι αγωνίζεσαι με όλες τις δυνάμεις κι αδυναμίες σου για το καλό τους

Ένας μεγάλος αριθμός μαθητών είναι παγιδευμένος σε μια λανθασμένη στάση, όσον αφορά την εκπαίδευσή τους, γιατί απλούστατα δεν αντιλαμβάνεται τις τραγικές συνέπειες της στάσης τους στη διάπλαση της ίδιας της προσωπικότητάς τους. Δεν συνειδητοποιούν ότι η παρούσα στάση τους απέναντι στη μόρφωσή τους θα καθορίσει το επάγγελμά τους, το κοινωνικό και οικονομικό τους περιβάλλον, κι αργότερα τις συζύγους τους, τα παιδιά τους και, το σημαντικότερο, θα καθορίσει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν, αισθάνονται, κινούνται και κρίνουν τα πάντα: Θα καθορίσει τον τρόπο ζωής τους, το πνεύμα και την ψυχή τους.

Πώς μπορεί ένας δάσκαλος να χειριστεί ένα τόσο λεπτό θέμα σαν αυτό, το οποίο αφορά τον μαθητή ως ψυχοσωματική οντότητα σε σύγκριση με τη στεγνή και άψυχη σχολική ύλη; Το «κλειδί» είναι να πείσεις τους μαθητές σου ότι είσαι έμπιστος, αξιόλογος δάσκαλος, κι ότι αγωνίζεσαι με όλες τις δυνάμεις κι αδυναμίες σου για το καλό τους. Αμέσως, όμως, γεννάται το ερώτημα: Πώς μπορεί ένας δάσκαλος να επιφέρει αυτές τις επιθυμητές καταστάσεις;

Δάσκαλος-καπετάνιος
Ο δάσκαλος, που καπετανεύει αυτό το σκάφος/τάξη, παίρνει την πρωτοβουλία και χαράσσει τον δρόμο, αποκαλύπτοντας πρώτος την προσωπικότητά του, επιδεικνύοντας ειλικρίνεια, προθυμία να συζητήσει σχεδόν τα πάντα και ετοιμότητα να δεχτεί τις κριτικές των μαθητών του, τόσο για τη δική του προσωπικότητα όσο και για τον τρόπο που χειρίζεται το μάθημά του. Το βάθος και το πλάτος της επιτυχίας του καθορίζει το βάθος και το πλάτος επίδρασης που θα μπορέσει ο δάσκαλος να ασκήσει στους μαθητές του, επειδή ο δάσκαλος είναι η ενσάρκωση του ρόλου/εαυτού προς τον οποίο θα κατευθύνει τους μαθητές του.

Δεν υποστηρίζω ότι αυτό είναι εύκολη υπόθεση, για τον λόγο ότι αν ο δάσκαλος επιτρέψει στους μαθητές να αγγίξουν θέματα όπως η κριτική του χαρακτήρα του και τον τρόπο που διδάσκει, μα ο δάσκαλος αδυνατεί να αντιμετωπίσει με επιτυχία τα όσα οι μαθητές τού προσάπτουν, τότε ο δάσκαλος θα βρεθεί στο έλεος των μαθητών του και συνεπώς ανίκανος να διευθύνει την τάξη.

Είναι σοφό ένας δάσκαλος, αντιμετωπίζοντας ένα τέτοιο ενδεχόμενο, να κρατήσει μια λογική απόσταση από τους μαθητές του και να μείνει μέσα στο πλαίσιο κάλυψης της σχολικής ύλης.

Υγιές κλίμα
Από την άλλη, αν ο δάσκαλος είναι ικανός και μπορέσει να πετύχει τα πιο πάνω, τότε σαλπάρει μέσα στους άπειρους ορίζοντες της γνώσης και αυτοδημιουργίας και καθιστά ένα κλίμα για υγιείς κριτικές και προβληματισμούς σε οποιοδήποτε θέμα, από την ύλη που διδάσκει, μέχρι ιστορικά και σύγχρονα θέματα, υπαρξιακά θέματα, και φυσικά θέματα προσωπικότητας και συμπεριφοράς των μαθητών του. Όλα αυτά είναι αλληλοσυνδεδεμένα μεταξύ τους, επειδή αν η ζωή ή το μάθημα δεν είναι εμπλουτισμένο από το μαγικό κλασικό ελληνικό πνεύμα του Θεού «ΠΑΝ», δηλαδή τις άπειρες συγκρουσιακές δυνάμεις της ύπαρξης, τότε το μάθημα τυγχάνει έλλειψης πραγματικότητας, έμπνευσης και αποτελεσματικότητας.

Έχει έλλειψη του άπειρου βάθους και πλάτους της «Μεγάλης Καταλυτικής Εικόνας της Ύπαρξης», που ένας μαθητής χρειάζεται, για να αρχίσει να ξεφεύγει από τη σύγχυση, ματαιότητα, παθητικότητα και απραξία της παραπλάνησης και σκότους και να αρχίσει να κατευθύνει τον εαυτό του προς τη «Μεγάλη Καταλυτική Εικόνα της Ύπαρξης». Έτσι θα μπορέσει να αρχίσει συνειδητά να προσδιορίζει τον εαυτό του, τις πράξεις του και τις συνέπιες αυτών.

Μέσα σ’ ένα περιβάλλον σαν αυτό, ο δάσκαλος είναι ικανός να αρχίσει εξαρτώμενος από το πλάτος και βάθος εμπιστοσύνης και υπόληψης, που σαν σύνολο και χωριστά έχουν γι’ αυτόν οι μαθητές, να ασκεί εποικοδομητική κριτική στη στάση τους απέναντι στη μόρφωσή τους και στη ζωή τους.

Τα πλεονεκτήματα δεν θα είναι άμεσα, γιατί η αυτοδημιουργία είναι μια αργή, χρονοβόρα και ατελείωτη διαδικασία, όμως το δυναμικό του ανοικτού πνεύματος διδασκαλίας θα απελευθερώσει και θα καθοδηγήσει τους μαθητές να βρουν και συνειδητά να πάρουν στα χέρια τους το νήμα της προσωπικότητάς τους, αλλά και να προεκτείνουν και να κατευθύνουν την προσωπικότητά τους προς τους μακροχρόνιους στόχους τους.

Πότε πρέπει να λαμβάνονται πειθαρχικά μέτρα
Πάντα θα υπάρχει ένας μικρός αριθμός μαθητών που θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί αυτήν τη μέθοδο διδασκαλίας και θα προσπαθήσει να οδηγήσει τα πράγματα, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, σε αυτό που λανθασμένα αυτός ο αριθμός μαθητών θεωρεί «σωστή σχολική διδασκαλία». Αυτό το σύνολο των μαθητών είναι ιδιαίτερα δραστήριο, κυρίως στα αρχικά στάδια, αφού δεν έχει ακόμα αντιληφθεί τα προτερήματα αυτής της μεθόδου του ανοικτού πνεύματος διδασκαλίας.

Επιπλέον, ένας μικρότερος αριθμός μαθητών, το μέγεθος του οποίου εξαρτάται από την ωριμότητα της τάξης, το αποκαλούμενο «ταραχοποιό σύνολο», που έχει ανάγκη, δυστυχώς το περισσότερο, από καθοδήγηση στην ανασυγκρότηση του χαρακτήρα του, θα συνεχίσει να ενοχλεί την τάξη. Η καλύτερη προσέγγιση για την αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων είναι ο δάσκαλος να συνεχίσει θετικά και σταθερά, με όλες τις δυνάμεις και αδυναμίες του, να εξηγεί την ανώριμη στάση αυτού του συνόλου και, ταυτοχρόνως, να μάχεται για το καλό ολόκληρης της τάξης.

Αυτό θα φέρει στην επιφάνεια την καλύτερη πλευρά της προσωπικότητας των ταραχοποιών στοιχείων σε εκείνο το συγκεκριμένο στάδιο της ανάπτυξής τους. Όμως, η καλύτερη πλευρά της προσωπικότητάς τους σε εκείνο το συγκεκριμένο στάδιο της ανάπτυξής τους κάποτε δεν είναι ικανοποιητικό, αφού ακόμα εξακολουθούν να επηρεάζουν τη ροή του μαθήματος και την οικοδόμηση και εδραίωση του ανοικτού πνεύματος διδασκαλίας.

Σε αυτούς τους μαθητές πρέπει να επιβληθούν αποτελεσματικά πειθαρχικά μέτρα -και υπάρχουν τρόποι αποτελεσματικών πειθαρχικών μέτρων- γιατί εκτός από το ότι διακινδυνεύουν το κλίμα και το ήθος της τάξης, υπάρχει επίσης και ο κίνδυνος η ανώριμη συμπεριφορά τους να εξαπλωθεί και να γίνει πρότυπο «επαναστατικότητας».

Ένα πρότυπο που οι μαθητές, κυρίως στην εφηβική ηλικία, βρίσκουν εξαιρετικά ελκυστικό.

Σχεδόν πάντοτε, όταν ένα θέμα εξετάζεται στο σύνολό του, οι παράγοντες που το καθορίζουν είναι κοινωνικοί -δηλαδή καθορίζονται από το πνεύμα της κουλτούρας και τον τρόπο που είναι οργανωμένη η κοινωνία, η πολιτεία, παρά ατομικοί- έτσι όπως έχω παρουσιάσει συνοπτικά το θέμα.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Ιδιοκτήτης του English Semiotics Institute στην Αγλαντζιά, Λευκωσία:
[email protected]