Αναγκαίες Μεταρρυθμίσεις και Προοπτικές
Η ψυχική υγεία είναι βασικός πυλώνας της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι ουσιαστικά η κατάσταση ευεξίας και ικανότητας να ζούμε μια πλήρη ζωή. Η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Ψυχικής Υγείας 19 – 25 Μαΐου, έχει ως στόχο να αναδείξει τη σημασία της ψυχικής υγείας των νέων, με τον Οργανισμό Νεολαίας Κύπρου να συμμετέχει ενεργά στην προσπάθεια αυτή, με την εκστρατεία «Είναι εντάξει να μην είσαι εντάξει», αφού τα δεδομένα που έχουμε ενώπιόν μας, δεν είναι ενθαρρυντικά.
Δυστυχώς, η κατάθλιψη, το άγχος, τα προβλήματα συμπεριφοράς και οι εξαρτήσεις, έχουν αυξηθεί ανάμεσα στα άτομα της νέας γενιάς. Μιας γενιάς που παράλληλα κατατάσσεται στις γενιές με το υψηλότερο επίπεδο μόρφωσης, όλων των εποχών, με υψηλό βαθμό δεξιοτήτων και εξαιρετική εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες.
Τα στοιχεία είναι ανησυχητικά. Tα ευρήματα των ερευνών δείχνουν ότι οι ανάγκες των νέων δεν καλύπτονται επαρκώς. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας που πραγματοποιήθηκε στην ψηφιακή πλατφόρμα Έκφραcy, το 82% των νέων που συμμετείχαν, θεωρεί ότι το κράτος δεν υποστηρίζει επαρκώς τη νεολαία σε θέματα ψυχικής υγείας. Παρόλο που το 66,7% δηλώνει πως γνωρίζει την ύπαρξη υπηρεσιών ψυχικής υγείας, η πρόσβαση σε αυτές παραμένει περιορισμένη, εξαιτίας, είτε γεωγραφικών εμποδίων, είτε της έλλειψης εξειδικευμένων επαγγελματιών και υπηρεσιών για νέους.
Τα ευρήματα αυτά συμπίπτουν και με τα αποτελέσματα μιας μεγάλης έρευνας που πραγματοποίησε η εταιρεία IMR / Πανεπιστήμιο Λευκωσίας για λογαριασμό του ΟΝΕΚ πριν από δύο χρόνια, με δείγμα 1000 νέων από όλη την Κύπρο. Στην έρευνα της IMR, όπως και στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε πριν από μόλις 2 μήνες στην πλατφόρμα Έκφραcy, ξεχωρίζουν τρεις βασικοί άξονες προβληματισμού: 1) το κοινωνικό στίγμα, 2) η έλλειψη ενημέρωσης των νέων στις διαθέσιμες υπηρεσίες και 3) η δυσκολία πρόσβασης στις συγκεκριμένες υπηρεσίες.
Το στίγμα ως εμπόδιο στην αναζήτηση υπηρεσιών
Αν και οι συζητήσεις που γίνονται προσπαθούν να σπάσουν το ταμπού γύρω από το θέμα της ψυχικής υγείας, εντούτοις η κοινωνική προκατάληψη γύρω από την ψυχική υγεία συνεχίζει να είναι έντονη, κάτι που αποτρέπει τους νέους από το να ζητήσουν βοήθεια. Παρόλο που το 84% των ερωτηθέντων στο Έκφραcy ανέφερε ότι θα ένιωθε άνετα να επισκεφθεί έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, το στίγμα εξακολουθεί να αποθαρρύνει πολλούς νέους από το να προχωρήσουν σε ένα τέτοιο βήμα.
Είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ φορέων και δικτύων νέων, ώστε να αντιμετωπιστεί η προκατάληψη γύρω από το θέμα, μέσω εκτενών εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού.
Παράλληλα, η στόχευση πρέπει να αφορά και την ενημέρωση των νέων για τις υφιστάμενες υπηρεσίες και διεξόδους, για τα άτομα που νιώθουν ότι δεν υπάρχουν σαφείς κατευθύνσεις.
Η εύκολη και «φιλική» πρόσβαση ως ζητούμενο
Την ίδια στιγμή, χρειάζεται να διασφαλιστεί η εύκολη πρόσβαση στην αναγκαία στήριξη. Η ανάγκη για δωρεάν, εύκολα προσβάσιμες και φιλικές υποδομές / υπηρεσίες, προβάλλεται ως προτεραιότητα στις απαντήσεις των νέων. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι το 48,6% ζητά τη δημιουργία εξειδικευμένων κέντρων ψυχικής υγείας για νέους, ενώ το 31,3% θεωρεί ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες για ανώνυμη ψυχολογική βοήθεια μπορούν να καλύψουν ένα σημαντικό μέρος των αναγκών τους. Οι απαντήσεις των νέων δείχνουν την ανάγκη λήψης μέτρων, ώστε οι υπηρεσίες που προσφέρονται να γίνουν πιο ελκυστικές, αλλά και πιο «φιλικές» προς τους νέους. Οι υπηρεσίες αυτές πρέπει να είναι:
- ü προσβάσιμες χωρίς γεωγραφικούς ή οικονομικούς περιορισμούς, με ευέλικτο ωράριο εργασίας (π.χ. απογεύματα και Σαββατοκύριακα)
- ü να λειτουργούν σε φιλόξενους χώρους, π.χ. σε νεανικά κέντρα αντί σε νοσοκομεία
- να χρησιμοποιούν την τεχνολογία, δηλαδή να προσφέρεται μέσω της τεχνολογίας η επιλογή της στήριξης και της βοήθειας μέσω τηλεφωνικών γραμμών ή ψηφιακών πλατφόρμων.
Ο ρόλος του ΟΝΕΚ
Δεδομένου του ρόλου του Οργανισμού Νεολαίας, πολλές απ’ τις προτάσεις των νέων, μπορούν να συνδεθούν με τη δράση του. Η ψυχική υγεία δεν αφορά μόνο την ατομική θεραπεία, αλλά και τη δημιουργία ενός υποστηρικτικού κοινωνικού περιβάλλοντος. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, ο ΟΝΕΚ τρέχει αυτή τη στιγμή μια καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των νέων γύρω από το θέμα της ψυχικής ανθεκτικότητας με τίτλο «Είναι εντάξει να μην είσαι εντάξει». Την ίδια στιγμή, ως ΟΝΕΚ, προχωρήσαμε με τη δημιουργία μιας ιστοσελίδας, στην οποία είναι μαζεμένες όλες οι υφιστάμενες υπηρεσίες του κράτους στις οποίες μπορεί ο πολίτης να αποταθεί για ψυχολογική στήριξη. Παράλληλα, συνεχίζουμε ως ΟΝΕΚ να υλοποιούμε εκπαιδευτικά προγράμματα ψυχοκοινωνικής ενδυνάμωσης, όπως το «ΣΤΕΚΟΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ» και το «ΞΕΡΩ ΤΙ ΖΗΤΑΩ», ενώ συνεχίζουμε να κτίζουμε καινούργια, με επίκεντρο τις σημερινές ανάγκες των νέων.
Το θέμα της ψυχικής υγείας αποτελεί μία από τις σημαντικότερες προτεραιότητες της γενιάς αυτής. Ο Οργανισμός Νεολαίας θα συνεχίσει να λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος μεταξύ του κράτους και των νέων και γι αυτό το θέμα. Το αμέσως επόμενο διάστημα ο Οργανισμός θα καταθέσει στο αρμόδιο Υπουργείο της Υγείας ολιστική πρόταση που θα περιλαμβάνει τις εξής πτυχές:
1. την αύξηση των ειδικών επαγγελματιών στις διάφορες δομές ψυχικής υγείας για νέους
2. την προσαρμογή διεθνών επιτυχημένων πρακτικών στο κυπριακό περιβάλλον, με έμφαση σε γραμμές βοήθειας, προγράμματα έγκαιρης παρέμβασης και ολοκληρωμένες υπηρεσίες θεραπείας σε χώρους με φιλικό και νεανικό χαρακτήρα.
3. την εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής για τη Νεολαία 2030, που περιλαμβάνει προτάσεις για την εκπαίδευση των γονέων, την καλύτερη φυσική κατάσταση των νέων και τη σύνδεση με ειδικούς ψυχικής υγείας.
Η ψυχική υγεία των νέων δεν μπορεί να παραμένει στο περιθώριο των πολιτικών αποφάσεων. Με την υιοθέτηση των δράσεων της Εθνικής Στρατηγικής για τη Νεολαία 2030 και τη διαμόρφωση νέων υποδομών βασισμένων στις διεθνείς καλές πρακτικές, η Κύπρος μπορεί να διαμορφώσει ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό πλαίσιο για την προαγωγή της ψυχικής υγείας των νέων, δίνοντάς τους τα εργαλεία που χρειάζονται για ένα καλύτερο μέλλον.
Το κοινό μπορεί να μάθει περισσότερα για τις πρωτοβουλίες και δράσεις του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου, σχετικά με την ψυχική υγεία, στην ιστοσελίδα www.onek.org.cy/mentalhealth.
