Ο Άγιος Βασίλης ή τουλάχιστον αυτό που εμείς, στη δική μας σύγχρονη κουλτούρα, αντιλαμβανόμαστε ως Άγιο Βασίλη, εξάπτει τις παιδικές φαντασίες εδώ και πολλά χρόνια. Είναι όμως αξιοσημείωτο πως το άτομο που αναλαμβάνει τις ίδιες ή παρόμοιες δραστηριότητες και αποστολές ανά το παγκόσμιο, μεταλλάσσεται σε κάθε χώρα, λαμβάνοντας στοιχεία από την τοπική λαϊκή και πολιτιστική παράδοση. Στον ελληνικό χώρο είναι χαρακτηριστική αυτή η μετάλλαξη, καθώς, όπως έχει γραφτεί χιλιάδες φορές, ο γνωστός χοντρούλης κύριος με την άσπρη γενειάδα, το έλκηθρο και τα δώρα, ουδεμία σχέση έχει με τον Άγιο Βασίλειο που αναγνωρίζει η Εκκλησία μας. Παρά ταύτα, ο Άγιος Βασίλης και οι παραλλαγές του είναι αναγνωρίσιμο παγκόσμιο σύμβολο. Οι παραλλαγές του από τόπο σε τόπο, όμως, τον καθιστούν μία διεθνή λαογραφική φιγούρα, πέρα από ένα διαχρονικό, χριστουγεννιάτικο προϊόν.

Δουλειές του Τ. Ναστ και του καπιταλισμού
Η εικόνα, πλέον, γνωστή. Κατακόκκινη στολή, η οποία συνοδεύει αντίστοιχα ροδοκόκκινα μάγουλα, άσπρη γενειάδα, μαύρες μπότες, μια μεγάλη κοιλιά και μια εξίσου μεγάλη σάκα, γεμάτη δώρα. Αυτός που δεν είναι γνωστός είναι ο δημιουργός της. Πρόκειται για τον πολιτικό σκιτσογράφο Τόμας Ναστ, ο οποίος έζησε από το 1840 μέχρι το 1902 στην Αμερική, έχοντας γερμανικές ρίζες. Θεωρείται ο «πατέρας του αμερικανικού καρτούν». Προηγουμένως, ο Άγιος Βασίλης είχε μια πολύ πιο ταπεινή αμφίεση, στην οποία ήταν ψηλός και λεπτός.
Ακολούθως, το 1931, η κόκα κόλα υιοθέτησε αυτή τη φιγούρα για διαφημιστικούς σκοπούς, με αποτέλεσμα να τη διαδώσει ιδιαίτερα. Το κόκκινο χρώμα της στολής του ταίριαζε πολύ με τις κόκκινες συσκευασίες του αναψυκτικού και έτσι καθιερώθηκε ως σύμβολό τους κατά κάποιον τρόπο.

Πολλά ονόματα, πολλές ιστορίες
Ο Άγιος Βασίλης είναι ίσως ο «Άγιος» με τα περισσότερα ονόματα. Άγιο Βασίλη τον φωνάζουμε εμείς, Φάδερ Κρίστμας οι Βρετανοί, Περ Νοέλ οι Γάλλοι, Μος Κράκιουν οι Ρουμάνοι, Τζεντ Μπόζικνακ οι Κροατοί, Σίντερ Κλάας οι Ολλανδοί και οι Ινδονήσιοι, Καχάντ Παπίκ οι Αρμένιοι, Βάιναχτσμαν οι Γερμανοί και οι Αυστριακοί, Παπά Νοέλ οι Ισπανοί και οι Βολιβιανοί, Ιλ Κρίσμις Φάδερ οι Μαλτέζοι, Σάξτα Μπάμπα οι Αζέροι, Πάι Νατάλ οι Πορτογάλοι, Κολάχο οι Κοσταρικανοί, Μπάμπα Νοέλ οι Αιγύπτιοι, οι Ιρανοί και οι Ιρακινοί, Λαμ Κουνγκ Κουνγκ οι Κινέζοι, Νέντα Μραζ οι Βόσνιοι, Παπάι Νατάλ οι Βραζιλιάνοι, Μπάμπο Νατάλε οι Ιταλοί, Χοτέισο οι Ιάπωνες, Μπάμπα Τσανγκαλού οι Αφγανοί, Μπαμπαδίμρι οι Αλβανοί, Νοέλ Μπαμπά οι Τούρκοι, Χουλουβάνα οι Εσθονοί, Γιουλουπούκκι οι Φινλανδοί, Ντάιντο Κολέντα οι Βούλγαροι, Βιεγίτο Πασκέουρο οι Χιλιανοί, Οβλίιν Οβγκόν οι Μογγόλοι, Τελαπό οι Ούγγροι, Γιουλμάντεν οι Δανοί και Σάντα Κλάους οι Αμερικανοί. Όπως κι αν τον λένε, όμως, το μόνο σίγουρο είναι ότι τα παιδάκια περιμένουν από αυτόν δώρα την Πρωτοχρονιά.
Σε πολλές, καθολικές κυρίως, χώρες αντί του Αγίου Βασιλείου, τον ρόλο αυτό έχει ο Άγιος Νικόλαος, ο οποίος, όπως και ο Άγιος Βασίλειος, ήταν γνωστός για τη φιλανθρωπία του. Στην Ολλανδία, το Βέλγιο, την Αυστρία και τη Γερμανία, εμφανίζεται ακόμα ως επίσκοπος σε αρκετές εικόνες. Μάλιστα η ετυμολογία του «Σάντα Κλάους» αναζητείται στη μεσαιωνική ονομασία του Αγίου Νικολάου (Σίντερκλάας).

Τα παιδάκια ψηφίζουν χιόνια
Παρά τις πολλές αναφορές σε θρησκευτικές φιγούρες, τα παιδάκια προτιμούν τον Άγιο Βασίλη του παραμυθιού. Αυτός αποτελεί ένα συνδυασμό του Αγίου Βασίλη/ Αγίου Νικολάου, με στοιχεία της τοπικής παράδοσης και λαογραφίας των βόρειων χορών. Εκείνος ο Άγιος Βασίλης ζει στον Βόρειο Πόλο με τη σύζυγό του και πάρα πολλά ξωτικά, ενώ διαθέτει μαγικούς ταράνδους που οδηγούν το έλκηθρό του πετώντας στον ουρανό.
Αυτός ο Άγιος Βασίλης είναι που έχει μια τεράστια λίστα, στην οποία καταγράφει τη συμπεριφορά των παιδιών καθ’ όλην τη διάρκεια του χρόνου, αν ήταν δηλαδή φρόνιμα ή άτακτα, και αναλόγως αποφασίζει τι δώρα θα τους φέρει. Στις παραδόσεις κάποιων χωρών τα άτακτα παιδάκια δεν παίρνουν καθόλου δώρα, ενώ σε κάποιες άλλες αντί για δώρο βρίσκουν κάρβουνο. Όλη η παραγωγή των δώρων λαμβάνει χώρα στο μαγικό του εργοστάσιο και την επιμελούνται τα ξωτικά. Ίσως αυτή να είναι και αγαπημένη εκδοχή των γονέων, οι οποίοι στον πραγματικό κόσμο, καλούνται να πληρώσουν για τα δώρα!

Η καμινάδα
Ένα χιουμοριστικό τραγούδι από το ελληνικό συγκρότημα Ημισκούμπρια λέει ότι ο Άγιος Βασίλης «μπαίνει απ’ την καμινάδα και σουφρώνει τα ασημικά». Στην πραγματικότητα, ευτυχώς, δεν καταγράφονται και τόσες ληστείες από την «παράνομη» είσοδο του Άγιου Βασίλη κατ’ αυτόν τον τρόπο στα σπίτια. Σύμφωνα με το μύθο, ο Άγιος Βασίλης «σταθμεύει» το έλκηθρό του στη στέγη κάθε σπιτιού και μπαίνει από την καμινάδα για να αφήσει τα δώρα εντός της οικίας. Αυτό σε κάποιες κουλτούρες γίνεται κάτω από το δέντρο και σε κάποιες άλλες μέσα σε ειδικές, μεγάλες κάλτσες, αλλά δεν είναι απαραίτητο.
Συχνά τα παιδάκια, για να ευχαριστήσουν τον Άγιο Βασίλη για τον κόπο στον οποίο μπαίνει, αφήνουν, ανάλογα με τη χώρα στην οποία βρίσκονται, διάφορα καλούδια για τον «κουρασμένο Άγιο». Τα μελομακάρονα και οι κουραμπιέδες μας, τα τζίντζερμπρεντ μπισκότα των Αμερικανών, το γάλα, το μπράντι και χίλιες δυο άλλες λιχουδιές, ίσως να εξηγούν τη χοντρή του φιγούρα. Πάντως πρόσφατα, κάποιοι επιστήμονες ισχυρίστηκαν ότι ο Άγιος Βασίλης προωθεί την παχυσαρκία!