Ένας σεβασμός που βασίστηκε στη διαπολιτισμική αβροφροσύνη, μια σχέση που ισορροπούσε ανάμεσα στη διπλωματία των θρησκειών. Ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου σήμανε το τέλος μιας ιδιότυπης σχέσης για τον Ταγίπ Ερντογάν —μιας σχέσης με στιγμές σύμπλευσης, αλλά και βαθιές ιδεολογικές διαφορές.
«Ο Πάπας Φραγκίσκος ήταν ένας σεβαστός πολιτικός και πνευματικός ηγέτης που εκτιμούσε το διάλογο μεταξύ διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων και αναλάμβανε πρωτοβουλίες απέναντι σε ανθρωπιστικές τραγωδίες, ιδιαίτερα στο θέμα της Παλαιστίνης και της γενοκτονίας στη Γάζα», ανέφερε ο Τούρκος πρόεδρος, εκφράζοντας δημόσια τα συλλυπητήριά του προς το Βατικανό και την παγκόσμια καθολική κοινότητα. Το μήνυμα αυτό δεν αποτυπώνει μόνο τη λύπη για την απώλεια ενός αλλόθρησκου ηγέτη, αλλά υπενθυμίζει και τις γεωπολιτικές διαστάσεις της σχέσης μεταξύ Άγκυρας και Αγίας Έδρας.
Διαβάστε ακόμη: Η βαθιά φιλία Βαρθολομαίου – Φραγκίσκου
Η ιστορική συνάντηση στο Βατικανό το 2018
Η σχέση μεταξύ του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Πάπα Φραγκίσκου θα χαρακτηρίζονταν μία σχέση από προσεκτικές κινήσεις, αμοιβαίο σεβασμό αλλά και διαφωνίες.
Το Φεβρουάριο του 2018, ο Ερντογάν πραγματοποίησε την πρώτη επίσκεψη Τούρκου προέδρου στο Βατικανό μετά από 59 χρόνια, όπου συναντήθηκε με τον Πάπα Φραγκίσκο σε «θερμή» ατμόσφαιρα. Η συζήτηση τότε είχε επικεντρωθεί σε κρίσιμα ζητήματα, όπως η κατάσταση της Καθολικής κοινότητας στην Τουρκία, η διαχείριση του προσφυγικού, καθώς και οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, με ιδιαίτερη αναφορά στο καθεστώς της Ιερουσαλήμ.
Τηλεφωνικές επικοινωνίες και κοινές ευαισθησίες
Ο Τούρκος πρόεδρος είχε επικοινωνήσει τηλεφωνικά με τον Πάπα Φραγκίσκο τρεις φορές κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Αγία Έδρα, σε συνομιλίες που επικεντρώθηκαν σε ζητήματα γεωπολιτικής σημασίας.
Τον Δεκέμβριο του 2017, ο Ερντογάν και ο Πάπας συζήτησαν για την απόφαση των ΗΠΑ σχετικά με την ανακήρυξη της Ιερουσαλήμ πρωτεύουσας του Ισραήλ, συμφωνώντας ότι οποιαδήποτε αλλαγή στο καθεστώς της πόλης πρέπει να αποφευχθεί.
Τον Οκτώβριο του 2023, Ο Ερντογάν ζήτησε από τον Πάπα να αναλάβει πρωτοβουλίες με τις χώρες που υποστηρίζουν το Ισραήλ για να σταματήσουν οι επιθέσεις και για μια διαρκή ειρήνη.
Τον Αύγουστο του 2024, στο πλαίσιο της κριτικής κατά της διαδήλωσης με θέμα τους ΛΟΑΤΚΙ στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2024 στο Παρίσι, ο Ερντογάν κάλεσε τον Πάπα να υψώσουν μαζί τη φωνή τους κατά της «διακωμώδησης των θρησκευτικών και ηθικών αξιών».
Πολυδιάστατες σχέσεις Τουρκίας-Βατικανού
Οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και του Βατικανού δεν περιορίζονται στις προσωπικές επαφές μεταξύ Ερντογάν και Πάπα. Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι την ίδρυση της τουρκικής Δημοκρατίας, θέματα όπως η προστασία των Καθολικών και η κατάσταση των θρησκευτικών μειονοτήτων στην Τουρκία αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους αυτής της σχέσης.
Οι επίσημες διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Αγίας Έδρας καθιερώθηκαν το 1960, μετά την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου Τζελάλ Μπαγιάρ στο Βατικανό το 1959. Ακολούθησαν επισκέψεις Πάπων στην Τουρκία: Παύλος ΣΤ΄ (1967), Ιωάννης Παύλος Β΄ (1979), Βενέδικτος ΙΣΤ΄ (2006) και Φραγκίσκος (2014).
Οι Διαφωνίες και οι Διπλωματικές Προκλήσεις
Οι σχέσεις των δύο πλευρών έχουν περάσει, ωστόσο, και από δύσκολες φάσεις. Η ένταση κορυφώθηκε μετά το 2016, όταν ο Πάπας χαρακτήρισε τις σφαγές των Αρμενίων ως «γενοκτονία», κάτι που η Τουρκία απορρίπτει κατηγορηματικά και θεωρεί προσβλητικό. Αυτή η διαφωνία οδήγησε σε ψυχρότητα, όπως η προσωρινή ανάκληση του Τούρκου πρέσβη από το Βατικανό.
Η σημασία της Ιερουσαλήμ και η κοινή στάση
Η Ιερουσαλήμ αποτελούσε πάντα κεντρικό θέμα συζήτησης μεταξύ Ερντογάν και Πάπα. Και οι δύο ηγέτες είχαν εκφράσει την αντίθεσή τους σε μονομερείς ενέργειες που αφορούν την πόλη, όπως η αναγνώρισή της από τις ΗΠΑ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, και είχαν υποστηρίξει μια δίκαιη λύση που θα σέβεται το διεθνές δίκαιο και τα δικαιώματα όλων των θρησκευτικών κοινοτήτων.
Η Διπλωματική Στρατηγική του Ερντογάν μέσω του Βατικανού
Μέσω της συνεργασίας με το Βατικανό, ο Τούρκος πρόεδρος επιδίωξε να αναβαθμίσει τη διεθνή εικόνα της Τουρκίας και να διατηρήσει ανοιχτούς διαύλους με την χριστιανική Ευρώπη.
