Η σχέση μάνας-κόρης δεν μου ήταν ποτέ εύκολη. Πέρασα μεγάλο κομμάτι της ενήλικης ζωής μου να πατώ στο λεπτό σχοινί της σχέσης αυτής. Τώρα πια υπάρχει μόνο αποδοχή και αγάπη. Η ζωή κατέλυσε στο πέρασμα της πολλή εγωισμό και έσβησε τις προσδοκίες, εκείνες που βάζουν τον πήχη λοξά και χαλάνε τις σχέσεις. Άφησε πίσω μόνο την ουσία, την γλυκιά αγάπη που διαποτίζει την ψυχή μου και την δική της.

Σήμερα το απόγευμα πέρασα λίγη ώρα μαζί της. Την βρήκα στον καναπέ, έτοιμη να ανασκουμπωθεί για τον έβδομο γύρω δουλειών – έτσι μου φάνηκε. Την πήρα στην αγκαλιά μου και εκείνη κάθισε ήσυχη σαν μικρό παιδί παραδομένο σε μια αντιστροφή ρόλων. Μιλήσαμε χαμηλόφωνα και τρυφερά μέχρι που την ένοιωσα να μπαίνει σε ετοιμότητα. Το μυαλό της άρχισε να κάνει υπολογισμούς και ήταν σαν να άκουγα το νοερό της μολύβι να βάζει νι στα πράγματα που είχε στην λίστα για να κάνει. Πριν καταλάβω τι έγινε, την άκουσα να με βάζει δουλειές. Γέλασα. Κάποια πράγματα δεν αλλάζουν, σκέφτηκα. Μικρή μου έλεγε: «ώρα να σκουπίσουμε την αυλή», το οποίο σήμαινε ότι ήταν ώρα να σκουπίσω εγώ την αυλή. Η ίδια φυσικά όση ώρα καθάριζα την αυλή μπορούσε να μαγειρέψει δυο φαγητά, να δώσει οδηγίες σε πέντε-έξι άλλους, να πουλήσει όλη την σοδιά του καλοκαιριού, να πιει καφέ με την γειτόνισσα και να ζυμώσει μια φουρνιά ψωμιά. Επειδή όμως δεν είμαι πια παιδί, της είπα ότι δεν ήθελα να βοηθήσω, με κοίταξε με αποδοκιμασία, γελάσαμε κι οι δυο, φιληθήκαμε και πήρε η κάθε μια τον δρόμο της.

Στο ταξίδι της επιστροφής σκεφτόμουν όλα όσα θαυμάζω σε αυτήν και πως επηρέασε η προσωπικότητα της την δική μου. Είναι τόσο εργατική όσο κανείς άλλος που γνώρισα. Η αισθητική της, όταν την νοιάζει αρκετά τώρα πια να την φέρει στην επιφάνεια, κινείται στο πι της ομορφιάς. Η φιλανθρωπία της υπήρξε πάντα διακριτική και μπόλικη. Η προσφορά της στα κοινά καταγραμμένη στο μακρύ ιστορικό της μικρής μας κοινωνίας.

Η μάνα μου είναι αλλεργική στην αεργία. Της δικής της και των άλλων. Ορφάνεψε από μάνα όταν ήταν δυο χρονών, μεγάλωσε με έναν άρχοντα και σκληρό πατέρα, και στα εννιά της χρόνια έβαλε να ζυμώσει τα πρώτα της ψωμιά. Στα 75 της χρόνια σήμερα συνεχίζει τους ίδιους ρυθμούς. Αν βρεθείτε κοντά της σας προειδοποιώ: θα ζαλιστείτε από τις ταχύτητες της και θα σας βάλει δουλειά.

Νεαρή, έβαζε όλη την ψυχή της σε ότι έκανε, κι αλίμονο σε όποιον δεν έκανε το ίδιο. Τα κεντήματα της ήταν έργα τέχνης. Έραβε, έμπλεκε και κεντούσε σαν μάστορας της αναγέννησης. Τα φαγητά της χωρίς να ήταν ποτέ πολύπλοκα είχαν μια μαεστρία, μια γευστική ισορροπία. Ήταν γυναίκα του κάμπου, δοσμένη στην γη. Την σκάλιζε σαν να ήταν η καλύτερη της φίλη, την έσπερνε σαν να ήταν γόνιμη γυναίκα και την θέριζε με την αγάπη και την γνώση ότι ο κύκλος αυτός θα ξανάρχισε σε λίγους μήνες.

Έχω μια ανάμνηση, εγώ μικρό κορίτσι και εκείνη κάπου στα 35, πανέμορφη και λυγερή, να φορά καινούργια ρούχα και να περπατάει πάνω κάτω, με το κομψό κορμί της να κινείται αέρινα κάνοντας τα χίλια πράγματα που κάνει η κάθε μάνα τριών μικρών παιδιών. Την έβλεπα και δεν χόρταινα. Ήταν χαρούμενη, ικανοποιημένη με την ύπαρξη της ολόκληρη. Ήταν ο κόσμος μου όλος και όσο εκείνη ήταν καλά, ήμασταν όλοι καλά.

Όλη της την ζωή κινούσε τα νήματα και ας άφηνε τον πατέρα μου να κρατάει το σκήπτρο του αρχηγού. Ήταν όλα αυτά που διδάσκουμε σήμερα τις νέες γυναίκες να είναι. Είχε στόχους και την δύναμη να τους αληθεύει. Όλα όσα μπορούσε να λύσει με εξυπνάδα και σκληρή δουλειά, τα νικούσε στο πι και φι. Αυτά που την τσάκισαν ήταν τα άλλα. Ο απρόσμενος θάνατος και ο πόνος των παιδιών της. Εκεί που τον λόγο είχε ο Θεός πιο πολύ από τους ανθρώπους, δεν κατάφερε ακόμα να παραδοθεί. Ώρες-ώρες μου φαίνεται ότι στέκεται αγέρωχη μπροστά στο πεδίο της ηττημένης μάχης και περιμένει να φανεί κάποιος για να του ζητήσει τον λόγο και να τα βάλει μαζί του.

Από την μάνα μου έμαθα να μην τα βάζω κάτω. Λόγω της μάνας μου έμαθα να βάζω όρια σε αυτούς που θέλουν να ορίσουν την ζωή μου. Για ένα είμαι σίγουρη. Αν είχα να ξανάρθω σε αυτή τη ζωή, θα διάλεγα την ίδια μάνα, κι αν χρειαζόταν θα τα έβαζα με τον Θεό για να μου δώσει την ίδια μάνα. Η δύναμη μου, και όλα όσα είμαι τα χρωστάω στο γέλιο, τον θυμό και την δύναμη της να ημερεύει τους ανθρώπους, τα ζώα και την γη.

Την αγαπώ με όλο μου το είναι. Την θαυμάζω και υποκλίνομαι στο μεγαλείο της.