Με το μετάλλιο της εξαίρετης προσφοράς της Κυπριακής Δημοκρατίας θα τιμήσει η Πολιτεία τη Μαρίζα Κωχ, την ερχόμενη Κυριακή. Ανήμερα της μαύρης μέρας της εισβολής η σπουδαία ερμηνεύτρια θα παρευρεθεί στην εκδήλωση μνήμης στο προεδρικό μέγαρο μετά από επίσημη πρόσκληση του Νίκου Χριστοδουλίδη.

Η Πολιτεία τιμά την κ.Κώχ 49 χρόνια μετά την εμφάνισή της στον διαγωνισμό της Eurovision όπου τραγούδησε ένα μοιρολόι για την Κύπρο, υπό την απειλή ελεύθερου σκοπευτή. 

Διαβάστε επίσης: Eurovision 1976: Υπό την απειλή ελευθέρων σκοπευτών το τραγούδι για την Κύπρο

Η ίδια αποδεχόμενη την πρόσκληση της Κύπρου έγραψε, «Αγαπημένοι μου, πώς γίνεται, τον ίδιο καιρό που εγώ ηχογραφούσα τα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη που μελοποίησα τον περασμένο χειμώνα, ανάμεσά τους και ποιήματα από τον κύκλο τον αφιερωμένο στην Κύπρο, ο Πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης έβαλε στη σκέψη του να με τιμήσει με το μετάλλιο εξαίρετης προσφοράς της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό είναι ένα μυστήριο. Δεν βρίσκω άλλη απάντηση. 

Δέχομαι τη μεγάλη τιμή με ευγνωμοσύνη.

Ο ψυχικός δεσμός μου με την Κύπρο μας έχει διάρκεια και πόνο». 

Το ιστορικό της εμφάνισης 

Το 1976 η Ελλάδα αποφάσισε να επανεμφανιστεί στον διαγωνισμό της Eurovision μετά την αποχή της προηγούμενης χρονιάς, όταν θέλησε να καταγγείλει τον Αττίλα στην Κύπρο και την παρθενική εμφάνιση της Τουρκίας στον θεσμό. Το τραγούδι της δεύτερης συμμετοχής ήταν επιλογή του Μάνου Χατζιδάκι ως διευθυντή του Τρίτου Προγράμματος. Επρόκειτο για ένα μοιρολόι της μαυροφορεμένης Μαρίζας Κωχ, που μιλούσε για τη στρατιωτική εισβολή και το δράμα του κυπριακού λαού. Το «Παναγιά μου - Παναγιά μου» προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων και τάραξε τα νερά της Eurovision.

Σύμφωνα με όσα αναφέρει η Κωχ στη Lifo, «το 1976 μου τηλεφωνεί ο Χατζιδάκις. «Πάρε ένα λαούτο και φύγε για Χάγη στη Γιουροβίζιον. Μέχρι το πρωί θέλω να μου 'χεις ένα τραγούδι για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο».

Αυτό έγινε στις 10 το βράδυ κι ήθελε το κομμάτι μέχρι τις 10 το άλλο πρωί. Όλη νύχτα απ' το τηλέφωνο με τον Μιχάλη Φωτιάδη στη Θεσσαλονίκη γράψαμε τους στίχους στο «Παναγιά μου - Παναγιά μου». Βγήκε μοιρολόι, όπως το ήθελε ο Χατζιδάκις, ενορχηστρωμένο από τον Μάικ Ροζάκη. Στην Χάγη ξεκίνησαν πορείες διαμαρτυρίας από τους Τούρκους σε όλες τις γειτονικές χώρες της Ευρώπης κατά της ελληνικής συμμετοχής.

Όταν παίχτηκε το κομμάτι μας, η τουρκική τηλεόραση έριξε χορό της κοιλιάς. Προηγουμένως με έπιασαν οι διοργανωτές και μου είπαν να μη βγω γιατί σύμφωνα με πληροφορίες υπήρχε ελεύθερος σκοπευτής μέσα στην αίθουσα και κινδύνευε η ζωή μου. Βγήκα με υπογραφή, δηλαδή ότι τραγουδώ με δική μου ευθύνη. Δεν γινόταν να κάνω πίσω, το μήνυμα έπρεπε να το πάρει ολόκληρη η Ευρώπη. Θυμάμαι ότι η Αγγλία μας έδωσε μηδέν, ενώ η Γαλλία δεκάρι, εν ολίγοις οι χώρες πήραν ξεκάθαρη πολιτική θέση».

Στις 3 Απριλίου 1976, η Μαρίζα Κωχ απτόητη βγήκε να τραγουδήσει στη σκηνή, ενώ την συμβούλευαν να μην το τολμήσει, αφού διέτρεχε άμεσο κίνδυνο η ζωή της.

Οι διοργανωτές την πληροφόρησαν λίγα δευτερόλεπτα πριν εμφανιστεί ότι υπήρχε ελεύθερος σκοπευτής απέναντί της, με εντολή, αν χρειαστεί, να την πυροβολήσει. Εκείνη όμως έκανε δυο βήματα, αγνοώντας τις απειλές, και βρέθηκε στη σκηνή τραγουδώντας ένα μοιρολόι που εξιστορούσε τις θηριωδίες των Τούρκων απέναντι στον κυπριακό λαό.

Οι οδηγίες του Μάνου Χατζιδάκι δεν αφορούσαν μόνο την ερμηνεία, αλλά και το όλο στήσιμο της πάνω στη σκηνή: «Μόνο στο τέλος του τραγουδιού, στην τελευταία κορόνα, να απλώσεις τα χέρια για να φανεί το πένθος μας για την Κύπρο». Διότι, σύμφωνα με τον Χατζιδάκι και την Κωχ, το φόρεμα που φόρεσε το βράδυ του διαγωνισμού δεν ήταν ένα ένδυμα απλής επίδειξης, αλλά ένδειξη πένθους και θρήνου.

Η τουρκική τηλεόραση δεν μετέδωσε την ελληνική συμμετοχή και εκείνη την ώρα μετέδωσε πρόγραμμα με τον χορό της κοιλιάς. Η Ελλάδα πήρε την 13η θέση στον διαγωνισμό, συγκεντρώνοντας μόλις 20 βαθμούς, οι οκτώ εκ των οποίων ήταν από τη Γαλλία. Επίσης, έλαβε πέντε από την Ιταλία, τέσσερεις από την Ισλανδία, δύο από το Βέλγιο κι έναν από την Πορτογαλία. Η θέση, ήταν το τελευταίο που απασχολούσε τους συμμετέχοντες στην ελληνική αποστολή.

Κατά την επιστροφή τους στην Ελλάδα, ο Μάνος Χατζιδάκις με επιστολή που απέστειλε στον Τύπο ξεκαθάρισε:

«Διάβασα πολλές επικρίσεις εναντίον της Ραδιοφωνίας, για το ότι δεν εναρμονίστηκε με το επίπεδο της Eurovision και για το ότι δεν έγινε “δημοκρατικότερα” η επιλογή, ώστε “να πετύχουμε”. Πουθενά δεν διάβασα τη μόνη, τη μία και τη σωστή άποψη. Ότι δεν διαθέτουμε ηλίθιο τραγούδι και είμαστε μια χώρα που έχει τεράστια και αξιόλογη μουσική παράδοση. Λάβαμε μέρος, διότι έπρεπε να δηλώσουμε παρουσία. Διαλέξαμε ένα τραγούδι που μας ταιριάζει και δεν μας έκαμε εκ των υστέρων να ντραπούμε. Αν πετυχαίναμε, ίσως να ντρεπόμουν, μια κι εγώ προσωπικά σαν υπεύθυνος, πρώτη φορά συνειδητοποίησα το επίπεδο του θορυβώδους αυτού διαγωνισμού…».

Αλήθεια, υπάρχουν τέτοια μεγέθη σήμερα που να έχουν το θάρρος να μη σωπαίνουν έναντι οποιουδήποτε πρόσκαιρου καιροσκοπισμού; Στη σημερινή Eurovision περισσότερο διαγωνίζονται με τα εσώρουχά τους και τα σατανικά τους μηνύματα παρά με τη φωνή τους… Θυμίζω ότι η ημικατεχόμενη Κύπρος μετέχει στον διαγωνισμό ωσάν να πρόκειται για το νησί των Σεϋχελλών!