Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Κύπρος , τότε υπό βρετανική διοίκηση, βρέθηκε στο στόχαστρο των δυνάμεων του Άξονα λόγω της στρατηγικής της θέσης στην Ανατολική Μεσόγειο. To νησί μας αποτέλεσε κρίσιμο σημείο ανεφοδιασμού για τις Συμμαχικές επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, γεγονός που οδήγησε σε σειρά αεροπορικών επιδρομών από ιταλικά και γερμανικά αεροσκάφη.
Οι επιθέσεις στόχευαν κυρίως στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αεροδρόμια και λιμένες, αλλά επηρεάστηκαν και αστικές περιοχές. Παρά τις αρχικές ανησυχίες για ενδεχόμενη εισβολή μετά την κατάληψη της Κρήτης, οι γερμανικές δυνάμεις τελικά επικέντρωσαν τις επιχειρήσεις τους στη Βόρεια Αφρική, γεγονός που απέτρεψε χερσαία επίθεση στην Κύπρο.
Βομβαρδισμοί Ιταλών-Γερμανών-Γάλλων και νεότερες μελέτες
Ο ιστορικός Πέτρος Παπαπολυβίου, μιλώντας στο Ράδιο Πρώτο, αναφέρθηκε στους βομβαρδισμούς που δέχθηκε η Κύπρος κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τονίζοντας ότι πρόκειται για ένα κεφάλαιο «σχεδόν διαγραμμένο από τη συλλογική μας μνήμη», παρά το γεγονός ότι οι επιθέσεις ήταν «μεγάλες σε ένταση και έκταση».
Όπως εξήγησε, οι ιταλικές επιδρομές ξεκίνησαν αμέσως μετά την είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο τον Ιούνιο του 1940 στο πλευρό της ναζιστικής Γερμανίας. Τα ιταλικά αεροσκάφη απογειώνονταν από τις βάσεις του Δωδεκανήσου, γεγονός που καθιστούσε την Κύπρο εύκολο στόχο. Παράλληλα, σημειώθηκαν και βομβαρδισμοί από τη γερμανική αεροπορία.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως σημείωσε, παρουσιάζουν και οι επιδρομές από αεροσκάφη της κυβέρνησης του Βισύ, της δοσιλογικής γαλλικής διοίκησης που είχε συνταχθεί με τον Άξονα, τα οποία απογειώνονταν από τη Συρία για να πλήξουν κυπριακούς στόχους.
Ο Παπαπολυβίου ανέφερε ότι οι βομβαρδισμοί έγιναν σε διάφορα σημεία του νησιού, προκαλώντας ανθρώπινες απώλειες και καταστροφές υποδομών. Ο Ξερός, λόγω των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων, ήταν από τους κύριους στόχους των Ιταλών. Σημαντικά πλήγματα δέχθηκαν επίσης η Λευκωσία και το αεροδρόμιό της, το λιμάνι της Αμμοχώστου, καθώς και η Λεμεσός, όπου – όπως τόνισε – σημειώθηκαν ιδιαίτερα σφοδροί βομβαρδισμοί με νεκρούς.
Πρόσθεσε ότι πρόσφατη ερευνητική εργασία του ιστορικού Χαράλαμπου Χαραλάμπους επανέφερε στο φως μαρτυρίες, αρχειακό υλικό και τεκμήρια των επιδρομών, επισημαίνοντας ότι το θέμα αφορά όχι μόνο στρατιωτική ιστορία αλλά και μνήμη και ταυτότητα.
«Οι τέσσερις μεγάλες πόλεις της Κύπρου γνώρισαν τους βομβαρδισμούς και τις απώλειες. Κι όμως, αυτά τα γεγονότα έχουν σχεδόν ξεχαστεί. Χρειάζεται να τα ξαναβρούμε, να τα αναδείξουμε και να τα εντάξουμε στην ιστορική μας συνείδηση», υπογράμμισε.
Κρίσιμες Ημερομηνίες και Γεγονότα και πρωτοσέλιδα εφημερίδων
- 22 Σεπτεμβρίου 1940 - Βομβαρδισμός του λιμανιού του Ξερού από ιταλική αεροπορική μοίρα. Ο στόχος ήταν να διαταραχθεί η θαλάσσια τροφοδοσία και ο ανεφοδιασμός των Συμμάχων.
- Yπήχαν ακόμη και τουρκοκυπριακές εφημερίδες που αναφέρθηκαν στο περιστατικό:
- Μάιος 1941 -Συντονισμένες ιταλικές και γερμανικές επιδρομές σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, με επίκεντρο το αεροδρόμιο RAF Λευκωσίας και περιφερειακά σημεία άμυνας.
- 7 Ιουλίου 1941 - Διπλή επιδρομή: πρωινή επίθεση ξανά στη RAF Λευκωσίας και απογευματινός βομβαρδισμός στην περιοχή Αμμοχώστου. Οι κάτοικοι αναζήτησαν καταφύγιο σε υπόγειες στοές και θωρακισμένα κτίρια.
Αντίδραση και Άμυνα
Η βρετανική στρατιωτική παρουσία στην Κύπρο κατά τα πρώτα χρόνια του πολέμου ήταν περιορισμένη, με περίπου 1.500 στρατιώτες να θεωρούνται ανεπαρκείς για πλήρη άμυνα του νησιού. Μετά τις πρώτες επιδρομές, ενισχύθηκε η αντιαεροπορική άμυνα και δημιουργήθηκαν νέα στρατόπεδα εκπαίδευσης.
Παράλληλα, συγκροτήθηκαν εθελοντικές δυνάμεις Κυπρίων, τόσο Ελληνοκυπρίων όσο και Τουρκοκυπρίων, οι οποίοι υπηρέτησαν σε βοηθητικά σώματα και σε μονάδες της Μέσης Ανατολής. Παρότι η Κύπρος δεν υπέστη κατοχή από τις δυνάμεις του Άξονα, οι βομβαρδισμοί δείχνουν πόσο σημαντική θεωρήθηκε η γεωγραφική της θέση για τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου. Τα γεγονότα αυτά αποτελούν κομμάτι της πολεμικής ιστορίας του νησιού και υπενθυμίζουν την κυπριακή συμβολή και συμμετοχή στη συμμαχική προσπάθεια.
