Τα μαθήματα για την ομοσπονδία να αρχίσουν από τους πολιτικούς

Ενώ η Κύπρος βρίσκεται σε μια πραγματική δεινή θέση το πολιτικό σύστημα παραμένει ουσιαστικά αδρανές ακολουθώντας πολιτικές που έχουν χαραχθεί σε άλλα κέντρα αποφάσεων.  Την περασμένη Κυριακή συμπληρώθηκαν 40 χρόνια από την εισβολή και συνεχιζόμενη κατοχή.  Οι δηλώσεις Τούρκων και Τουρκοκύπριων αξιωματούχων είναι ξεκάθαρες για τις προθέσεις τους. Την ίδια στιγμή η Τρόικα πιέζει για την εφαρμογή ακόμα μιας βασικής πρόνοιας του Μνημονίου – αυτής των εκποιήσεων.  Το όλο σύστημα αδυνατεί να αντιληφθεί ότι η συνεχιζόμενη ύφεση επιδεινώνει τα δεδομένα σε όλα τα επίπεδα παρά την επικοινωνιακή διαχείριση.

Επιστρέφοντας στο Κυπριακό, δυστυχώς το πολιτικό σύστημα παραμένει εν πολλοίς προσηλωμένο και εγκλωβισμένο σε συνθήματα και αδιέξοδες πολιτικές.  Και έχει προκύψει τώρα ένα νέο ζήτημα: η διδασκαλία του θέματος της ομοσπονδίας στα σχολεία μέσης εκπαίδευσης και τα πανεπιστήμια.  Eίναι φυσικά καθοριστικής σημασίας όπως όλοι οι πολίτες, και ιδίως οι νέοι, να είναι ενημερωμένοι και να έχουν κριτική σκέψη.  Ως εκ τούτου όχι μόνο προκρίνω τη σκέψη για διδασκαλία θεμάτων πολιτικών συστημάτων – άρα και της ομοσπονδίας - αλλά πάω ορισμένα βήματα πιο κάτω. Υπογραμμίζω ότι είναι ζωτικής σημασίας να ακολουθήσουν μαθήματα για την ομοσπονδία και ευρύτερα ζητήματα διακυβέρνησης οι Κύπριοι πολιτικοί. 

Είναι προφανές ότι διαχρονικά υπάρχουν στο ευρύτερο πολιτικό σύστημα σοβαρά ελλείμματα εξειδικευμένης γνώσης στα συγκεκριμένα θέματα.  Και όταν λαμβάνονται ή δεν λαμβάνονται αποφάσεις κάτω από το βάρος τέτοιων ελλειμμάτων το κόστος για το κράτος, την κοινωνία και τους ανθρώπους είναι βαρύτατο…

Στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι εξαιρετικής σημασίας να κατανοηθεί πως οικοδομούνται ομοσπονδιακά πολιτεύματα και ποιες είναι οι προϋποθέσεις αλλά και τα παραδείγματα επιτυχίας.  Είναι επίσης σημαντικό να κατανοηθούν οι παράγοντες που είναι δυνατό να οδηγήσουν σε αποσταθεροποίηση, κατάρρευση ακόμα και βία.  Καθοριστικής σημασίας είναι να αξιολογηθούν και να κατανοηθούν θεωρητικά ζητήματα καθώς και οι διαφορετικές περιπτώσεις ομοσπονδιακών πολιτευμάτων και οι εμπειρίες που προκύπτουν από αυτά.

Η καλλιέργεια κοινών συμφερόντων μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών καθώς και ενός ελάχιστου πλαισίου αξιών είναι αναγκαίες αν και όχι επαρκείς προϋποθέσεις επιβίωσης ενός ομοσπονδιακού πολιτεύματος.  Με το ίδιο σκεπτικό ο σεβασμός στην διαφορετικότητα είναι σημαντικός.  Παράλληλα όμως όταν ένα κράτος στηρίζεται κυρίως σε εθνοκοινοτικούς ή/και θρησκευτικούς πυλώνες, οι προοπτικές επιτυχίας είναι στην καλύτερη περίπτωση αμυδρές ιδίως όταν υπάρχει ένα ιστορικά βεβαρημένο παρελθόν.

Θα ήταν τεράστια παράληψη αν δεν αναφερθούμε και στη σημασία της αφηγηματικής επεξήγησης/narrative καθώς και της νομιμοποίησης ενός συνταγματικού πλαισίου.  Κάθε κράτος έχει την ανάγκη νομιμοποίησης και αφηγηματικής επεξήγησης.  Ένας από τους λόγους των μεγάλων προβλημάτων των πρώτων χρόνων της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν η απουσία αφηγηματικής επεξήγησης και επαρκούς νομιμοποίησης.

Παρακολουθώντας δηλώσεις, διακηρύξεις αλλά και την ειδησεογραφία των ΜΜΕ την επέτειο της εισβολής διακρίνουμε ότι εάν επιτευχθεί λύση με βάση το κοινό ανακοινωθέν της 11^ης Φεβρουαρίου 2014 θα υπάρχουν σοβαρά προβλήματα νομιμοποίησης καθώς και έλλειψης αφηγηματικής επεξήγησης. Τούρκοι και Τουρκοκύπριοι αξιωματούχοι επαναλαμβάνουν την πάγια θέση τους για λύση «βάσει των πραγματικοτήτων».  Θεωρούν επίσης την 20^η Ιουλίου 1974 ως ημέρα «ελευθερίας, ειρήνης και αναγέννησης».  Για τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων είναι «αποφράδα ημέρα» που εισέβαλαν «οι βάρβαρες ορδές του Αττίλα» όπως άλλωστε μετέδιδαν διάφορα ραδιοτηλεοπτικά κανάλια.  Παρά ταύτα η ελληνοκυπριακή πολιτική ηγεσία αγνοεί τη σημασία αυτού του χάσματος.  Διαφαίνεται μια στάση στρουθοκαμηλισμού η οποία είναι ευδιάκριτη. Την εκτίμηση αυτή μοιράσθηκαν αρκετές φορές μαζί μου ξένοι συνάδελφοι αλλά και διπλωμάτες.

Σε αρκετές περιπτώσεις και στο συγκεκριμένο ζήτημα της επιδιωκόμενης διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας φαίνεται να συνυπάρχει αφ’ ενός ένας βαθμός αφέλειας και αφ’ ετέρου μια ιδεολογικοθρησκευτική προσήλωση. Στην πραγματικότητα η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία αντικρίζεται πλέον από ένα μέρος του πολιτικού κόσμου ως ένα ιδεολόγημα.  Και δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν ούτε η σύγχρονη βιβλιογραφία ούτε οι ανάλογες εμπειρίες άλλων περιπτώσεων. Και αυτό είναι πιο επικίνδυνο…

Εν κατακλείδι λοιπόν, τίθεται η ανάγκη μαθημάτων ομοσπονδίας αλλά και ευρύτερης διακυβέρνησης.  Και θα πρέπει να αρχίσουν από τους πολιτικούς καθώς η ευρύτερη συστημική κρίση που μαστίζει σήμερα την Κύπρο είναι εν πολλοίς προϊόν του υφιστάμενου πολιτικού συστήματος και της αποτυχίας του.  Το χειρότερο είναι ότι η πλειοψηφία των συμπολιτών μας δεν ασχολείται με τα ζητήματα αυτά καθώς είναι βυθισμένοι στα προβλήματα της καθημερινότητάς τους.