Το ζήτημα της «αλλαγής καθεστώτος» στο Ιράν έχει έρθει έντονα στο προσκήνιο, τόσο πριν αλλά κυρίως μετά την επίθεση ΗΠΑ στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις και τις σχετικές δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ. Την  επόμενη ουσιαστικά ημέρα της «εξουδετέρωσης» του πυρηνικού προγράμματος  της Τεχεράνης, το μεγάλο ερώτημα που πλανάται είναι κατά πόσο τη χώρα θα συνεχίσουν να κυβερνούν οι Αγιατολάχοι ή αν θα υπάρξει αλλαγή καθεστώτος και με ποιο τρόπο μπορεί να γίνει αυτό εφικτό.

Ρητορική του Προέδρου των ΗΠΑ

Ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, μετά τις επιθέσεις των ΗΠΑ σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, προέβη σε αρκετές δηλώσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπονοώντας αλλαγή καθεστώτος. Υποστήριξε ότι, αν η παρούσα ηγεσία του Ιράν δεν μπορεί να «ΚΑΝΕΙ ΤΟ ΙΡΑΝ ΣΠΟΥΔΑΙΟ ΞΑΝΑ», τότε θα πρέπει να συζητηθεί το ενδεχόμενο αλλαγής καθεστώτος, καταλήγοντας με το σύνθημα «MIGA!!!».

Αυτές οι δηλώσεις ερμηνεύτηκαν ευρέως ως κλιμάκωση της ρητορικής των ΗΠΑ, προκαλώντας εικασίες για τις πραγματικές προθέσεις της Ουάσιγκτον όσον αφορά την ιρανική κυβέρνηση.

Επίσημη πολιτική των ΗΠΑ

Παρά τα σχόλια του Τραμπ, ανώτατοι Αμερικανοί αξιωματούχοι, όπως ο Υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ και ο Αντιπρόεδρος JD Βανς, ξεκαθάρισαν ότι οι τρέχουσες στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ δεν αποσκοπούν στην αλλαγή καθεστώτος, αλλά στην εξουδετέρωση των πυρηνικών δυνατοτήτων του Ιράν.

Η επίσημη θέση είναι ότι οι ΗΠΑ δεν βρίσκονται σε πόλεμο με τον ιρανικό λαό ή το κράτος, αλλά στοχεύουν στο πυρηνικό πρόγραμμα και στις προσπάθειες αποσταθεροποίησης της περιοχής.

Δηλώσεις άλλων αξιωματούχων

Θέλει το Ισραήλ αλλαγή καθεστώτος; 

Από τις 14 Ιουνίου,  Ισραηλινός Πρωθυπουργός Bενιαμίν Νετανιάχου άφησε να εννοηθεί ότι η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν θα μπορούσε να είναι πιθανό αποτέλεσμα των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ισραήλ, αν και όχι ο βασικός στόχος.


Στις 15 Ιουνίου 2025, δήλωσε στο Fox News ότι η εκστρατεία του Ισραήλ στοχεύει στην εξουδετέρωση των πυρηνικών και βαλλιστικών προγραμμάτων του Ιράν, και ενδέχεται να οδηγήσει στην κατάρρευση της ιρανικής κυβέρνησης ως παράπλευρη συνέπεια.

Ο Νετανιάχου κάλεσε τον ιρανικό λαό να εξεγερθεί κατά του «σατανικού καθεστώτος» και αναφέρθηκε στην επιχείρηση "Rising Lion", που ξεκίνησε με αιφνιδιαστικά πλήγματα στις 13 Ιουνίου 2025. Υπονόησε ακόμα και στοχοποίηση του Ανώτατου Ηγέτη Αγιατολάχ Χαμενεΐ.

Στις 18 -19 Ιουνίου, μετά το σοβαρό χτύπημα του Ιράν στο Ισραήλ, υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Ισραήλ Κατζ, δήλωσε για πρώτη φορά επίσημα πως στρατός έχει λάβει εντολή να «υπονομεύσει το καθεστώς των αγιατολάχ» στην Τεχεράνη. Ήταν η πρώτη φορά που το Ισραήλ δηλώνει ανοιχτά την αποσταθεροποίηση του καθεστώτος ως στόχο από τότε που ξεκίνησε η σύγκρουση με το Ιράν την περασμένη εβδομάδα.



Ο Υπουργός Διασποράς Αμιχάι Τσικλί υποστήριξε παρόμοια στάση, αναρτώντας φωτογραφία με τον εξόριστο Ιρανό πρίγκιπα Ρεζά Παχλαβί και τη φράση «Σύντομα στην Τεχεράνη». Ωστόσο, ο Υπουργός Εξωτερικών Γεδεών Σαάρ διευκρίνισε ότι η αλλαγή καθεστώτος δεν είναι επίσημος στόχος, τονίζοντας ότι αυτή είναι απόφαση του ιρανικού λαού.

Στο ίδιο πλαίσιο ήταν και οι δηλώσεις του απεσταλμένος του Ισραήλ στον ΟΗΕ ο οποίος δήλωσε πως η αλλαγή καθεστώτος εξαρτάται από τον ιρανικό λαό, όχι από εμάς 

Ορισμένοι Ισραηλινοί αξιωματούχοι υπαινίχθηκαν βοήθεια από Ιρανούς αντιφρονούντες, αλλά χωρίς συγκεκριμένες λεπτομέρειες. 

Αντίδραση της Ιρανικής ηγεσίας

Ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Χαμενεΐ, αντέδρασε προκλητικά, δηλώνοντας ότι το καθεστώς δεν πρόκειται να πέσει και ότι το Ιράν θα υπερασπιστεί τον εαυτό του απέναντι σε οποιαδήποτε ξένη προσπάθεια αποσταθεροποίησης ή ανατροπής της κυβέρνησης.

Τα ιρανικά κρατικά μέσα ενημέρωσης καταδίκασαν κάθε αναφορά σε αλλαγή καθεστώτος ως ξένη παρέμβαση και υποσχέθηκαν σκληρή αντίδραση σε τέτοιες ενέργειες.


Ευρωπαϊκές αντιδράσεις

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλοι διεθνείς φορείς κάλεσαν σε αυτοσυγκράτηση, προειδοποιώντας ότι οποιαδήποτε ώθηση για αλλαγή καθεστώτος θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την περιοχή και να προκαλέσει έναν ευρύτερο πόλεμο.

Συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ξεκάθαρα αποστασιοποιηθεί από τα καλέσματα για αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν. Στις 18 Ιουνίου 2025, ο εκπρόσωπος εξωτερικών υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ανουάρ Ελ Ανουνί, δήλωσε: «Ας είμαστε σαφείς: η αλλαγή καθεστώτος δεν αποτελεί μέρος της συμφωνημένης θέσης της ΕΕ», δίνοντας έμφαση στη διπλωματία έναντι της στρατιωτικής δράσης ως μέσο για διαρκή ασφάλεια.
 

 Διαβάστε επίσης: LIVE/Ισραήλ: Ο κόσμος βρέθηκε στο χείλος της αβύσσου, η Αμερική έκανε το βήμα
 

Ιρανική αντιπολίτευση και ο Παχλαβί

Η ιρανική αντιπολίτευση έχει υποστεί διώξεις για δεκαετίες, γεγονός που δυσχεραίνει την εύρεση κοινής γραμμής, ακόμη και ανάμεσα σε αντικαθεστωτικούς του εξωτερικού. Η ιρανική διασπορά παραμένει διχασμένη, με κάποιους να βλέπουν τον πρίγκιπα Ρεζά Παχλαβί, γιο του εκθρονισμένου Σάχη, ως πιθανό μεταβατικό ηγέτη ή σύμβολο εθνικής ενότητας.

Ο Παχλαβί ζει κυρίως στις ΗΠΑ από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 και προσπαθεί να παρουσιαστεί ως πολιτικός αντίπαλος του καθεστώτος, χωρίς όμως ενεργή πολιτική παρουσία στο εσωτερικό του Ιράν.

Η καταστολή κάθε μορφής διαφωνίας από το ισλαμικό καθεστώς είναι διαρκής: όποιος θεωρείται απειλή, στοχοποιείται, συκοφαντείται, συλλαμβάνεται και συχνά καταδικάζεται σε πολυετή φυλάκιση.

Σε πρόσφατη ανάλυση άρθρο στο Foreign Affairs με τίτλο «The Right Path to Regime Change in Iran» 20/06/25 υποστηρίζει ότι η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν είναι εφικτή και επιθυμητή, αλλά απαιτεί προσεκτική στρατηγική. Οι συγγραφείς προτείνουν ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους πρέπει να ενισχύσουν την πίεση στο ιρανικό καθεστώς μέσω κυρώσεων, διπλωματικής απομόνωσης και υποστήριξης της εσωτερικής αντιπολίτευσης, χωρίς στρατιωτική επέμβαση. Επισημαίνουν την αυξανόμενη δυσαρέσκεια του ιρανικού λαού λόγω οικονομικών δυσκολιών, διαφθοράς και καταστολής, που δημιουργούν ευκαιρίες για αλλαγή. Ωστόσο, τονίζουν ότι οποιαδήποτε προσπάθεια πρέπει να αποφύγει παλαιότερα λάθη, όπως η υπερβολική εξάρτηση από εξωτερικές δυνάμεις ή η έλλειψη σαφούς σχεδίου για τη μετάβαση. Αντ’ αυτού, προτείνουν μια μακροπρόθεσμη προσέγγιση που ενισχύει την κοινωνία των πολιτών και τις δημοκρατικές δυνάμεις εντός του Ιράν.