Προστασία πρώτης κατοικίας μέχρι €250.000 μόνο αν οι Τράπεζες δεν χάσουν κεκτημένα δικαιώματα

Από χίλια μύρια κύματα περνά η προστασία της πρώτης κατοικίας, όπως ορίζει το κυβερνητικό νομοσχέδιο για την αφερεγγυότητα. Αλλαγές προς το συμφέρον των εγγυητών πέτυχε η Κυβέρνηση

ΔΙΑΒΕΒΑΙΩΣΕΙΣ Κυβέρνησης ότι το νομοσχέδιο καλύπτει τις ανησυχίες της Βουλής και έχει την έγκριση της Τρόικας

Δίκτυ ασφαλείας τόσο για προστασία της κύριας κατοικίας των πρωτοφειλετών (αξίας μέχρι €250.000) αλλά και για τους εγγυητές (όταν ο πρωτοφειλέτης δεν μπορεί να αποπληρώσει το χρέος του) θεσπίζει η Κυβέρνηση, μέσω του πέμπτου και σημαντικότερου νομοσχεδίου για την αφερεγγυότητα. Το πολυσέλιδο νομοσχέδιο έλαβε χθες το πράσινο φως από το Υπουργικό Συμβούλιο και πλέον, αρχής γενομένης από την ερχόμενη Τρίτη, θα περάσει από τη βάσανο και το μικροσκόπιο της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής.

Άπαντες ευελπιστούν ότι αυτό θα εξεταστεί και εγκριθεί μέχρι τις 19 Μαρτίου, όταν λήγει η προσφάτως ψηφισθείσα αναστολή εφαρμογής του νόμου των εκποιήσεων. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με τον Κυβερνητικό Εκπρόσωπο, η προταθείσα νομοθεσία έτυχε της έγκρισης των διεθνών δανειστών, κατόπιν σκληρών και επίμονων διαπραγματεύσεων.

Μηχανισμοί και ρήτρες

Δύο μηχανισμούς συστήνει το προταθέν από την Κυβέρνηση νομοσχέδιο:

1. Τα προσωπικά σχέδια αποπληρωμής, μέσω των οποίων θα επιτυγχάνεται, υπό προϋποθέσεις, αναδιάρθρωση του χρέους φυσικών προσώπων, ώστε να αποπληρωθεί ο πιστωτής και να διατηρηθεί, όπου είναι εφικτό, η κύρια κατοικία.

2. Τον μηχανισμό απαλλαγής οφειλών. Μέσω δικαστικών διαταγμάτων θα διαγράφονται μικρά ανασφάλιστα χρέη μέχρι €15.000, για χρεώστες που δεν έχουν διαθέσιμο εισόδημα, ούτε ουσιαστικά περιουσιακά στοιχεία.

Στο κεφάλαιο των προσωπικών σχεδίων αποπληρωμής, που θα ετοιμάζονται από τους αδειοδοτημένους Συμβούλους Αφερεγγυότητας, καλύπτεται πλήρως και ο τρόπος χειρισμού των εγγυητών, όταν και εφόσον ο πρωτοφειλέτης δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του.

Σημειώνεται ότι τα σχέδια δύναται να είναι συναινετικά -όταν έχουν την έγκριση της Τράπεζας- ή ακόμη και επιβαλλόμενα -όταν, δηλαδή, η Τράπεζα δεν τα δέχεται- και αυτά θα επιβάλλονται με δικαστική απόφαση. Κυριότερη πρόνοια του σχεδίου αποπληρωμής είναι ότι δεν μπορεί να προνοεί πληρωμές, οι οποίες θα έχουν ως αποτέλεσμα ο χρεώστης να στερείται των λογικών εξόδων διαβίωσης (εκτός αν ο ίδιος το επιλέξει), το ύψος των οποίων θα καθορίζεται αρχικά από το Υπουργείο Οικονομικών και μετέπειτα από την Υπηρεσία Αφερεγγυότητας.

Προστασία κύριας κατοικίας

Σύμφωνα με το προταθέν νομοσχέδιο, θα μπορεί να τυγχάνει προστασίας η κύρια κατοικία ενός οφειλέτη, όταν η αντικειμενική της αξία δεν ξεπερνά τις €250.000, που αποτελεί, κατά την Κυβέρνηση, τη μέση αξία κύριας κατοικίας στην Κύπρο. Αυτό θα ισχύει σε περιπτώσεις κατά τις οποίες το σχέδιο αποπληρωμής που θα ετοιμάσει ο Σύμβουλος δεν θα τύχει έγκρισης από την Τράπεζα και τελικά θα επιβληθεί με δικαστική απόφαση. Βεβαίως, η ικανοποίηση του κριτηρίου της αξίας της κατοικίας δεν αποτελεί και εγγύηση προστασίας της. Για να ζητηθεί και να εγκριθεί η προστασία της κύριας κατοικίας από το Δικαστήριο, τίθεται σειρά άλλων πολύ αυστηρών προϋποθέσεων, ως ακολούθως:

· Οι όροι του σχεδίου αποπληρωμής πρέπει να έχουν ως αποτέλεσμα να διατηρήσουν τους πιστωτές (Τράπεζες) στην ίδια ή σε καλύτερη θέση από αυτή στην οποία θα ήταν, εάν η περιουσία του χρεώστη διετίθετο σύμφωνα με τις πρόνοιες του περί Πτώχευσης Νόμου (εκποίηση).

· Το συνολικό υπόλοιπο των χρεών του χρεώστη (εξασφαλισμένα και μη) δεν ξεπερνά τις €300.000.

· Η αξία των υπόλοιπων περιουσιακών στοιχείων του χρεώστη (εκτός της κύριας κατοικίας) δεν ξεπερνά τις €250.000.

· Ο χρεώστης αδυνατεί να αποπληρώσει τα χρέη του λόγω χειροτέρευσης της οικονομικής του κατάστασης από γεγονότα εκτός του ελέγχου του, που είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση του εισοδήματός του κατά τουλάχιστον 25%.

Δυνατότητα συντήρησης

Τα προαναφερθέντα κριτήρια αποτελούν τους κύριους πυλώνες πιθανής δικαστικής απόφασης για προστασία της κύριας κατοικίας. Ωστόσο, για να μπορέσει ο Σύμβουλος Αφερεγγυότητας να επιβάλει στην Τράπεζα, μέσω δικαστηρίου, το σχέδιο αποπληρωμής που θα προνοεί προστασία της πρώτης κατοικίας, θα πρέπει να λάβει υπόψη τα ακόλουθα - σε σχέση πάντα με τη δυνατότητα του χρεώστη να διατηρήσει το σπίτι του:

· Όλες τις αναγκαίες δαπάνες για διατήρησή της (π.χ. έξοδα συντήρησης, φόροι, ασφάλιση κ.λπ.).

· Τα εισοδήματα του χρεώστη.

· Την ικανότητα άλλων ατόμων που διαμένουν στην κατοικία να συνεισφέρουν.

· Τις ανάγκες του χρεώστη και της οικογένειάς του και το κόστος για εναλλακτικές διευθετήσεις διαμονής.

Προστασία μεν αλλά

Οι περιπτώσεις προστασίας της κύριας κατοικίας ενός χρεώστη, ο οποίος θα προσφύγει στον Σύμβουλο Αφερεγγυότητας, που θα επιβάλει στην Τράπεζα σχέδιο αποπληρωμής, δεν του αφήνουν πολλά περιθώρια ελιγμών. Και αυτό, γιατί για να προστατεύσει την κατοικία του θα πρέπει να δεχθεί ότι:

· Οποιοδήποτε ποσό, ακόμη και από επιπρόσθετο και έκτακτο εισόδημα, πέραν από το απαραίτητο για την κάλυψη των Λογικών Εξόδων Διαβίωσης (όπως αυτά θα καθορίζονται αντικειμενικά) θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την εξυπηρέτηση των χρεών του.

· Για να ισχύσει το σχέδιο αποπληρωμής, που θα προστατεύει την κατοικία του, θα ρευστοποιηθούν όλα τα περιουσιακά στοιχεία του, περιλαμβανομένων των πολυτελών κινητών περιουσιακών στοιχείων του, για σκοπούς ενίσχυσης της δυνατότητας αποπληρωμής των χρεών του για προστασία της κύριας κατοικίας.

Με βάση το νομοσχέδιο, ο χρεώστης, για να προστατεύσει την κατοικία του, θα πρέπει να αποξενώσει οποιαδήποτε άλλη περιουσία. Δύνανται ωστόσο να εξαιρεθούν:

1. Τα περιουσιακά στοιχεία τα οποία είναι απαραίτητα για την εργασία του.

2. Περιουσιακά στοιχεία τα οποία δεν αποτελούν ενυπόθηκη εξασφάλιση - συγκεκριμένα, κινητά περιουσιακά στοιχεία κάτω των €35.000 και ακίνητα κάτω των €75.000.

3. Ακίνητα περιουσιακά στοιχεία τα οποία παράγουν ουσιαστικό εισόδημα για αποπληρωμή του χρέους, στο πλαίσιο του Προσωπικού Σχεδίου Αποπληρωμής.

Σημειώνεται ότι δεν θα μπορούν να ρευστοποιηθούν περιουσιακά στοιχεία, ακίνητα και κινητά, τα οποία αποτελούν εξασφάλιση του χρεώστη για άλλο χρέος σε άλλον πιστωτή από αυτόν που ορίζει το σχέδιο αποπληρωμής.

Διαγραφή μικρών χρεών μετά από δύο χρόνια

Στο περί Αφερεγγυότητας Φυσικών Προσώπων νομοσχέδιο υπάρχει και μηχανισμός απαλλαγής οφειλών μέχρι €15.000, για όσους χρεώστες πληρούν τα πολύ συγκεκριμένα κριτήρια επιλεξιμότητας. Για να τύχει της πρόνοιας αυτής ένας χρεώστης, θα πρέπει να υποβάλει αίτηση στην Υπηρεσία Αφερεγγυότητας, η οποία, μετά τους απαραίτητους ελέγχους, και αφού πεισθεί ότι ο ενδιαφερόμενος πληροί τα κριτήρια, θα ζητήσει από το Δικαστήριο την έκδοση Διατάγματος Απαλλαγής Οφειλών. Τα κριτήρια επιλεξιμότητας είναι τα εξής:

· Να είναι αφερέγγυος και πολύ πιθανόν να συνεχίσει να είναι για διάστημα δύο ετών από την ημερομηνία αίτησής του για έκδοση διατάγματος απαλλαγής οφειλών.

· Τα συνολικά επιλέξιμα χρέη του να μην υπερβαίνουν το ποσό των €15.000.

· Το μηνιαίο καθαρό διαθέσιμο εισόδημα (δηλ. το υπόλοιπο μετά την αφαίρεση των Λογικών Εξόδων Διαβίωσης από το σύνολο των εισοδημάτων του) να μην υπερβαίνει το ποσό των €100.

· Τα περιουσιακά του στοιχεία να μην υπερβαίνουν το ποσό των €400, εκτός αυτών που προστατεύονται κάτω από διαδικασία πτώχευσης.

Το υπό διαγραφή ανεξασφάλιστο χρέος δεν θα διαγράφεται αυτόματα, αλλά μετά από δύο χρόνια. Η περίοδος μέχρι τη διαγραφή θα ονομάζεται, σύμφωνα πάντα με το νομοσχέδιο, «περίοδος παρακολούθησης».

Αφού εκπνεύσει η περίοδος παρακολούθησης, ο χρεώστης απαλλάσσεται από το επιλέξιμο χρέος, καθώς και από οποιεσδήποτε άλλες υποχρεώσεις σε σχέση με αυτό, και το σύνολο των τόκων, χρηματικών ρητρών και άλλων ποσών τα οποία, από την ημερομηνία αίτησης, καθίστανται πληρωτέα σε σχέση με το εν λόγω χρέος. Ο χρεώστης απαλλάσσεται επίσης από όλες του τις υποχρεώσεις ως εγγυητής. Τα ίδια δικαιώματα θα έχει σε σχέση με το επιλέξιμο (υπό διαγραφή) χρέος και πιθανός εγγυητής του, ο οποίος επίσης μετά από δύο χρόνια απαλλάσσεται της υποχρέωσης.

Ο δύσβατος δρόμος των εγγυητών

Βελτιωμένες είναι πάντως οι πρόνοιες του νομοσχεδίου σε ό,τι αφορά τον τρόπο χειρισμού των εγγυητών, γεγονός που ίσως ανοίξει τον δρόμο για έγκριση του πολύ σημαντικού αυτού σχεδίου νόμου. Με βάση τα όσα έβλεπαν το φως της δημοσιότητας όταν συνέρχετο η διακομματική επιτροπή, και συγκρίνοντάς τα με όσα το τελικό νομοσχέδιο διαλαμβάνει στο θέμα χειρισμού των εγγυητών, προκύπτει ότι η σκληρή διαπραγμάτευση με τους διεθνείς δανειστές απέδωσε σε κάποιο βαθμό αποτελέσματα.

Περιληπτικά αναφέρεται ότι η υποχρέωση του εγγυητή σε σχέση με το δάνειο του πρωτοφειλέτη θα ισοδυναμεί με το ποσό της διαφοράς μεταξύ της αξίας της ενυπόθηκης εξασφάλισης και του υπόλοιπου του δανείου. Συνεπώς, το δικαίωμα του πιστωτή να εισπράξει από τον εγγυητή περιορίζεται στο ποσό της διαφοράς. Εάν το υπόλοιπο του δανείου είναι μικρότερο από την αξία της ενυπόθηκης περιουσίας, τότε οι εγγυητές απαλλάσσονται από τις υποχρεώσεις τους. Και όλα αυτά σε σύγκριση με την αρχική απαίτηση των Τροϊκανών για ανάληψη του συνόλου της υποχρέωσης από τους εγγυητές, ακόμη και αν η Τράπεζα εκποιούσε το ενυπόθηκο ακίνητο ενός οφειλέτη που δεν ανταποκρινόταν στις υποχρεώσεις του.

Προϋποθέσεις απαλλαγής εγγυητών

Οι πρόνοιες του υπό εξέταση από τη Βουλή νομοσχεδίου, δίνουν τη δυνατότητα στους εγγυητές να απαλλαγούν της υποχρέωσής τους, εφόσον πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις. Επίσης εγγυητές που θα βρίσκονται σε δύσκολη θέση, λόγω κάποιων αφερέγγυων χρεωστών, θα μπορέσουν να διεκδικήσουν το λαβείν τους από τον πρωτοφειλέτη. Συγκεκριμένα:

· Η δυνατότητα του πιστωτή να καταχωρίσει αγωγή εναντίον εγγυητή περιορίζεται στα δύο χρόνια μετά από την ημερομηνία που θα τεθεί σε εφαρμογή το Προσωπικό Σχέδιο Αποπληρωμής.

· Μετά τη λήξη της περιόδου αυτής, ο πιστωτής δεν θα δικαιούται να κινηθεί εναντίον του εγγυητή και οποιαδήποτε δικαιώματα του πιστωτή έναντι του εγγυητή παραγράφονται.

· Το ποσό που θα κληθεί να πληρώσει ο εγγυητής στον πιστωτή, θα μπορεί ο εγγυητής να το αξιώσει από τον χρεώστη.

· Το δικαίωμα του εγγυητή να καταχωρίσει αγωγή εναντίον του χρεώστη, ή εναντίον συνεγγυητή του, περιορίζεται στα δύο χρόνια μετά την καταβολή πληρωμών από τον εγγυητή.

Επιπρόσθετες πρόνοιες προστασίας

ΤΟ νομοσχέδιο της Κυβέρνησης, το οποίο από την ερχόμενη Τρίτη θα περάσει από το μικροσκόπιο της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής, περιλαμβάνει και μία σειρά άλλων επιπρόσθετων προνοιών για προστασία των εγγυητών. Ως μόνιμο μέτρο καθορίζεται ότι σε περίπτωση που η Τράπεζα (πιστωτής) καταμερίσει τις αξιώσεις της μεταξύ των εγγυητών, αυτό θα πρέπει να γίνει κατ’ εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης, της αρχής της διαφάνειας και σύμφωνα με τις αρχές της επιείκειας. Επίσης για περίοδο τριών ετών, θα ισχύουν και οι ακόλουθες προστατευτικές πρόνοιες:

1. Οι εγγυητές δύνανται να καταβάλλουν ποσά μηνιαίως και θα παραμένουν με μηνιαίο εισόδημα, το οποίο θα μπορεί να καλύψει: (α) τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης (όπως θα καθορίζονται από την Υπηρεσία
Αφερεγγυότητας) και (β) τις υφιστάμενες δόσεις που πρέπει οι ίδιοι να αποπληρώσουν στα δάνειά τους. Η πρόνοια για τις υφιστάμενες δόσεις αφορά όσες εγγυήσεις υπάρχουν κατά την έναρξη εφαρμογής του νόμου.

2. Σε περιπτώσεις στις οποίες οι εγγυητές καταβάλλουν ποσά μηνιαίως, η χρονική διάρκεια θα είναι όπως καθορίστηκε στην αρχική σύμβαση του πρωτοφειλέτη, εκτός εάν τα ενδιαφερόμενα μέρη συμφωνήσουν διαφορετικά, και το επιτόκιο δεν θα είναι μεγαλύτερο από την αρχική σύμβαση.

3. Η κύρια κατοικία του εγγυητή δεν θα μπορεί να εκποιηθεί για αποπληρωμή του χρέους του πρωτοφειλέτη, εκτός από τις περιπτώσεις στις οποίες εγγυητής έχει βάλει ως εξασφάλιση την πρώτη του κατοικία για δάνειο του πρωτοφειλέτη (αλλά σε περίπτωση που η οποιαδήποτε εξασφάλιση προκύπτει από «ΜΕΜΟ», η κύρια κατοικία του εγγυητή προστατεύεται).