Πλήρης κυβερνητικός έλεγχος στους άλλοτε κραταιούς Ημικρατικούς Οργανισμούς
Υπερεξουσίες στον Υπουργό Οικονομικών και τους αρμόδιους Υπουργούς σε σχέση με τους Ημικρατικούς δίνει πολυσέλιδο νομοσχέδιο, που κατέθεσε η Κυβέρνηση

Υπό την άμεση και ουσιαστική εποπτεία των αρμοδίων -με βάση το αντικείμενό τους- Υπουργών τίθενται πλέον, με βάση κυβερνητικό νομοσχέδιο που στάλθηκε στη Βουλή προς εκπλήρωση μνημονιακής υποχρέωσης, τόσο οι Κρατικοί Οργανισμοί (όπως μετονομάζονται οι Ημικρατικοί Οργανισμοί) όσο και οι Κρατικές Επιχειρήσεις.

Διά νόμου μάλιστα, οι Ημικρατικοί Οργανισμοί θα θεωρούνται εφεξής -εφόσον βέβαια υπερψηφιστεί η προτεινόμενη νομοθεσία- βραχίονες άσκησης κυβερνητικής πολιτικής. Σημείο -υπενθυμίζεται- που προκάλεσε αμέσως μετά την εκλογή Αναστασιάδη έντονες τριβές σε πολιτικό επίπεδο, με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να ισχυρίζεται -θέλοντας να αλλάξει τα ΔΣ- ότι είναι προέκταση της εκτελεστικής εξουσίας. Και την αντιπολίτευση να αντιτείνει ότι είναι Κοινής Ωφελείας και θα πρέπει να διορίζονται οι άριστοι των αρίστων.

Με βάση λοιπόν την προτεινόμενη νομοθεσία, «οι αρμόδιοι Υπουργοί επιβλέπουν τις δραστηριότητες και τις επιδόσεις των Ημικρατικών Οργανισμών, ώστε να διασφαλίσουν ότι, πρώτον, εκτελούν τα καθήκοντά τους σύμφωνα με τους σκοπούς τους, και δεύτερον (και κυριότερον), συμβάλλουν στην εφαρμογή των κυβερνητικών πολιτικών.

Κύκλοι της αντιπολίτευσης με τους οποίους συνομίλησε η «Σ» άφηναν να εννοηθεί ότι η εν λόγω πρόνοια δεν πρόκειται εύκολα να υιοθετηθεί, αφού αντιδρούν υπό το πρίσμα ότι κάτι τέτοιο θα μετατρέψει τους μέχρι σήμερα Οργανισμούς Κοινής Ωφέλειας σε κυβερνητικά παραρτήματα με όλα τα συνεπακόλουθα.

Πλήρης έλεγχος
Η νέα ενοποιημένη, για το σύνολο των Κρατικών Οργανισμών και Επιχειρήσεων, νομοθεσία (μέχρι σήμερα κάθε Ημικρατικός Οργανισμός διέπεται από δική του νομοθεσία) ουσιαστικά διασφαλίζει τον πλήρη έλεγχο αυτών από την εκάστοτε Κυβέρνηση. Όπως διασαφηνίζεται στην υπό εξέταση το επόμενο διάστημα προτεινόμενη νομοθεσία, το εκάστοτε Υπουργικό Συμβούλιο θα μπορεί, μεταξύ πολλών άλλων, να εγκρίνει πολιτικές της Κυβέρνησης σε σχέση με τους κρατικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις, ενώ οι αρμόδιοι Υπουργοί ενός εκάστου Οργανισμού θα μπορούν να εκδίδουν, κατά την κρίση τους, οδηγίες πολιτικής φύσεως, αλλά και να παρακολουθούν τη λειτουργία τους.

Μάλιστα, η νέα «μνημονιακή νομοθεσία» υπαγορεύει ότι ο εκάστοτε αρμόδιος Υπουργός συνδράμει το Υπουργικό Συμβούλιο, στη χάραξη κυβερνητικής πολιτικής σε σχέση με τους κρατικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις, καθώς και στον έλεγχο της επίδοσής τους. Επίσης, ο αρμόδιος Υπουργός θα επιβλέπει πλέον τη χρηματο-οικονομική διαχείριση και εταιρική διακυβέρνηση των οργανισμών, με στόχο τη διαχείριση των δημοσιονομικών κινδύνων που προκύπτουν και διατήρηση της συμμόρφωσης με τις αρχές διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών.

Συγκεντρωτισμός
Ουσιαστικά, από μια πρώτη ανάγνωση του προτεινόμενου πολυσέλιδου νομοσχεδίου, προκύπτει η γενική εκτίμηση ότι αυτό θεσμοθετεί έναν πρωτοφανή συγκεντρωτισμό, αφού στις αρμοδιότητες του εκάστοτε Υπουργού περιλαμβάνονται μεταξύ πολλών άλλων η αξιολόγηση και κατά την κρίση του έγκριση των στρατηγικών σχεδίων των οργανισμών, ο καταρτισμός γενικών κανόνων στρατηγικού σχεδιασμού, η παρακολούθηση της χρηματοοικονομικής τους επίδοσης, καθώς και η έκδοση και παρακολούθηση εφαρμογής των εγκυκλίων και κατευθυντήριων γραμμών.

Ετήσια αβεβαιότητα
Στο πολυσέλιδο νομοσχέδιο υπάρχει ειδική παράγραφος (9) που αφορά στις «συστάσεις για διατήρηση, κατάργηση, αναδιοργάνωση και διάθεση μετοχών σε κρατικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις. Από το περιεχόμενο της εν λόγω παραγράφου καθίσταται ξεκάθαρο ότι όσοι κρατικοί οργανισμοί παραμείνουν σε βάθος χρόνου -αφού ως γνωστόν κάποιοι έχουν ήδη κλείσει και κάποιοι άλλοι οδεύουν ολοταχώς προς πώληση- θα κρίνονται ετήσια και αν προκύπτει ανάγκη, τότε θα μπαίνει λουκέτο. Όπως αναφέρεται, οι αρμόδιοι Υπουργοί υποχρεούνται να καταρτίζουν και να υποβάλλουν στο Υπουργικό Συμβούλιο, σε ετήσια βάση, έκθεση που θα περιλαμβάνει εκτιμήσεις κατά πόσο:

- Οι υπό την ευθύνη του κρατικοί οργανισμοί πρέπει να συνεχίσουν να υφίστανται ή απαιτείται είτε η αναδιοργάνωση είτε η κατάργησή τους.
- Η Δημοκρατία πρέπει να συνεχίσει να κατέχει μετοχές και δικαιώματα στις υπό την ευθύνη τους κρατικές επιχειρήσεις ή να προβεί στη διάθεσή τους.

Στρατηγικά σχέδια
Πλέον οι Ημικρατικοί Οργανισμοί -οι οποίοι θα μετονομαστούν σε Κρατικούς Οργανισμούς- θα υποχρεούνται να καταθέτουν στον Υπουργό Οικονομικών και τον αρμόδιο Υπουργό του αντικειμένου τους στρατηγικό σχέδιο τριετίας, το οποίο θα πρέπει να τύχει έγκρισης από τους Υπουργούς. Σε αυτόν τον στρατηγικό σχεδιασμό θα πρέπει να περιγράφονται οι στρατηγικές και τα μέτρα που θα πρέπει να εφαρμοστούν την επόμενη τριετία, καθώς και οι βασικοί δείκτες απόδοσής τους.

Επίσης, θα πρέπει να περιγράφονται οι χρηματοοικονομικοί και δημοσιονομικοί στόχοι, αλλά και οι προβλεπόμενοι προϋπολογισμοί και οικονομικές καταστάσεις των επόμενων τριών ετών. Μάλιστα, θα πρέπει ο Κρατικός Οργανισμός να ενημερώνει σε μηνιαία ή τριμηνιαία βάση τον Υπουργό Οικονομικών και τον υπό την άμεση εποπτεία του Υπουργό για τον βαθμό υλοποίησης του εγκεκριμένου προϋπολογισμού.

ΔΣ και ευθύνες
Στο υπό αναφορά νομοσχέδιο ορίζονται και διοικητικές λεπτομέρειες. Συγκεκριμένα ορίζεται ότι τα μέλη των ΔΣ δεν θα υπερβαίνουν τα εννέα και οι πλειοψηφία τους δεν θα έχει εκτελεστικές εξουσίες.
Διευκρινίζεται δε ότι ο διορισμός θα λαμβάνει υπ' όψιν την εντιμότητα, το κύρος και την ακεραιότητα των προτεινόμενων προσώπων, συνεκτιμώντας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, τα ακαδημαϊκά ή άλλα προσόντα τους, την εμπειρία τους και την κοινωνική δράση και προσφορά τους. Κάτι ωστόσο που εκ πρώτης όψεως αναιρείται αφού, όπως σημειώσαμε, διά νόμου πλέον οι Κρατικοί Οργανισμοί θα ασκούν κυβερνητική πολιτική, γεγονός που προαποκλείει αξιόλογα άτομα τα οποία μπορεί να μην ενστερνίζονται την κυβερνητική κατεύθυνση.

Περιορισμένος είναι και ο ρόλος που θα έχει η Βουλή, η οποία ναι μεν θα ενημερώνεται για τις αποφάσεις διορισμού πριν από τη δημοσίευσή τους, ωστόσο ουδείς άλλος ουσιαστικός ρόλος της αποδίδεται.
Η θητεία των μελών των ΔΣ δεν μπορεί να υπερβαίνει τους τριάντα μήνες.

Μέρος του νομοσχεδίου είναι και η δέσμευση του Προέδρου της Δημοκρατίας, η οποία δεν γίνεται αποδεκτή από κάποια κόμματα της αντιπολίτευσης, ότι η εκάστοτε κυβέρνηση θα μπορεί μέχρι τον Δεκέμβριο, του έτους εκλογής της, να παύει τα ΔΣ των Κρατικών Οργανισμών και να διορίζει νέα, με βάση προφανώς τη νέα κατεύθυνση που θέλει τους οργανισμούς αυτούς να είναι διά νόμου προέκταση της εκτελεστικής εξουσίας.
Σημειώνεται ότι με την προτεινόμενη νομοθεσία θεσμοθετείται η αστική ευθύνη των Διοικούντων των Κρατικών Οργανισμών. Περιγράφεται συγκεκριμένα ότι «ο κρατικός οργανισμός δύναται να διεκδικήσει με αγωγή από τον διοικούντα χωριστά από όλους αστικές ευθύνες και αποζημιώσεις για ζημιές που υπέστη συνεπεία τής εκ μέρους του παράβασης του καθήκοντος φροντίδας και επιμέλειας που έχει, δυνάμει συγκεκριμένου άρθρου της νομοθεσίας».

Στη νομοθεσία τέλος υπάρχουν πολλές και ποικίλες διατάξεις, που ορίζουν το ασυμβίβαστο των εκάστοτε Διοικούντων των Ημικρατικών Οργανισμών.