Μέσα στις παγκόσμιες συγκυρίες, η Τουρκία επικαλείται τη γεωστρατηγική της ακμή για να διαμορφώσει το τοπίο της νέας ευρωπαϊκής ασφάλειας. Η σύνοδος της Αττάλειας καθοριστική της νέας τάξης ασφάλειας της Δύσης,
Μετά την άτυπη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στην Αττάλεια, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, επιδόθηκε σε μια σειρά δηλώσεων με εμφανή σκοπό τη χάραξη του τουρκικού ρόλου στον γεωπολιτικό μετασχηματισμό της Ευρώπης και την επιρροή του στην ουκρανική κρίση.
«Με τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στη συμμαχία του ΝΑΤΟ, η Τουρκία θα συνεχίσει να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας.
Σε μια τέτοια περίοδο, η προσδοκία μας είναι όλα τα βήματα στον τομέα της ασφάλειας να γίνουν χωρίς περιττές επαναλήψεις, αποκλίσεις και αποδέσμευση από το ΝΑΤΟ.
Η προσδοκία μας από τους συμμάχους της ΕΕ είναι τα σχέδια συνεργασίας στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας να υλοποιηθούν χωρίς περιορισμούς μεταξύ όλων των συμμάχων και οι εργασίες που θα πραγματοποιηθούν να είναι συμπληρωματικές προς το ΝΑΤΟ.
Οι προσπάθειες της ΕΕ μπορούν να επιτύχουν μόνο, εάν οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι εκτός ΕΕ, όπως η Τουρκία, συμμετέχουν πλήρως στη διαδικασία».
Ουκρανικό: Η Τουρκία ως μεσολαβητής και εγγυητής συμβιβασμού
Με επιμονή στη διαμεσολαβητική της ιδιότητα, η Άγκυρα επιχειρεί να κεφαλαιοποιήσει τη θέση της μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Ο Φιντάν αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στη γεωπολιτική βαρύτητα της σύγκρουσης και επαναλαμβάνει την τουρκική πρόθεση να λειτουργήσει ως ρυθμιστής μιας εν δυνάμει ειρήνης.
«Όπως γνωρίζετε, οι προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έχουν ενταθεί. Έχουμε ισχυρές διμερείς σχέσεις και με τις δύο χώρες.
Εάν εναρμονιστούν οι θέσεις των μερών και αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη, θα γίνει ένα πολύ σημαντικό βήμα προς την ειρήνη».
Ο Φιντάν παραδέχεται ότι υπάρχει προκαταρκτική συμφωνία για κατάπαυση του πυρός, ωστόσο υπογραμμίζει το χάσμα προσεγγίσεων ανάμεσα στα δύο μέρη.
«Και οι δύο πλευρές ανακοίνωσαν ότι συμφωνούν κατ' αρχήν σε κατάπαυση του πυρός. Αλλά και οι δύο πλευρές έχουν διαφορετικές ιδέες για την κατάπαυση του πυρός. Η ουκρανική πλευρά τάσσεται υπέρ της άμεσης έναρξης μιας κατάπαυσης του πυρός χωρίς όρους, ενώ η ρωσική πλευρά, απ' ό,τι καταλαβαίνουμε, έχει τη θέση ότι θα πρέπει πρώτα να γίνουν αντιληπτές και να συμφωνηθούν κάποιες λεπτομέρειες. Για το λόγο αυτό, τα μέρη θα πρέπει να έρθουν σε επαφή και να καταβάλουν προσπάθεια να συμβιβάσουν αυτές τις ασυμβίβαστες περιοχές».
«Αν θέλουμε ειρήνη, και οι δύο πλευρές πρέπει να υποχωρήσουν»
Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, εκφράστηκε στη συνέχεια με έναν διπλωματικό ρεαλισμό, που περιείχε όμως αμερικανικό αποτύπωμα. Υπογράμμισε ότι και οι δύο πλευρές οφείλουν να προβούν σε παραχωρήσεις, ενώ σημείωσε πως σταδιακά οι θέσεις τους συγκλίνουν προς την πολιτική κατεύθυνση που προβάλλουν οι ΗΠΑ.
«Οι πλευρές εξελίσσουν σταδιακά τις απόψεις τους προς την πολιτική προτίμηση που προβάλλουν οι ΗΠΑ. Νομίζω ότι πρέπει να συνεχίσουμε αυτή τη διαδικασία.
Εφόσον ο στόχος μας είναι η επίτευξη ειρήνης, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι και οι δύο πλευρές θα κάνουν ορισμένες παραχωρήσεις και θα κάνουν βήματα προς την κατεύθυνση της εγκαθίδρυσης μιας ειρήνης».
Συρία: Τουρκική μεσολάβηση υπό την αιγίδα ηγετών
Στο μέτωπο της Συρίας, η Άγκυρα διεκδικώντας το ρόλο του «αρχιτέκτονα των διαύλων» ανάμεσα σε εχθρικά στρατόπεδα, προβάλλει εαυτόν ως βασικό συνδετικό κρίκο ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Συρία.
««Ένα από τα θέματα που έθεσε ο πρόεδρός μας σε όλες τις συναντήσεις υψηλού επιπέδου, ιδίως μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον κ. Τραμπ, ήταν η άρση των αμερικανικών κυρώσεων προκειμένου να διασφαλιστεί η ομαλοποίηση στη Συρία.
Από την άποψη αυτή, η σχέση μεταξύ των δύο ηγετών, η οποία είχε ήδη ξεκινήσει με βάση την εμπιστοσύνη, έδειξε τα αποτελέσματά της. Ο κ. Τραμπ, όπως γνωρίζετε, το έχει εκφράσει επανειλημμένα, μεταξύ άλλων και χθες.
Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, ο πρόεδρος της Συρίας και ο πρίγκιπας διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας συναντήθηκαν. Ο πρόεδρός μας παρακολούθησε επίσης τη συνάντηση διαδικτυακά. Η συνάντηση αποτελεί σημαντικό βήμα προς την άρση των κυρώσεων κατά της Συρίας».
Τριμερής απόψε για Συρία με υπογραφή Τουρκίας
Πάντως, σε νέα φάση φαίνεται να εισέρχεται το Συριακό, σύμφωνα με τον Τούρκο ΥΠΕΞ, Χακάν Φιντάν, ο οποίος ανακοίνωσε ότι απόψε αναμένεται να πραγματοποιηθεί τριμερής συνάντηση μεταξύ του ίδιου, του Μάρκο Ρούμπιο και του Σύρου ΥΠΕΞ, με αντικείμενο την πρακτική εφαρμογή της συμφωνίας αρχής που επετεύχθη χθες σε επίπεδο ηγετών.
«Λαμβάνοντας υπόψη τη βούληση του προέδρου μας για το θέμα αυτό, έφεραν τον Αχμέτ αλ-Σαάρα σε ένα μέρος όπου ήταν παρών και ο κ. Μοχάμεντ Σαλμάν. Ο πρόεδρός μας συμμετείχε επίσης στη συνάντηση μέσω διαδικτύου και υπήρξε ένα είδος αμοιβαίας αναγνώρισης και η απόφαση για την άρση των κυρώσεων ανακοινώθηκε από την κορυφή.
Σήμερα, θα έχουμε τριμερή συνάντηση και θα συζητήσουμε τα βήματα που πρέπει να γίνουν για την πρακτική υλοποίηση της απόφασης αρχής που ελήφθη χθες σε επίπεδο ηγετών».
«Δεν υπάρχει λόγος για αμερικανικά στρατεύματα στη Συρία»
Παράλληλα, η Άγκυρα στέλνει μήνυμα και στην Ουάσιγκτον, υπογραμμίζοντας πως «δεν υπάρχουν πια οι συνθήκες που έφεραν τα αμερικανικά στρατεύματα στη Συρία» και πως η αποχώρηση των ΗΠΑ θα μπορούσε πλέον να προχωρήσει χωρίς εμπόδια. Ένα ακόμη βήμα, σύμφωνα με την τουρκική στρατηγική αφήγηση, για την αποκατάσταση της σταθερότητας στη Συρία – και την ενίσχυση του ρόλου της Τουρκίας ως ρυθμιστή της επόμενης μέρας στην περιοχή.
«Όσον αφορά τα αμερικανικά στρατεύματα, βλέπουμε το θέμα ως εξής: Όποιες και αν είναι οι συνθήκες που έφεραν τα αμερικανικά στρατεύματα στην περιοχή, μπορεί πλέον η Αμερική να αποχωρήσει από την περιοχή χωρίς προβλήματα, αφού έχουν εξαλειφθεί οι συνθήκες που την έφεραν εδώ».
Το όραμα του Φιντάν για μια μετα-Aτλαντική εποχή
Ο Φιντάν παρουσίασε την Τουρκία ως πυλώνα ασφάλειας και για την Ευρώπη, τοποθετώντας την Τουρκία στην καρδιά των συζητήσεων για το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας, εν μέσω των γεωπολιτικών μετασεισμών από τον πόλεμο στην Ουκρανία και της ρευστότητας στις σχέσεις ΗΠΑ-ΕΕ.
Απαντώντας σε ερώτηση για την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας, σε ένα φόντο που διαρκώς μεταβάλλεται, ο Φιντάν περιέγραψε τη θέση και τις προτάσεις της Τουρκίας.
«Υπάρχουν πολύ έντονες συζητήσεις, ιδίως στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Αυτό είναι επίσης ένα σημαντικό θέμα της ημερήσιας διάταξης των συνεδριάσεων του ΝΑΤΟ.
Η ανακοίνωση του κ. Τραμπ ότι θα αποχωρήσει από την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας ως ένα σημείο, καθώς και οι αποκαλύψεις και οι πολιτικές προτάσεις του σχετικά με την ανάγκη οι Ευρωπαίοι να καταστούν αυτάρκεις, ιδίως σε θέματα, όπως η ισότιμη κατανομή του αμυντικού βάρους, έχουν γίνει αποδεκτές σε ένα βαθμό, και όπως γνωρίζετε, τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν πλέον ξεκινήσει ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα για τη μείωση της εξάρτησης από τις ΗΠΑ, ιδίως στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας, με την απόφαση που έλαβαν.
Το πρόγραμμα αυτό έχει διάφορους πυλώνες. Ωστόσο, φυσικά, δεν είναι τόσο εύκολο να δημιουργηθούν και να εφαρμοστούν άμεσα αυτές οι ικανότητες στην αμυντική βιομηχανία».
Η Τουρκία ως αναγκαίος εταίρος σε μια Ευρώπη που αμφιταλαντεύεται
Ο Φιντάν ενέπλεξε την Τουρκία στην ευρωπαϊκή εξίσωση ασφάλειας όχι ως προσάρτημα της ΕΕ, αλλά ως αναντικατάστατο κρίκο μιας διευρυμένης δομής που, όπως υποστηρίζει, δεν μπορεί να είναι αποκλειστική.
«Η θέση της Τουρκίας στις συζητήσεις είναι ότι η αμυντική μας βιομηχανία είναι αρκετά προηγμένη. Φυσικά, εκφράσαμε και πάλι την ετοιμότητά μας για συνεργασία και αμοιβαίες συναλλαγές.
Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αναπτύξει ένα σύστημα συνεργασίας, που να περιλαμβάνει μη υποψήφιες χώρες, όπως η Τουρκία, η οποία δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ακόμη και μη υποψήφιες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και, ας πούμε, η Νορβηγία, έτσι ώστε όσο περισσότερο διευρύνεται η βάση, ιδίως στην αμυντική βιομηχανία, τόσο περισσότερο αυξάνεται ο τομέας από τον οποίο μπορείτε να επωφεληθείτε.
Τώρα, όταν εξετάζουμε τη συμβολή που μπορεί να έχει η Τουρκία εδώ, πρέπει να συνεχίσουμε να αναλαμβάνουμε κάθε είδους πρωτοβουλίες».
Οι αμερικανικές δυνάμεις και η «θεωρητική αποχώρηση» από την Ευρώπη
Η Άγκυρα δεν παραβλέπει την αμερικανική παρουσία στην Ευρώπη, ούτε την απορρίπτει. Όμως, υπενθυμίζει ότι οι περιφερειακές συμμαχίες είναι εκείνες που διαμορφώνουν την ισορροπία ισχύος.
«Προς το παρόν, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν προβεί σε δήλωση αποχώρησής τους.
Ούτε λένε ότι θα το πράξουν στο εγγύς μέλλον.
Επομένως, προς το παρόν, η συζήτηση αυτή είναι θεωρητική».
Τουρκία και Βρετανία εκτός ΕΕ, αλλά εντός ευρωπαϊκής ασφάλειας
Ο Φιντάν υπογραμμίζει την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο ως φυσικούς εταίρους της Ευρώπης, ανεξαρτήτως της θεσμικής τους απόστασης από την ΕΕ.
«Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά δεν αποτελεί επιλογή, αλλά αναγκαιότητα για την ευρωπαϊκή γεωγραφία να αναπτύξει ένα κατάλληλο επιχειρηματικό μοντέλο για να εξασφαλίσει τη δική της ασφάλεια.
Όταν αναπτύσσετε συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας, όταν έχετε ένα καλό σύστημα, όχι μόνο υποστηρίζετε ο ένας τον άλλον, αλλά και επαναλαμβάνετε επίσημα ότι δεν αποτελεί απειλή ο ένας για τον άλλον».
Η Τουρκία στο επίκεντρο της ΝΑΤΟϊκής διπλωματίας
Την ίδια στιγμή, η Άγκυρα αναδεικνύει τον πολυεπίπεδο ρόλο της, φιλοξενώντας βασικές διπλωματικές πρωτοβουλίες του ΝΑΤΟ και προτείνοντας την επόμενη Σύνοδο να λάβει χώρα σε τουρκικό έδαφος.
«Τις τελευταίες ημέρες γινόμαστε μάρτυρες μιας σπάνιας εντατικής διπλωματίας, στην οποία η χώρα μας βρίσκεται στο επίκεντρο. Η συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ ήταν ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία αυτής της κινητικότητας.
Με τη φιλοξενία αυτής της συνάντησης, αποδείξαμε για άλλη μια φορά τη σημασία που αποδίδουμε στο ΝΑΤΟ και στην ευρωπαϊκή και ευρω-ατλαντική ασφάλεια».
Το στρατηγικό αποτύπωμα της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και την παγκόσμια ειρήνη
Η Άγκυρα δεν περιορίζεται όμως σε ρόλο περιφερειακού συνομιλητή. Επιδιώκει να ενσαρκώσει έναν οικουμενικό ειρηνοποιό πόλο στο ΝΑΤΟϊκό πλαίσιο, χωρίς να απεμπολεί την ανεξαρτησία της.
«Η επόμενη σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ ελπίζουμε ότι θα πραγματοποιηθεί στην Τουρκία σε επίπεδο ηγετών.
Ως Τουρκία, θα συνεχίσουμε να εκπληρώνουμε τις υποχρεώσεις μας στο ΝΑΤΟ και να συμβάλλουμε στην ενίσχυση της συμμαχίας.
Ταυτόχρονα, θα συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας για την εγκαθίδρυση τόσο της περιφερειακής όσο και της παγκόσμιας ειρήνης».
