Γιατί η Μόσχα δίνει καταφύγιο στον Ερντογάν και πώς ο Τούρκος Πρόεδρος μπορεί μέσα στην αλαζονεία του να έχει εκλάμψεις και να κάνει κίνηση ματ στο Κυπριακό

· Με ποια συμφέροντα είναι δεμένες Μόσχα και Άγκυρα

· Τα σχισμένα ιμάτια της αντιπολίτευσης και η δυτικολαγνεία της Κυβέρνησης

· Το μοντέλο του Γκρομίκο και η Κύπρος

· Το βέτο της Αυστρίας, το ΝΑΤΟ και οι πορτοκαλιές της Μόσχας

Ο ρεαλισμός στηριζόμενος επί τη βάσει συμφερόντων κυριαρχεί στο διεθνές σύστημα και σβήνει τον μύθο περί του ξανθού γένους που θα πάρει πίσω την Πόλη, θα τιμωρήσει τους Τούρκους και δη τον Ταγίπ Ερντογάν και τους συνεργάτες του, τους οποίους ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ προ μερικών εβδομάδων αποκαλούσε δημόσια ως επεκτατιστές και οραματιστές του νεο-οθωμανισμού. Ως επικίνδυνους.

Αιτίες και αφορμές

Χωρίς να αποκηρυχθούν οι νεο-οθωμανικές πολιτικές, τις οποίες η κυβέρνησή του κατήγγειλε, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν συναντήθηκε στις 9 του μήνα με τον Τούρκο Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν. Και αποφάσισαν προώθηση αποκατάστασης σχέσεων μετά την κρίση που προέκυψε από την κατάρριψη του ρωσικού Su-24 από το τουρκικό F-16 τον περασμένο Νοέμβριο.

Από τότε είχαμε επισημάνει ότι η κατάρριψη ενός μαχητικού δεν προκαλεί πόλεμο και ότι μετά τα πρώτα μέτρα και αντίμετρα οικονομικής φύσεως η κατάσταση θα ήταν δυνατό να εξομαλυνθεί λόγω συμφερόντων, εάν επικρατούσε ο ορθολογισμός και εφόσον η Λευκωσία δεν είχε σχέδιο εκμετάλλευσης της κατάστασης λόγω έλλειψης στρατηγικής. Αφορμή για την αποκατάσταση των ρωσοτουρκικών σχέσεων ήταν η συγγνώμη του Ταγίπ Ερντογάν για τον χαμό του Ρώσου πιλότου και αιτία ήταν η ορθή στάση της Δύσης σε βάρος του τουρκικού καθεστώτος.

Η οποία δυτική στάση αποτυπώνεται σε διάφορες τοποθετήσεις, όπως του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, ο οποίος δήλωσε ότι η Άγκυρα αντιμετωπίζει ακόμη και αποβολή από το ΝΑΤΟ, ενώ η Αυστρία ανακοίνωσε ότι προτίθεται στη Σύνοδο της Ε.Ε. του Σεπτεμβρίου να θέσει βέτο στη συνέχιση της τουρκικής ενταξιακής διαδικασίας εάν η Τουρκία επαναφέρει τη θανατική ποινή και αν δεν σεβαστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Συμφωνίες και συμφέροντα

Στην πραγματικότητα ο Ερντογάν επαναφέρει στην πράξη την πολιτική τού εκκρεμούς. Μια κινείται προς τη Δύση και μια προς την Ανατολή, τη Μόσχα. Το πλεονέκτημα αυτό είχε χαθεί για την Άγκυρα μετά την κρίση στις σχέσεις της με τη Ρωσία αφού ήταν αναγκασμένη να στραφεί μόνο προς τη Δύση. Τώρα, που ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και Ε.Ε. τρίζουν τα δόντια στο ολοκληρωτικό καθεστώς Ερντογάν, χωρίς όμως να το τιμωρούν, ο Τούρκος Πρόεδρος σπεύδει να βρει καταφύγιο στη Ρωσία, το οποίο του προσφέρει ο Πούτιν επί τη βάσει συμφερόντων στον χώρο της Ευρασίας και άλλων διμερών στρατηγικής σημασίας στη λογική του παιγνίου των ζωνών επιρροής και της ισχύος.

Και με ένα σφουγγάρι φτιαγμένο από συμφέροντα η Μόσχα σβήνει, έτσι θέλει να δείχνει, τις κατηγορίες που εκτόξευε τους τελευταίους μήνες σε βάρος της Άγκυρας και του ίδιου του Ερντογάν. Υπάρχουν, ήδη, συμφωνίες που τρέχουν για κοινή εξυπηρέτηση συμφερόντων, όπως οι κάτωθι:

1. Για την αύξηση του όγκου συναλλαγών από 32 περίπου δις δολάρια στα 100 δις την επόμενη διετία για να καλύψει η Μόσχα μέρος των ζημιών της από το εμπάργκο της Δύσης.

2. Για την εγκατάσταση του ενός από τους 4 πυρηνικούς αντιδραστήρες στο Άκιουγιου έναντι της Κύπρου, που στοιχίζει 20 δις ευρώ. Και οι ρήτρες είναι τέτοιες, που είναι απαγορευτικές για μιαν εκ των δυο πλευρών να υποχωρήσει.

3. Για τον αγωγό «Turkish Stream», που συνιστά μιαν από τις εναλλακτικές επιλογές της Μόσχας ώστε να παρακάμψει το Κίεβο.

Οι κατηγορίες που μπήκαν στο ράφι

Μετά τη συνάντηση των Ερντογάν και Πούτιν ανακοινώθηκε ότι η Τουρκία επαναρχίζει τις επιχειρήσεις της στη Συρία εναντίον της ISIS και ότι η Άγκυρα αποδέχεται να συμμετέχει ο Άσαντ στις συζητήσεις για τη λύση του προβλήματος. Εν μιά νυχτί η Μόσχα αποσύρει στην ουσία τις κατηγορίες της σε βάρος της Άγκυρας ότι συνεργαζόταν με την τρομοκρατία και ότι είχε ως στόχο τον νεο-οθωμανισμό, ενώ η Τουρκία, βλέποντας να χάνει το παιχνίδι στη Συρία, στρέφεται προς τη Μόσχα με την προσδοκία να επανακτήσει την επιρροή της στην περιοχή και να κτυπά, εκτός των άλλων, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα τους Κούρδους.

Τα διλήμματα της Δύσης

Το ζητούμενο είναι εάν ο Ερντογάν έχει συμβιβαστεί ή όχι για το ποιος θα είναι το μεγάλο αφεντικό στην Ευρασία. Μάλλον βρισκόμαστε σε φάση λυκοφιλίας και συγκυριακών τακτικών κινήσεων, που βρίσκουν έδαφος ανάπτυξης μέσω ήδη υπαρχόντων συμφερόντων. Για τον Ερντογάν είναι θέμα εξόδου από την απομόνωση, εξ ου και η εξομάλυνση σχέσεων που θέλει να υπογράψει με το Ισραήλ, ενώ για τη Μόσχα συνιστά ακόμη μια ευκαιρία να πολλαπλασιάσει τα προβλήματα που προκύπτουν στις σχέσεις του καθεστώτος Ερντογάν με τη Δύση, δηλαδή με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε.

Πάντως, το θέμα δεν είναι μόνο τι θέλει η Μόσχα και το τουρκικό καθεστώς, αλλά και πώς θα αντιδράσουν οι ΗΠΑ, οι οποίες βρίσκονται σε προεκλογική εκστρατεία. Επί τη βάσει αυτού του σκηνικού, η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης του Τούρκου Προέδρου με την Ουάσιγκτον εξ αφορμής της έκδοσης ή όχι του Φετουλάχ Γκιουλέν βοηθά τη Μόσχα.

Δεν είναι βέβαιο εάν θα συμβεί το ίδιο με τον Ερντογάν. Διότι, κυρίως, στην Ε.Ε. το κλίμα είναι αρνητικό για την πλήρη ένταξη της Τουρκίας και προφανώς τα όσα συμβαίνουν σήμερα είναι απλώς η αφορμή που ψάχνουν οι Ευρωπαίοι για να περιορίσουν, να καθυστερήσουν ή και να «παγώσουν» την περιπέτεια της τουρκικής ενταξιακής διαδικασίας για τα δικά τους συμφέροντα.

Διότι, εάν η Τουρκία ενταχθεί στην Ε.Ε., τότε θα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη δύναμη μετά τη Γερμανία, αν όχι η πρώτη, σε θεσμικό επίπεδο και επί τη βάσει των συντελεστών ισχύος όπως ο πληθυσμός, η στρατιωτική ισχύς, η οικονομία (διότι εάν ενταχθεί η Τουρκία θα πρέπει να εναρμονιστεί με την όποια λογική του ευρωπαϊκού μοντέλου), καθώς και οι αυτοκρατορικοί ηγετικοί της στόχοι.

Για παράδειγμα: Προτού ενταχθεί στην Ε.Ε., εκβιάζει τους εταίρους. Επαναλαμβάνει ο Ερντογάν ότι εάν δεν καταργηθεί η βίζα εισόδου σε Τούρκους πολίτες δεν θα ισχύει η συμφωνία για το προσφυγικό. Και επιπροσθέτως, στρεφόμενος προς τις ΗΠΑ στις 10 Αυγούστου, είπε ότι θα πρέπει οι Αμερικανοί να επιλέξουν μεταξύ της «δημοκρατικής Τουρκίας», την οποία εκφράζει ο ίδιος, ή του Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο κατηγορεί ως ηθικό αυτουργό και διοργανωτή του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου.

Συνεπώς, εκβιάζει τη Δύση ο Ερντογάν στέλνοντας το μήνυμα ότι υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια… Εάν θα πληρώσει ή όχι για την πολιτική του αυτή είναι ζήτημα που θα το δούμε ή όχι στο μέλλον υπό την έννοια ότι η μεν Ε.Ε. δεν έχει ούτε αμυντική ούτε συγκροτημένη εξωτερική πολιτική για την αντιμετώπιση της Τουρκίας, ενώ οι ΗΠΑ δεν φαίνονται στην παρούσα φάση να δείχνουν ότι μπορούν να διαχειριστούν την κρίση στην Τουρκία με αποτελεσματικότητα.

Οι περί εξόδου από το ΝΑΤΟ απειλές, μάλλον θα μείνουν ως τέτοιες, διότι η Ρωσία είναι έτοιμη να εντάξει την Τουρκία στον «Collective Security Treaty Organization», οπότε η Ευρασία θα ελέγχεται από τη Μόσχα και την Άγκυρα. Με ένα τέτοιο σενάριο οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι χάνουν το γεωπολιτικό παιχνίδι. Θα το επιτρέψουν; Και αν όχι, πώς θα το αποτρέψουν;

Η «δημοκρατική δικτατορία» και η «Φινλανδοποίηση»

Ο Ερντογάν αποδεικνύεται όχι μόνο αδίστακτος, αλλά και σκληρό καρύδι. Χρησιμοποιεί τον λαό εξ αφορμής του πραξικοπήματος για να επιβάλει μια «δημοκρατική δικτατορία» με φόντο το Ισλάμ. Και εφόσον είναι εδραιωμένος εσωτερικά, αφού εξουδετερώνει κάθε αντίπαλο ακόμη και με την υποψία ότι μπορεί να είναι τέτοιος, ασκεί με περισσότερη αυτοπεποίθηση την εξωτερική του πολιτική, χωρίς να χάνει όμως ίχνος από την αλαζονεία του και αυτό είναι πρόδηλο από τη στάση του προς τη Δύση.

Πόσω μάλλον έναντι ημών. Ο Ακιντζί, πάντως, είναι σαφής ως προς το θέμα των εγγυήσεων: Τις χρειάζονται, όπως ισχυρίζεται, οι Τουρκοκύπριοι. Η Άγκυρα τον χρησιμοποιεί προ και μετά τη λύση για να επιτύχει μέσω των συνταγματικών διατάξεων της ομοσπονδίας τον πολιτειακό έλεγχο στην Κύπρο, καθώς και τον γεωπολιτικό μέσω της ισχύος της και νομικά μέσω μια διαδικασίας εγγυητικών δικαιωμάτων.

Πάντως, εάν ο Ερντογάν έχει μια ορθολογιστική έκλαμψη μέσα στην αλαζονεία του και κατανοήσει ότι δεν χρειάζεται τις εγγυήσεις για να ελέγχει την Κύπρο, αυτό θα συνιστά μια κίνηση ματ! Θα κερδίσει, όπως πολλάκις επισημάναμε από αυτές τις στήλες, με μια τουρκικών προδιαγραφών τουρκική ομοσπονδιακή λύση, θα κερδίσει διεθνές άλλοθι για το ολοκληρωτικό του καθεστώς.

Εάν, μάλιστα, το θελήσει, τότε μετά τη λύση μπορεί να χρησιμοποιήσει προβοκατόρικες ενέργειες ή εισβολή πληθυσμού, όπως έχει πράξει και στο προσφυγικό και με τον εποικισμό, για να επέμβει και να εφαρμόσει την πολιτική του εάν δεν του κάνουμε τα χατίρια. Ή τους απώτερους στόχους του για πλήρη τουρκοποίηση. Και αν ενεργήσει σε βάρος μας ποιος θα τον εμποδίσει, όταν οι Ελληνοκύπριοι και το συνιστών τους κρατίδιο θα είναι αμελητέος παράγοντας για τα συμφέροντα των Μεγάλων και περιφερειακών δυνάμεων;

Δεν θα συνομιλεί κανείς μαζί μας ούτε για το φυσικό αέριο ούτε για άλλα σοβαρά ζητήματα στην περιοχή. Διότι δεν θα μπορούμε να αποφασίσουμε μόνο μας. Θα υπάρχει στην καλυτέρα των περιπτώσεων ενίσχυση του υφιστάμενου καθεστώτος φινλανδοποίησης. Ως εκ τούτου, θα συνομιλούν με την Τουρκία, διότι θα γνωρίζουν ότι αυτή ελέγχει την περιοχή, αλλά και την Κύπρο. Όπως ο ίδιος ο Ερντογάν και οι συνεργάτες του μας προειδοποιούν, θα ελέγχουν όχι μόνο τον βορρά αλλά και τον νότο μέσω των δομών της ομοσπονδίας και των Τουρκοκυπρίων, καθώς και των εποίκων που θα συμμετέχουν στο δικό τους συνιστών κράτος και στην κεντρική Κυβέρνηση.

Το παιχνίδι της Μόσχας

Η περίπτωση των σχέσεων Ρωσίας - Τουρκίας είναι ενδεικτική για τον ρεαλιστικό κόσμο του διεθνούς συστήματος: Στόχοι, στρατηγική, συμφέροντα και ισχύς. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Μόσχα δίνει σανίδα σωτηρίας στην Τουρκία. Το 1965, όταν απέτυχε το σχέδιο Άτσεσον που θα καθιστούσε την Κύπρο και επίσημα μέλος του ΝΑΤΟ στη βάση μιας μορφής «Ένωσης», η Σοβιετική Ένωση διά του τότε ΥΠΕΞ Αντρέι Γκρομίκο στήριξε λύση ομοσπονδίας, γεγονός που προκάλεσε όχι μόνο την αντίδραση του Μακαρίου, αλλά και του ΑΚΕΛ.

Και αυτό διότι η ομοσπονδία εθεωρείτο ως συνώνυμη λύση της διχοτόμησης. Μετά την εισβολή του '74, όταν οι ΗΠΑ επέβαλαν εμπάργκο στην Τουρκία, η Μόσχα έσπευσε να της δώσει στήριξη, ενώ σήμερα, λόγω συμφερόντων με την Άγκυρα, δεν λαμβάνει μέρος στην εκμετάλλευση των ενεργειακών οικοπέδων στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Λαγνεία, ψιλά γράμματα και δεδομένοι

Στην παρούσα φάση, η Ρωσία δίδει στήριγμα στο φασιστικό καθεστώς Ερντογάν, λόγω εξυπηρέτησης δικών της συμφερόντων. Εάν γινόταν μια ανάλογη κίνηση από την Ε.Ε. ή τις ΗΠΑ, η αντιπολίτευση θα έσχιζε τα ιμάτιά της από αντιδυτικισμό. Και η μείζων και η ελάσσων. Εμείς ούτε ιμάτια σχίζουμε, ούτε θεωρούμε ότι η πολιτική στηρίζεται σε ιδεαλιστικά παραληρήματα και συμπλέγματα ή μικροκομματικές σκοπιμότητες εσωτερικής κατανάλωσης, αλλά σε συνδυασμό αρχών και ισχύος.

Οι Ρώσοι κάνουν τη δουλειά τους όπως και οι Αμερικανοί, οι Ευρωπαίοι εταίροι μας, οι Ισραηλινοί και οι Βρετανοί. Το πρόβλημα είναι εμείς τι κάνουμε; Από αυτές τις στήλες φορτικά αναλύσαμε επί σειράν ετών εναλλακτικές προτάσεις και στρατηγικές και πολιτικές δράσεις. Είναι όμως εμφανής από τις ηγεσίες του τόπου η αδυναμία συγκρότησης στρατηγικής με πολλαπλά σενάρια.

Και συμβαίνει αυτό όχι μόνο διότι για το κομματικό σύστημα είναι ψιλά γράμματα τα περί στρατηγικής, στόχων, συμφερόντων και ισχύος, αλλά και γιατί η μεν αντιπολίτευση διακατέχεται από μια ρωσολαγνεία εκπηγάζουσα από αντιδυτικά σύνδρομα του παρελθόντος, η δε Κυβέρνηση από μια δυτικολαγνεία χωρίς μέση, αρχή και τέλος, που εκλαμβάνεται πολλές φορές ως υποτέλεια. Και στη μία και στην άλλη περίπτωση και η Μόσχα και η Ουάσιγκτον θεωρούν και τους μεν και τους δε, δεδομένους… Και χαμένη είναι η Κύπρος.