Συχνά χαρακτηρίζονται σαν «κακές» επίκτητες συνήθειες - Όλες οι πρακτικές οδηγίες προς τους γονείς για αντιμετώπιση των συχνότερων προβλημάτων, κατά τον ύπνο των παιδιών τους

ΤΟ ΚΛΑΜΑ μετά από αφύπνιση αποτελεί συνήθως κάλεσμα της μητέρας και αναζήτηση μιας τρυφερής, στοργικής αγκαλιάς

Οι περισσότερες περιπτώσεις διαταραχών του ύπνου στα παιδιά, όπως αναφέρθηκε και στο προηγούμενο άρθρο, όπου περιγράψαμε τις διάφορες μορφές τους, αποτελούν απλά μεν, αλλά ενοχλητικά προβλήματα επανειλημμένων αφυπνίσεων ή άρνησης για ύπνο. Συχνά χαρακτηρίζονται σαν «κακές» επίκτητες συνήθειες. Σχετίζονται δε, με κάποιες δύσκολες φάσεις της φυσιολογικής ανάπτυξης ή της αλληλεπίδρασης του περιβάλλοντος με την ανώριμη ψυχοσύνθεση του παιδιού.

Η ένταση που προκαλείται από την άρνηση ενός παιδιού να κοιμηθεί και ο ανεπαρκής τελικά ύπνος του, δημιουργούν επιπλέον προβλήματα ημερήσιας κόπωσης, νευρικότητας και υπνηλίας, τα οποία επηρεάζουν και την καθημερινότητα των γονιών.

Το 40-60% των παιδιών άνω των 6 μηνών ξυπνούν κατά τη διάρκεια της νύκτας. Η διάρκεια και το μέγεθος της αντίδρασής τους, όμως, η οποία εκδηλώνεται με κλάμα ή φωνές, όπως και η ανάπτυξη «καλών» ή «κακών» συνηθειών ύπνου από τα παιδιά, εξαρτάται σχεδόν απόλυτα από τη συμπεριφορά, τις συνήθειες, τις προσδοκίες, την ανεκτικότητα και, κυρίως, τη σταθερότητα ή μη των αντιδράσεων των γονιών.

Το κλάμα μετά από αφύπνιση αποτελεί συνήθως κάλεσμα της μητέρας και αναζήτηση μιας τρυφερής, στοργικής αγκαλιάς. Αν αυτό συμβαίνει περιστασιακά, λόγω ενός εφιάλτη ή ξαφνικού πόνου, τότε η ανταπόκριση της μητέρας κρίνεται απόλυτα αναγκαία και επιβεβλημένη. Αν όμως το φαινόμενο επαναλαμβάνεται τακτικά, χωρίς προφανή αιτία, τότε η απόλυτη ευθύνη για τη συνέχισή του θα βαραίνει αποκλειστικά τους γονείς.

Ας μην ξεχνούμε ότι περιστασιακά ή χρόνια, εύκολη αφύπνιση μπορεί να προκαλούν δευτεροπαθή αίτια όπως:

1) διαταραχές συμπεριφοράς ή προσωπικότητας,
2) φοβίες ύπνου, σκοταδιού ή κλειστοφοβία,
3) οικογενειακές εντάσεις,
4) το άγχος αποχωρισμού (συνήθως αφορά παιδιά 18 μηνών μέχρι 3 ετών),
5) νευρολογικά προβλήματα όπως νοητική υστέρηση, εγκεφαλική παράλυση, επιληψία
6) υπερθέρμανση ή αίσθημα κρύου,
7) διάφορα συμπτώματα όπως πυρετός, πόνος, βήχας, δύσπνοια, κνησμός, ναυτία, πείνα, βρεγμένη πάνα κλπ,
8) λήψη κάποιων φαρμάκων,
9) παραμέληση ή κακοποίηση.

Όταν οι γονείς συνειδητοποιήσουν ότι ο λόγος της αφύπνισης δεν οφείλεται σε κάποια συγκεκριμένη παθολογική αιτία, και αυτό συνήθως είναι εύκολα αντιληπτό, τότε οφείλουν αρχικά να αποδεχτούν το πρόβλημα και στη συνέχεια να προσπαθήσουν να το αντιμετωπίσουν άμεσα.

Κλασικές περιπτώσεις

Μερικές κλασικές περιπτώσεις «κακών» συνηθειών ύπνου, που εκδηλώνονται με αφύπνιση και επίμονο κλάμα, είναι οι ακόλουθες:

1) παιδιά μεγαλύτερα των 6 μηνών που ξυπνούν κλαίγοντας στο μέσο της νύκτας ζητώντας γάλα (πιο συχνά σε παιδιά που συνεχίζουν να θηλάζουν),
2) παιδιά μεγαλύτερα των 3 μηνών που ξυπνούν με σπαρακτικό κλάμα την ίδια ώρα που είχαν προηγουμένως κωλικούς,
3) παιδιά που επιμένουν να μεταφερθούν στο κρεβάτι των γονιών,
4) παιδιά που αποζητούν επίμονα κάποιες σταθερές τελετουργίες για να ξανακοιμηθούν, όπως ατέλειωτο νανούρισμα, αφήγηση παραμυθιών για μεγάλο χρονικό διάστημα, παρατεταμένο λίκνισμα ή αγκαλιά κ.λπ και που αν δεν τα εξασφαλίσουν, κλαίνε απαρηγόρητα,
5) κλάμα χωρίς κανένα απολύτως λόγο, μέχρι να εμφανιστεί η μητέρα.

Άλλες «κακές» συνήθειες ύπνου

1) Νήπια (2-4 ετών) που αρνούνται επίμονα να πάνε στο κρεβατάκι τους την αναμενόμενη ώρα προφασιζόμενα διάφορες δικαιολογίες,
2) παιδιά που απαιτούν να κοιμηθούν στο κρεβάτι των γονιών,
3) βαρύ βραδινό γεύμα,
4) έντονη δραστηριότητα ή άσκηση προ του ύπνου,
5) πολλές τελετουργικές συνήθειες προ του ύπνου (εκτός από τα απαραίτητα όπως είναι λήψη νερού, επίσκεψη στην τουαλέτα, μπάνιο και πλύσιμο των δοντιών),
6) παιδιά που συνηθίζουν να κοιμούνται πολλές ώρες το απόγευμα ή αφήνονται ελεύθερα να επιλέγουν από μόνα τους την ώρα του ύπνου,
7) απαίτηση για κατάκλιση όλων των μελών της οικογένειας,
8) παρακολούθηση τηλεόρασης ή ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιγνίδια στο κρεβάτι,
9) αποδοχή από μέρους των γονιών των παράλογων απαιτήσεων ή ελλιπής πειθαρχία,
10) επηρεασμένος ατομικός κιρκαδιανός ρυθμός παιδιού (ρυθμός ύπνου-εγρήγορσης).

Πρακτικές οδηγίες

Ο ΓΟΝΙΟΣ πρέπει να κατανοήσει ότι, ανεξάρτητα από την αιτία του προβληματικού ύπνου του παιδιού του και για να λύσει όσο το δυνατόν ταχύτερα το πρόβλημα, οφείλει εξ αρχής να θέτει σαφή και αδιαπραγμάτευτα όρια.

· Πρέπει να τηρεί με σχολαστικότητα, σταθερό το ωράριο κατάκλισης, εξασφαλίζοντας ένα ήσυχο και ασφαλές περιβάλλον.

· Όπου είναι δυνατή η αναγνώριση της αιτιολογίας της έντασης και των εφιαλτών, οφείλει να πάρει τα ανάλογα μέτρα, π.χ. απαγόρευση παρακολούθησης συγκεκριμένων ακατάλληλων τηλεοπτικών προγραμμάτων, αποφυγή τρομακτικών εξιστορήσεων, αποφυγή παρουσίας του παιδιού σε οικογενειακούς καβγάδες ή έντονες συζητήσεις κλπ.

· Η ανάγνωση ενός παραμυθιού για 5-10 λεπτά, το απαλό λίκνισμα ή ένα γλυκό νανούρισμα καθώς και η μεταφορά στο κρεβάτι ενός αγαπημένου, ασφαλούς αντικειμένου (κούκλα, πετσέτα, κουβέρτα), αποτελούν αποδεκτές ενέργειες που τονώνουν και συντηρούν το αίσθημα ασφάλειας που αποζητά κάθε ευαίσθητη παιδική ψυχούλα.

· Πρέπει να επιδεικνύει απεριόριστη υπομονή, συγκατάβαση και να ενθαρρύνει το παιδί στοργικά στις δύσκολες στιγμές του. Ας μην ξεχνούμε πως ό,τι φαντάζει σε μας εύκολο και απλό, στα μάτια ενός παιδιού μπορεί να προσλαμβάνει τρομακτικές διαστάσεις. Η ψυχραιμία και ο έλεγχος των συναισθημάτων είναι απαραίτητα ακόμα και όταν αυτή η προβληματική συμπεριφορά του παιδιού εκδηλώνεται μετά από μια κουραστική μέρα. Ίσως το μόνο που πραγματικά αποζητά το παιδί είναι τη φυσική μας παρουσία για λίγο κοντά του!

· Γενικά πρέπει να αποφεύγεται η έκδηλη, υπερβολική ανησυχία, την οποία κάποια παιδιά πιθανόν να εκμεταλλευτούν προβάλλοντας αλλόκοτες αιτιάσεις για το ξύπνημά τους.

· Καλύτερα να αποφεύγεται η συνήθεια πολλών γονιών να επιβλέπουν το παιδί την ώρα που κοιμάται, καθώς αν το παιδί ξυπνήσει, στη συνέχεια δύσκολα θα κοιμηθεί χωρίς τη συνέχιση της παρουσίας τους.

· Τα νυκτερινά γεύματα πρέπει να είναι ελαφρά και να προσφέρονται τουλάχιστον 2 ώρες προ της κατάκλισης.

· Ο απογευματινός ύπνος πρέπει να είναι περιορισμένος και μετά την ηλικία των 5 ετών πιθανόν και να αποφεύγεται.

· Το ίδιο πρέπει να αποφεύγεται η απογευματινή υπερκόπωση και ιδιαίτερα τις ώρες προ της κατάκλισης.

· Στο βρέφος που σιτίζεται στο μέσο της νύχτας ή στο τελευταίο γεύμα της ημέρας ή στην αλλαγή της πάνας που θα χρειαστεί το βράδυ, αποφεύγουμε τα παιγνίδια ή τα τραγούδια καθώς και τον πλήρη φωτισμό του χώρου.

· Στο παιδικό δωμάτιο, ένας απαλός βραδινός φωτισμός προσφέρει την απαιτούμενη θαλπωρή και ευκολία ελέγχου του παιδιού. Αντίθετα η φροντίδα του παιδιού κατά τη διάρκεια της ημέρας πρέπει να συνοδεύεται από έκθεση σε φωτεινό περιβάλλον, παιγνίδι και τραγούδι, καθώς αυτό θα βοηθήσει στην ταχύτερη συνειδητοποίηση της διαφοράς μέρας-νύχτας.

· Καλύτερα να μη μάθουμε στο παιδί να αποκοιμάται στην αγκαλιά αλλά να μεταφέρεται στο κρεβάτι του όταν είναι απλά νυσταγμένο.

· Ποτέ να μη μεταφέρεται στο κρεβάτι των γονιών και ούτε να παραμένει ο γονιός στο παιδικό δωμάτιο μέχρι το παιδί να κοιμηθεί.

· Καλό θα ήταν να μη μάθει το παιδί πως μόλις κλάψει θα έρθει η μαμά στο προσκεφάλι του να το αγκαλιάσει ή να το κουνήσει.

· Οι εντάσεις, οι φωνές και οι τιμωρίες είναι εντελώς αχρείαστες. Δεν πρέπει δε ο ύπνος να χρησιμοποιείται ως απειλή τιμωρίας. Αντίθετα η σταθερότητα και η ηρεμία σε συνδυασμό με την επίδειξη αποφασιστικότητας θα περάσουν τα σωστά μηνύματα.

· Οι γονείς δεν θα πρέπει να διακατέχονται από ενοχές για τις «κακές» συνήθειες των παιδιών τους αλλά να προσπαθούν συνεχώς, αναγνωρίζοντας τα όποια λάθη έχουν κάνει, να παρέμβουν έστω και καθυστερημένα. Πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι κάποιες συνήθειες εύκολα αποκτούνται αλλά χρειάζονται αρκετό χρόνο και επιμονή για να αλλάξουν!

Ο ύπνος των παιδιών μας αποτελεί μια ωφέλιμη διαδικασία, που εμπλέκεται στη σωστή ανάπτυξη και την ευεξία τους. Προσφέροντάς τους τις κατάλληλες συνθήκες για ένα χαλαρωτικό και αναζωογονητικό ύπνο, τους χαρίζουμε την καλύτερη έκφραση της αγάπης και της φροντίδας μας. Κι αν κάποτε ανακύπτουν κάποια προβλήματα, ας μην ξεχνούμε ότι ο καλύτερος σύμμαχός μας είναι η κατανόηση και η υπομονή.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ
MD, Παιδίατρος