Ουκ οίδα, εικάζω δ' άταν'... Η Εκάβη, οι Τρωάδες, ο γυναικείος θρήνος σε κάθε πόλεμο, κάθε Τροία

'Αρχίζομεν τον έναν θρήνον και εις άλλον πίπτομεν πάλιν'. 

Οι σκέψεις στις Τρωάδες της Κύπρου μας, τις Μολγίες, τις βιασμένες γυναίκες της βάρβαρης εισβολής, που είχε ντραπεί να θυμάται η ιστορία μας...

Ανακαλώντας τον στίχο του Κάλβου, οι Τρωάδες είναι ένα δράμα του θρήνου. Με αυτόν ανοίγουν, εις αυτόν καταλήγουν. Με τον θρήνο της Εκάβης επί σκηνής ανοίγει το πρώτο στάσιμο των Τρωάδων του Ευριπίδη, με τον θρήνο μιας Τρωαδίτισσας της φλεγόμενης Συρίας ανοίγουν κι οι Τρωάδες της Συρίας, στο Old Vic του Λονδίνου (παράσταση που δόθηκε πριν λίγα χρόνια από Σύριες γυναίκες). Έχει παρατηρηθεί ότι οι Τρωάδες είναι ένα δράμα στο οποίο λείπει η δραματική δομή. Αν η τραγωδία είναι 'πράξις τελεία', εδώ η 'πράξις' έχει ήδη συντελεσθεί και το δράμα συνίσταται σ' έναν θρήνο που χωρίς καμμία αναστολή, καμμία ανακούφιση, όλο βαθαίνει.

Συγκινητικό όσο κι αν είναι, με τον ποιητή να επεξεργάζεται με ανυπέρβλητη τέχνη το πάθος, ενισχύοντας την θρηνώδη εντύπωση σε ένα συσσωρευτικό και τελικό αποτέλεσμα, το δράμα στοχεύει στο τελικό αυτό κρεσέντο του πάθους χωρίς οργανική δραματική δομή. Ίσως αυτό να οφείλεται στο ό,τι ήταν το τρίτο δράμα μας τριλογίας, με την πλοκή να πυκνώνει τα πρώτα δύο.

Εδώ, όμως, η όποια δραματική διακύμανση, υποτονική σαν αναφυλλητό στον όλο λυγμό του δράματος, αφορά μόνο τις απόπειρες κάποιων ελπίδων, όποιου θολού φωτός μέσα στο σκότος της ασήκωτης καταστροφής: αν τις πάρουν στην Αθήνα, ή την πλούσια Θεσσαλία, ή την Φθία.

Ελπίδες που, στην οικτρή τους διάψευση οδηγούν σε διαδοχικούς καταβαθμούς απελπισίας το δράμα, καθώς ο Ταλθύβιος φέρνει τα νέα του κλήρου, με την Κασσάνδρα, την παρθένα ιέρεια να δίνεται στο κρεββάτι του διψασμένου γι' αυτήν Αγαμέμνονα, και την Εκάβη στον έχθιστο γι' αυτήν δόλιο Οδυσσέα. Το πανηγυρικό για τον κλήρο της γέλιο, τον 'Υμέναιο' της Κασσάνδρας, της προφήτιδος κατηραμένης να μην πιστεύει κανείς, δίνει μια επιτομή σατιρικής ειρωνείας, προετοιμάζοντας τον οικτρό θάνατο του βασιλέως των βασιλέων, στην επιστροφή του στις Μυκήνες.

Κι ο ποιητής (θυμίζοντάς μας την υπόδειξη του Αριστοτέλη στην Ποιητική του ότι το δακτυλικό μέτρο είναι το πιο κατάλληλο επικό μέτρο) δίνει επικές διαστάσεις, και συνηχήσεις, στις περιγραφές του για 'το άλλο του έπους', το 'άλλο του πολέμου' επιλέγοντας δακτυλικούς πόδες στην ποιητική περιγραφή των θρηνούμενων από τα θύματα, τις σκλάβες Τρωάδες, καταστροφών του πολέμου. 

Και το αντιπολεμικό του, μέσα από τον σπαρακτικό θρήνο, μήνυμά του/τους: 'άπολις, άπτολις, άφιλος, άταφος'. Και το 'α' το στερητικό να μην συνηχεί μόνο τον πόνο της απωλείας, αλλά και το πιο ανοικτό ελληνικό φωνήεν του θρήνου, που κλείνει, όπως και στο ανά χείρας δράμα,με την παραίτηση του πιο κλειστού, λυγμικού των φωνηέντων, του 'ού'.

Από το 'αιαί, αιαί' στο 'ιού, ιού'! Επιφώνημα που, ας μου συγχωρηθεί, παίρνει μια προσωπική, αναπόφευκτα, χροιά, υγραίνει την άκρη κι αυτού του ματιού, αφού το παρόν κείμενό μου, για τις Τρωάδες στο Οld Vic του Λονδίνου, γράφτηκε πριν λίγα χρόνια 20ή Ιουλίου. Στην μνήμη εκείνης της μέρας, του καιρού της φωτιάς και του βρόντου, της αστραπής και της λόγχης στα μάτια. Της δικής μας Τροίης ιερής.