Η υπερβαρική οξυγονοθεραπεία (ΗΒΟ) είναι η µέθοδος χορήγησης οξυγόνου σε πιέσεις µεγαλύτερες της ατµοσφαιρικής (υπερβαρικό οξυγόνο) µέσα σε ειδικούς για το σκοπό τούτο θαλάµους, οι οποίοι είναι γνωστοί σαν θάλαµοι αποσυµπίεσης ή επανασυµπίεσης ή απλά υπερβαρικοί θάλαµοι. Με την εισπνοή του υπερβαρικού οξυγόνου, η ποσότητα του οξυγόνου που µεταφέρεται από το πλάσµα αυξάνεται µέχρι και είκοσι (20) φορές, ενώ ταυτόχρονα η μερική του πίεση από 100­200Mmhg φτάνει στα 700­2000mmhg.
Με την αύξηση της ποσότητας του οξυγόνου στο πλάσµα και τις µεγάλες αυξήσεις που παρατηρούνται στη μερική πίεσηή του, επιτυγχάνεται η µεταφορά του σε περιοχές µε κακή κυκλοφορία, λόγω αγγειακών προβληµάτων (διαβητική µικροαγγειοπάθεια, ­αθηρωµατικές βλάβες µε µερική απόφραξη του αυλού κλπ) είτε λόγω ιστικών βλαβών που προκαλούν διαταραχές στην ιστικοκυκλοφορία (ιστικό οίδηµα από κάκωση, έγκαυµα, σύνδροµο διαµερισµατοποίησης κλπ).
Η µεταφορά αυτή του υπερβαρικού οξυγόνου στις περιοχές µε κακή κυκλοφορία θα έχει σαν αποτέλεσµα τα κύτταρα να πάρουν την ενέργεια που χρειάζονται έτσι ώστε να αρχίσουν να θέτουν σε λειτουργία µία σειρά από µηχανισµούς του ανθρώπινου σώµατος, οι οποίοι σε καταστάσεις µερικής ή ολικής απουσίας του οξυγόνου παρουσιάζουν κάποιο πρόβληµα ή είναι ανεπαρκείς.

Μηχανισμός επούλωσης των τραυμάτων
Η επούλωση εξαρτάται καθαρά από το διαθέσιµο στον οργανισµό οξυγόνο και κυρίως από το διαθέσιµο στην περιοχή του τραύµατος οξυγόνο. Χωρίς οξυγόνο και µάλιστα οξυγόνο µε την απαραίτητη µερική πίεση, η επούλωση είναι σχεδόν αδύνατη. Η ιδιότητα του υπερβαρικού οξυγόνου να διαλύεται στο πλάσµα και να αντικαθιστά το οξυγόνο που µεταφέρεται µε την αιµοσφαιρίνη και η ιδιότητά του µε τη µορφή αυτή να φθάνει σε περιοχές κακής κυκλοφορίας, σε περιοχές που η αιµοσφαιρίνη δεν µπορεί να φθάσει, θα έχει σαν αποτέλεσµα να ενεργοποιήσει τις διαδικασίες επούλωσης, έτσι που ένας µεγάλος αριθµός χρόνιων πληγών (άτονα έλκη, διαβητικά τραύµατα) να κλείσουν (επουλωθούν).

Μηχανισμός καταπολέμησης των λοιμώξεων (μολύνσεων)
Το υπερβαρικό οξυγόνο αυξάνει την ικανότητα των αµυντικών κυττάρων (μακροφάγων) να καταστρέφουν τα µικρόβια που έχουν εισέλθει στην περιοχή του τραύµατος και έτσι συµβάλλει καθοριστικά στην αντιµετώπιση της µικροβιακής λοίµωξης. Το οξυγόνο υπό πίεση προκαλεί άµεση καταστροφή στα αναερόβια µικρόβια (άµεση µικροβιοκτόνο δράση) και αναστέλλει τον πολλαπλασιασµό (µικροβιοστατική δράση) σε ορισµένα είδη αεροβίων µικροβίων. Επίσης, µελέτες έχουν αποδείξει αύξηση της αποτελεσµατικότητας συγκεκριµένων αντιβιοτικών (συνέργεια) κατά τη διάρκεια της οξυγονοθεραπείας(όπως πχ οι αµινογλυκοσίδες, κινολόνες, ηµισυνθετικές πενικιλίνες κλπ.).

Επιπλέον το υπερβαρικό οξυγόνο
Ελαττώνει τα διάφορα οιδήµατα, αντιοιδηµατική δράση.
Καταπολεµά τις φλεγµονές, ­αντιφλεγµονώδη δράση. Σταµατά το σχηµατισµό τοξινών από κλωστηριδιακούς οργανισµούς (γάγγραινες). Επιταχύνει την αποµάκρυνση του μονοξειδίου του άνθρακα (CO). Διαλύει τις ενδο/εξωαγγειακές φυσαλλίδες στο Σύνδροµο Αποσυµπίεσης (Νόσος των Δυτών) ή στην εµβολή µε αέρα.
Ενδείξεις θεραπευτικών εφαρμογών του υπερβαρικού οξυγόνου
Νόσος εξ Αποσυµπιέσεως (Νόσος των Δυτών). Ελάττωση του όγκου των φυσαλλίδων και αποµάκρυνσή τους από τον οργανισµό. Αποτελεί τη µόνη θεραπευτική αντιµετώπιση.
Εµβολή αέρα. Ελάττωση του όγκου των φυσαλλίδων αέρα, αποµάκρυνσή τους από τον οργανισµό, και υποστήριξη των πέραν από το σηµείο της απόφραξης ιστών, οι οποίοι έχουν υποφέρει από την έλλειψη οξυγόνου.

Αεριογόνος γάγγραινα
Αναστολή της έκκρισης της τοξίνης που προκάλεσε τη γάγγραινα και αναστολή του πολλαπλασιασµού των µικροβίων. Αναστροφή του υποξικού περιβάλλοντος στην περιοχή του τραύµατος και ενίσχυση της επούλωσης. Επιλεγµένα χρόνια έλκη κυρίως διαβητικά πόδια και έλκη από ανεπαρκή αρτηριακή
κυκλοφορία. Αναστροφή υποξικού περιβάλλοντος στην περιοχή του τραύµατος, καταπολέµηση λοιµώξεων (κυρίως αναερόβια) κι ενίσχυση της επούλωσης.
Διαβητική µικροαγγειοπάθεια ­νευροπάθεια και αµφιβληστροειδοπάθεια,
απόφραξη της κεντρικής φλεβός και αρτηρίας του αµφιβληστροειδούς στο µάτι.
Δερµατικά ισχαιµικά µοσχεύµατα και κρηµνοί. Υποστήριξη της επιβίωσης αυτών.
Νεκρωτικές φλεγµονές µαλακών µορίων. Καταπολέµηση των λοιµώξεων και ενίσχυση της επούλωσης.
Βλάβες οστών - µαλακών µορίων από ακτινοβολία. Αναστροφή υποξίας, ενίσχυση της επούλωσης των τραυµάτων που συχνά συνοδεύουν τις επιπλοκές αυτές.
Χρόνια επιµένουσα ή υποτροπιάζουσα οστεοµυελίτιδα, Σύνδροµο Sudec, σηπτικές ψευδαρθρώσεις. Καταπολέµηση λοιµώξεων, αναστροφή υποξικού περιβάλλοντος, ενίσχυση οστεοσύνθεσης και επούλωσης. Καθυστερηµένη πώρωση καταγµάτων.
Εγκαύµατα. Σύνδροµα σύνθλιψης και επαναγγείωσης, σύνδροµα διαµερισµατοποίησης.
• Ενδοκρανιακά αποστήµατα.

Δηλητηρίαση από µονοξίδιο και διοξίδιο του άνθρακος
• Οξεία κώφωση. Αιµορραγική κυστίτιδα, εντερίτιδα µετά από ακτινοβολία σε άτοµα µε καρκίνο. Ταχεία αποκατάσταση αθλητικών κακώσεων. Διαστρέµµατα και τραυµατικές κακώσεις των συνδέσµων. Αναερόβιες και µικτές λοιµώξεις του δέρµατος και ιστών (γάγγραινα fournier, στρεπτοκοκκικές λοιµώξεις). Συνδυασµός µε αντινεοπλασµατική χηµειοθεραπεία στην αντιµετώπιση επιπλοκών περιφερικών µικροαγγειίτιδων και πολυνευρίτιδων. Αυτισµός.

Αντενδείξεις
Χρόνια καρδιακή και αναπνευστική ανεπάρκεια αποφρακτικού τύπου
* Πνευµοθώρακας
* Πνευµονικές κύστεις. Οπτική νευρίτιδα
• Ανευρύσµατα

Παρενέργειες
1. Που οφείλονται στις µεταβολές της πίεσης
Βαροτραύµατα αυτιών. Ωτίτιδα. Διαταραχές ακοής. Βαρότραυµα Πνευµόνων. Είναι σπάνιες εφόσον ο ασθενής ακολουθήσει τις οδηγίες που θα του δοθούν από τον θεράποντα ιατρό.
2. Που οφείλονται στη χορήγηση οξυγόνου υπό πίεση.
Δηλητηρίαση µε οξυγόνο. Είναι πρακτικά αδύνατες, αφού τόσο οι πιέσεις όσο και τα χρονοδιαγράµµατα που χρησιµοποιούνται δεν επιτρέπουν κάτι τέτοιο.

Διάρκεια θεραπείας
Εξαρτάται από το είδος του περιστατικού και την ανταπόκριση του ασθενούς στη θεραπεία. Χρησιµοποιούνται διάφορα θεραπευτικά σχήµατα, ανάλογα µε το περιστατικό και τη βαρύτητά του. Στις πλείστες των περιπτώσεων η θεραπεία εφαρµόζεται καθηµερινά εκτός Σαββάτου και Κυριακής, και διαρκεί από 1 µέχρι 1,5 ώρα. Ο συνολικός αριθµός των θεραπειών εξαρτάται από το είδος του περιστατικού και τη γενική κατάσταση του ασθενούς.

*Χειρουργός

* * Κέντρα υπερβαρικής οξυγονοθεραπείας υπάρχουν προς το παρόν δυο στην Κύπρο. Ένα κρατικό στο Παραλίμνι και ένα ιδιωτικό στη Λευκωσία.