Μια σοβαρή ασθένεια που μπορεί να παρουσιαστεί σε όλες τις ηλικίες

Μπορεί να επιφέρει μεγάλη αναστάτωση στη ζωή του παιδιού και της οικογένειάς του. Παρ’ όλ’ αυτά, περνά απαρατήρητη πολλές φορές, ίσως λόγω άγνοιας γονέων και εκπαιδευτικών να ερμηνεύσουν τη συμπεριφορά του παιδιού που υποφέρει

ΕΚΤΟΣ από γενετικούς παράγοντες, αναμφισβήτητα σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η ψυχολογική κατάσταση των γονέων και ιδιαίτερα της μητέρας

Είναι πλέον ευρέως αποδεκτό στην επιστημονική κοινότητα ότι η κατάθλιψη είναι μια σοβαρή ασθένεια, η οποία μπορεί να παρουσιαστεί σε όλες τις ηλικίες και σε οποιαδήποτε περίοδο ανάπτυξης του ατόμου. Κατά συνέπεια, η παιδική ηλικία δεν θα μπορούσε, δυστυχώς, ν’ αποτελέσει εξαίρεση. Η παιδική κατάθλιψη μπορεί να επιφέρει μεγάλη αναστάτωση στη ζωή του παιδιού και της οικογένειάς του. Παρ' όλ’ αυτά, περνά απαρατήρητη πολλές φορές, ίσως λόγω άγνοιας γονέων και εκπαιδευτικών να ερμηνεύσουν τη συμπεριφορά του παιδιού που υποφέρει από κατάθλιψη.

Αιτίες και συμπτώματα

Διάφοροι λόγοι μπορούν να προκαλέσουν κατάθλιψη στα παιδιά. Πέρα από τους γενετικούς παράγοντες, αναμφισβήτητα σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η ψυχολογική κατάσταση των γονέων και ιδιαίτερα της μητέρας.

Επιπλέον, στρεσογόνες καταστάσεις όπως βία στην οικογένεια, σεξουαλική παρενόχληση, παραμέληση, απώλεια ενός αγαπητού προσώπου, είναι πιθανές αιτίες για καταθλιπτική συμπεριφορά. Ακόμη, η κατάθλιψη στα παιδιά θα μπορούσε να προκληθεί λόγω σχολικής αποτυχίας, και δυσκολίας στην ομαλή αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές.

Έχει παρατηρηθεί, ότι τα κορίτσια που υποφέρουν από κατάθλιψη, τείνουν να σιωπούν, να είναι απογοητευμένα και ν’ απομονώνονται, με παντελή έλλειψη για οποιαδήποτε δραστηριότητα. Αντιθέτως, τα αγόρια έχουν την τάση να εκδηλώνουν επιθετική και διασπαστική συμπεριφορά και ν’ απαιτούν την προσοχή των γονιών και των δασκάλων τους. Γενικότερα, όμως, τα βασικά συμπτώματα της παιδικής κατάθλιψης είναι η ευερεθιστότητα (έντονα ξεσπάσματα), ο θυμός, η δυσκολία στη συγκέντρωση και στη μνήμη και η αναποφασιστικότητα. Επίσης, οι αρνητικές σκέψεις («είμαι χαζός, δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστά»), σκέψεις για τον θάνατο και ιδέες αυτοκτονίας.

Επιπρόσθετα, το παιδί αποσύρεται από κοινωνικές δραστηριότητες, νιώθει έντονα αρνητικά συναισθήματα όπως απελπισία, αναξιότητα, χαμηλή αυτοπεποίθηση και συνήθως μειώνονται οι σχολικές του επιδόσεις. Τέλος, μπορεί να παρουσιάσει διατροφικές διαταραχές (υπερφαγία ή έλλειψη όρεξης), διαταραχές ύπνου (έντονη υπνηλία ή αϋπνία), σωματικούς πόνους όπως πονοκέφαλο ή στομαχόπονο, οι οποίοι δεν μπορούν ν’ αποδοθούν σε παθολογικά αίτια.

Αντιμετώπιση

Αναμφίβολα, το σχολείο πρέπει ν’ αποτελεί έναν από τους παράγοντες οι οποίοι διευκολύνουν την πρόληψη, την αναγνώριση και την αντιμετώπιση της κατάθλιψης στα παιδιά. Σε συνεργασία με τους γονείς, ανεξάρτητους φορείς, σχολικούς ψυχολόγους και εκπαιδευτικούς, το σχολείο έχει τη δυνατότητα να παρέμβει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της παιδικής κατάθλιψης. Παρακάτω, παρατίθενται κάποιες τεχνικές προσέγγισης από τον εκπαιδευτικό, σε ένα παιδί το οποίο παρουσιάζει συμπτώματα κατάθλιψης:

· Χωρίς κριτική για τη συμπεριφορά του παιδιού, το ενθαρρύνουμε να εκφράσει τα συναισθήματά του («έχω παρατηρήσει ότι δείχνεις λυπημένος/η εδώ και μερικές μέρες. Πες μου τι τρέχει»).

· Αφήνουμε το παιδί να μιλήσει όσο θέλει χωρίς να το διακόπτουμε. Προσπαθούμε να μπούμε στη θέση του και να κατανοήσουμε τα συναισθήματά του.

· Αποφεύγουμε σχόλια όπως «έχεις ό,τι θες, γιατί είσαι έτσι;». Επίσης αποφεύγουμε να βγάλουμε διάγνωση ή να δώσουμε συμβουλές.

· Υποβάλλουμε ερωτήσεις με τη σειρά και δεχόμαστε ακόμα και τη σιωπή του παιδιού.

· Βοηθάμε το παιδί να κατανοήσει ότι υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι να ερμηνεύσει τα συναισθήματά του.

· Μοιραζόμαστε μαζί του τις εντυπώσεις μας για ένα βιβλίο ή μια ταινία ή ένα παιχνίδι για ν’ αρχίσουμε διάλογο.

· Αναπτύσσουμε ένα σχέδιο δράσης: Τι θέλει να κάνει το παιδί; Πότε μπορούμε να ξαναμιλήσουμε; Σε τι μπορούμε να δεσμευτούμε εμείς;

· Επικοινωνία, υπομονή και αποδοχή των συναισθημάτων του παιδιού για την επίτευξη κλίματος εμπιστοσύνης.

· Τα σχόλια ενός παιδιού για την αυτοεικόνα του, τις σκέψεις του για θάνατο ή αυτοκτονία πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη.

· Προσπαθούμε να έχουμε πολύ καλή επικοινωνία και συνεργασία με τους γονείς του παιδιού, έτσι ώστε να έχουμε μια εικόνα για το τι συμβαίνει στο οικογενειακό περιβάλλον του.

· Χρησιμοποιούμε τεχνικές μάθησης οι οποίες θα δώσουν κίνητρο στο παιδί και θα του κεντρίσουν το ενδιαφέρον.

· Ενθαρρύνουμε το παιδί να λαμβάνει μέρος σε καλλιτεχνικές και αθλητικές δραστηριότητες.

· Αποφεύγουμε την κριτική και επαινούμε το παιδί όταν τα καταφέρνει.

Δυστυχώς, στη σημερινή κοινωνία η κατάθλιψη στα παιδιά δεν είναι ένα σπάνιο φαινόμενο. Αντίθετα, οι ρυθμοί της σύγχρονης ζωής μάλλον τείνουν να επιδεινώσουν το φαινόμενο αυτό. Εντούτοις, η παιδική κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά και να θεραπευτεί. Για να γίνει αυτό, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη συνεργασίας γονέων, σχολείου και άλλων φορέων της πολιτείας (κέντρα ψυχικής υγείας, επίτροπος προστασίας των δικαιωμάτων του παιδιού κ.λπ.).

ΑΝΤΩΝΙΑ ΟΝΟΥΦΡΙΟΥ
Eκπαιδευτικός