Γιατί και πώς ελλοχεύει ο κίνδυνος της ορθορεξίας
Η μία μελέτη μετά την άλλη αποκαλύπτουν πως, παρότι η παχυσαρκία «θερίζει» τους λαούς της Δύσης, ολοένα περισσότεροι ενήλικες αλλάζουν άρδην διατροφικές συνήθειες για να προασπίσουν την υγεία τους.

Η κυρία που κάθισε με χάρη στην καρέκλα του διαιτολόγου ήταν κομψή, αδύνατη, περιποιημένη, ακαθόριστης ηλικίας (γύρω στα 60 μάλλον) και πολύ αποφασισμένη. «Θέλω να χάσω 2 κιλά», δήλωσε. «Αλλά να ξέρετε ότι προσέχω πάρα πολύ τη διατροφή μου και δεν τρώω ό,τι να 'ναι».

Πριν περάσει η μία ώρα που διήρκησε αυτό το πρώτο ραντεβού, ο διαιτολόγος είχε μάθει όλα τα τρόφιμα που είχε αποκλείσει η συγκεκριμένη γυναίκα από τη διατροφή της την τελευταία 15ετία: τα επεξεργασμένα προϊόντα κρέατος και ζυμαρικά, τα αλεύρια σιταριού, κριθαριού και σίκαλης και τα προϊόντα τους, το λευκό και το καφέ ρύζι, τα αναψυκτικά, τα συμβατικά φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά, οτιδήποτε είχε προσθήκη ζάχαρης, αλατιού ή συντηρητικών και οτιδήποτε περιείχε χρωστικές, ενισχυτικά γεύσης ή τεχνητά γλυκαντικά.

Είχε επίσης κόψει κάθε είδους κονσέρβα, γλύκισμα, έτοιμο φαγητό και ρόφημα του εμπορίου, όλα τα κατεψυγμένα, οτιδήποτε περιείχε υδρογονωμένα και πολλά κορεσμένα λιπαρά, οτιδήποτε μαγειρευόταν στον φούρνο μικροκυμάτων ή στα κάρβουνα ή εκτίθετο σε υψηλές θερμοκρασίες κατά το μαγείρεμα - και «εννοείται κάθε είδους μεταλλαγμένο τρόφιμο ή γεμάτο ορμόνες πουλερικό».

Επίσης έπρεπε να της δίνει διαιτολόγια που απαραιτήτως θα περιείχαν βιολογικά ζυμαρικά ολικής αλέσεως και μαύρο ρύζι, βιολογικά φρούτα και λαχανικά στα οποία θα συμπεριλαμβάνονταν ακάι μπέρι και γκότζι μπέρι, βιολογικά όσπρια, προϊόντα από αλεύρι ζέας ολικής αλέσεως και βιολογικό αλεύρι βρώμης ολικής αλέσεως, κινόα, φαγόπυρο, βιολογικά γαλακτοκομικά, παραδοσιακό γιαούρτι με πέτσα, ανάλατοι και αφούρνιστοι ξηροί καρποί, για γλυκό μόνο βιολογικό μέλι και πολύ αγνό γλυκό του κουταλιού, καθώς και ψάρια - όχι κατεψυγμένα του Ατλαντικού, βεβαίως, αλλά ντόπια και φρέσκα. Το πώς θα τα συνδύαζε όλ' αυτά για να τη βοηθήσει να χάσει τα 2 κιλά που ήθελε -«προσέξτε», του είπε, «δύο κιλά θέλω να χάσω, όχι τρία, και με αργό ρυθμό»- ήταν δική του δουλειά!

Από τη χορτοφαγία στο κινόα
Περιστατικά σαν κι αυτό δεν σπανίζουν στις μέρες μας. Η μία μελέτη μετά την άλλη αποκαλύπτουν πως, παρότι η παχυσαρκία «θερίζει» τους λαούς της Δύσης, ολοένα περισσότεροι ενήλικες αλλάζουν άρδην διατροφικές συνήθειες για να προασπίσουν την υγεία τους.

Διαιτολόγια όπως αυτά της χορτοφαγίας, της φρουτοφαγίας, της «τοπικοφαγίας» (στα αγγλικά λέγεται locavorism και είναι η κατανάλωση μόνο τοπικών ή «ντόπιων» προϊόντων) αλλά και της διατροφής χωρίς γλουτένη έχουν γίνει πια μόδα, ιδίως στους κοινωνικούς κύκλους στους οποίους η οικονομική κρίση δεν έχει αφήσει έντονα τα σημάδια της. Οι άνθρωποι αυτοί «κόβουν» κατ’ αρχήν τα συμβατικά τρόφιμα και αρχίζουν να αγοράσουν μόνο βιολογικά.

Πολλοί από αυτούς «εξοστρακίζουν» από τη διατροφή τους τα ζωικής προελεύσεως τρόφιμα (όπως τα κρέατα), διότι περιέχουν πολλά κορεσμένα λιπαρά, καθώς και τα περισσότερα δημητριακά και τα τρόφιμα που τα περιέχουν, με εξαίρεση τη μη επεξεργασμένη, βιολογικής καλλιέργειας βρώμη, τη ζέα, το φαγόπυρο και το κινόα. Άλλοι πάλι κόβουν και τη βρώμη, αφού στρέφονται σε μία διατροφή χωρίς γλουτένη - την πρωτεΐνη του σιταριού, του κριθαριού, της σίκαλης και σε μικρότερο ποσοστό της βρώμης (την περιέχει σε χαμηλά επίπεδα), που φυσιολογικά πρέπει να αποφεύγεται απ’ όσους πάσχουν από τη νόσο κοιλιοκάκη (ή δυσανεξία στη γλουτένη), διότι τους προκαλεί σοβαρά συμπτώματα.

Στην αναζήτηση της καλύτερης υγείας απορριπτέα είναι επίσης τα λίπη, εκτός από το ελαιόλαδο και τα λιπαρά που εκ φύσεως υπάρχουν στο αβοκάντο, τους ξηρούς καρπούς και τους σπόρους. Καμία θέση δεν έχουν επίσης τα «μεταλλαγμένα», τα χημικά και οτιδήποτε έχει υποστεί επεξεργασία, προσθήκη οποιασδήποτε χημικής ουσίας ή έχει εκτεθεί στο οποιοδήποτε χημικό (π.χ. φυτοφάρμακα).

Κίνδυνος ορθορεξίας
Αν και με μια πρώτη ματιά αυτές οι αλλαγές μοιάζουν εξαιρετικά καλές -αν μη τι άλλο, η κακή διατροφή σχετίζεται με πολλά δεινά, από την παχυσαρκία και την καρδιοπάθεια έως τον καρκίνο- υπάρχει μία σκοτεινή πλευρά: η μετατροπή της υγιεινής διατροφής σε μία διαταραχή που λέγεται ορθορεξία και αποτελεί αντικείμενο επισταμένων μελετών την τελευταία 15ετία.

Η ορθορεξία δεν είναι μία επίσημη διαταραχή. Οι διεθνείς οργανισμοί ψυχιατρικής δεν την αναγνωρίζουν και δεν έχει συμπεριληφθεί στη «βίβλο» της Ψυχιατρικής - το περίφημο εγχειρίδιο DSM, το οποίο εκδίδει από το 1952 η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία. Ωστόσο οι ειδικοί στη διατροφή λένε πως είναι εντελώς υπαρκτή, πως περικλείει χαρακτηριστικά άλλων διαταραχών (όπως η νευρογενής ανορεξία και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή) και ότι μπορεί να αποτελέσει σοβαρό πρόβλημα, διότι όχι μόνο ενέχει κίνδυνο υποσιτισμού, αλλά μπορεί να ανοίξει τον δρόμο στη νευρογενή ανορεξία ή σε μια γενικευμένη αγχώδη διαταραχή.

Κίνδυνος ανορεξίας
Οι πάσχοντες από ορθορεξία «τρώνε ολοένα πιο υγιεινά, πιο βιολογικά, πιο στερητικά, αφαιρώντας ολοένα περισσότερο την απόλαυση από το φαγητό τους, διότι η διατροφή έχει ως μοναδικό σκοπό τη διαφύλαξη της υγείας», σημειώνει ο κ. Δημοσθενόπουλος. «Όμως σούπερ τρόφιμα δεν υπάρχουν. Σαφώς υπάρχουν ευεργετικά τρόφιμα, όπως υπάρχουν και επιβλαβή, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως όποιος τρώει μόνο ευεργετικά τρόφιμα εξασφαλίζει την υγεία μέχρι τα βαθιά του γηρατειά. Η ορθορεξία είναι αυτοτιμωρία, διότι στερεί την κοινωνικότητα και την απόλαυση του φαγητού, που αποτελεί βασικό στοιχείο της διατροφής, ενώ ο πάσχων μένει μόνο στο “να μην παχύνω και να μην αρρωστήσω”». Η κύρια ανησυχία των ειδικών όσον αφορά την ορθορεξία είναι ότι μπορεί να οδηγήσει σε κάποια από τις σοβαρές διαταραχές πρόσληψης τροφής, όπως η νευρογενής ανορεξία.

Τεστ: Μήπως έχετε ορθορεξία;
Ο «πατέρας» της ορθορεξίας Δρ Στήβεν Μπράτμαν χρησιμοποιούσε 11 απλές ερωτήσεις για να τη διαγνώσει.

1.Περνάτε περισσότερες από τρεις ώρες την ημέρα σκεπτόμενοι τη διατροφή σας;
2.Προγραμματίζετε ήδη τι θα φάτε αύριο*;
3. Σας ενδιαφέρει περισσότερο η θρεπτική αξία του φαγητού σας απ’ ό,τι η απόλαυση που θα αποκομίσετε από την κατανάλωσή του;
4. Μειώθηκε η ποιότητα της ζωής σας, καθώς αυξήθηκε η ποιότητα της διατροφής σας;
5. Γίνεστε ολοένα πιο αυστηροί με τον εαυτό σας;
6. Νιώθετε να βελτιώνεται η αυτοπεποίθησή σας όταν τρώτε υγιεινά και κοιτάτε περιφρονητικά όσους δεν τρώνε;
7. Αποφεύγετε να καταναλώνετε τρόφιμα που σας αρέσουν, γιατί πρέπει να τρώτε μόνο τις «σωστές» τροφές**;
8. Σας εμποδίζει η διατροφή σας να τρώτε εκτός σπιτιού;
9. Έχετε αρχίσει να απομονώνεστε κοινωνικά (λ.χ. απομακρύνονται οι φίλοι σας);
10. Αισθάνεστε ενοχές ή μισείτε τον εαυτό σας, όταν παρεκκλίνετε από το διατροφικό σας πρόγραμμα;
11. Όταν τρώτε «καλά» τρόφιμα, αισθάνεστε ήσυχοι ότι έχετε τον έλεγχο;

* Όχι επειδή δουλεύετε και σας πιέζει ο χρόνος, αλλά επειδή «πρέπει» καταναγκαστικά να το κάνετε.

** «Πρέπει» καταναγκαστικά να τρώτε σωστές τροφές και όχι επειδή υπάρχει λόγος (λ.χ. ένα πρόβλημα υγείας, όπως ο διαβήτης ή επειδή κάνετε δίαιτα για να χάσετε 10 κιλά).

Η βαθμολογία σας
Δώστε 1 βαθμό για κάθε «Ναι» που απαντήσατε. Εάν στην 1η ερώτηση η απάντηση είναι «Ναι» αλλά αφιερώνετε στη διατροφή σας τέσσερεις ή περισσότερες ώρες, πρέπει να δώσετε 2 βαθμούς. Στη συνέχεια, αθροίστε τους βαθμούς σας σε όλες τις ερωτήσεις.
2-3 βαθμοί: Μπορεί να έχετε ήπια ορθορεξία. Προσέξτε τι κάνετε.
4-9 βαθμοί: Μπορεί να έχετε μέτρια ορθορεξία. Πρέπει να χαλαρώσετε λίγο τις διατροφικές απόψεις σας.
10-12 βαθμοί: Έχετε εμμονή με την υγιεινή διατροφή. Καλό είναι να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού στην ψυχική υγεία.

ΡΟΥΛΑ ΤΣΟΥΛΕΑ
Πηγή: ΤΑ ΝΕΑ