Οι βίαιοι οπαδοί ποδοσφαιρικών ομάδων στην Κύπρο προέρχονται από τη μεσαία και την κατώτερη τάξη, ενώ οι καθοριστικοί παράγοντες όσον αφορά την πόλωση και τις ακραίες συμπεριφορές, δεν είναι δομικοί-ταξικοί, αλλά ιστορικό-πολιτικοί, επεσήμανε ο κοινωνιολόγος Νίκος Περιστιάνης σε μια πολύ ενδιαφέρουσα παρέμβασή του για τη βία στα γήπεδα, σε διάλεξη στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας το περασμένο Σάββατο.
Τη διάλεξη, με τίτλο «Χουλιγκανισμός και βία στον αθλητισμό, η αστυνομική, κοινωνική και νομική προσέγγιση», οργάνωσε το Κωνστάντειο Κέντρο Εγκληματολογίας και Δικανικών Επιστημών σε συνεργασία με την Αστυνομική Διεύθυνση Λευκωσίας.

Συλλογικότητα και ατομικότητα

Ο Ν. Περιστιάνης αναφέρθηκε σε «σημαντική επιρροή» του ΑΚΕΛ σε μεγάλη μερίδα της εργατικής τάξης, «με κυρίαρχες τις αξίες της σκληρής εργασίας, της αυτοσυγκράτησης, του ρεαλισμού, των ήπιων τόνων και της ανοχής. Εξ’ ου και υπάρχει», είπε, «καλύτερη οργάνωση και συνεννόηση με οπαδούς, από πλευράς Ομόνοιας (χωρίς αυτό να είναι απόλυτο). Αυτά δεν ισχύουν για το άλλο αριστερό σωματείο, την ΑΕΛ, όπου υπάρχει μικρότερη επιρροή του ΑΚΕΛ».
Πρόσθεσε ότι «ο χώρος της Δεξιάς είναι περισσότερο κατατεμαχισμένος, με πιο «διεκδικητική», παράδοση και με κύρια επιρροή από παραδοσιακές αξίες όπως τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη και μια ρομαντική προσκόλληση στις αξίες του έθνους, της πατρίδας και της οικογένειας. Στην πράξη σήμαινε υιοθέτηση αξιών της “κοινής λογικής”, που, σε μια παραδοσιακή, αγροτική κοινωνία, ήταν συντηρητικές, όπως  π. χ. οι αξίες της τιμής και της ντροπής».
Ο Νίκος Περιστιάνης επεσήμανε ότι «παρά τις ραγδαίες αλλαγές στην Κύπρο, για την Δεξιά ισχύουν οι παραδοσιακές αξίες της ανδροπρεπούς συμπεριφοράς, χωρίς να μετριάζονται (όπως στην περίπτωση της Αριστεράς), από κάποια ισχυρή ιδεολογία. Μια πτυχή του πιο πάνω, είναι ότι στην περίπτωση της Αριστεράς, δίνεται έμφαση στη συλλογικότητα, ενώ στην περίπτωση της Δεξιάς, δίνεται έμφαση στην ατομικότητα και υπάρχει μια πιο εύκολη στροφή σε αντιδραστικές αξίες».

Η κεντρική αρένα του αντρισμού…

Σύμφωνα με τον Νίκο Περιστιάνη, το ποδόσφαιρο «λειτουργεί σαν μια κεντρική αρένα τελετουργιών για άρρενες οπαδούς, μέσα από τις οποίες κατασκευάζουν ή επαναβεβαιώνουν τον ανδρισμό τους. Δεν είναι τυχαίο που τα περισσότερα συνθήματα, στίχοι και τραγούδια στο γήπεδο, σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα: Ο αντίπαλος θεωρείται “μη-φυσιολογικός”, “ομοφυλόφιλος”, “μαλάκας”, “μπάσταρδος”. Είναι ο Άλλος… “που έχει πόρνη μάνα”, “που την κανόνισε κάποιος δικός μας ή κάποιος μαύρος (τι ξεφτίλα!)”. Σε αντιδιαστολή, “οι δικοί μας οπαδοί είναι πραγματικοί άνδρες με μεγάλη ψωλή”, “ατρόμητοι μάγκες”, “άντρες – έτοιμοι για όλα”. Να υπενθυμίσω επίσης ότι σχεδόν ολόκληρο το λεξιλόγιο περί ποδοσφαιρικών αγώνων, περιστρέφεται γύρω από ανδροκεντρικούς όρους, ειδικά αν εμπλέξουμε τους όρους που σχετίζονται με ανδρικές δεξιότητες και χαρακτηριστικά, όπως “το κυνήγι της μπάλας”, “ο κυνηγός”, “ξεσκίσαμε τον αντίπαλο”, “ο τερματοφύλακας δεν κράτησε τα δίκτυα του παρθένα” κ.τ.λ».
Ο κ. Περιστιάνης τόνισε ακόμα ότι «αυτός ο συσχετισμός του σεξ και της βίας τον οποίο καθιστά δυνατό το ποδόσφαιρο, αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα στην συγκρότηση του ανδρισμού του άνδρα – οπαδού...Αν δούμε τα τραγούδια και τα συνθήματα των οπαδών, είναι παραλλαγές μιας κοινής θεματολογίας, που παραπέμπει σε ανάκληση εικόνων μάχης και κατάκτησης. Κυρίαρχες είναι οι λέξεις “μισώ”, “πεθαίνω”, “πολεμώ”, “χτυπώ”, “παραδίδομαι”. Ταυτόχρονα υπάρχει αμφισβήτηση του ανδρισμού των οπαδών αντίπαλων ομάδων, που αποκαλούνται “αδελφές”, “μαλάκες”, “θηλυπρεπείς” και “ομοφυλόφιλοι”. Επικρατεί επίσης η δυσφήμιση της πόλης των αντιπάλων και η γελοιοποίηση των γυναικών και των ομοφυλοφίλων».

Ένα αμιγώς κοινωνικό πρόβλημα

Την αστυνομική προσέγγιση στο ζήτημα του χουλιγκανισμού παρουσίασε ο Μιχάλης Ηροδότου, Υπεύθυνος Εθνικού Γραφείου Συλλογής Πληροφοριών για τον Χουλιγκανισμό στο Αρχηγείο Αστυνομίας. Περίγραψε ως πράξεις χουλιγκανισμού την υβριστική συμπεριφορά σε γήπεδα, κατά τη διάρκεια αγώνων – πολλές φορές με ρατσιστική διάθεση - το άναμμα πυρσών, φωτοβολίδων, καπνογόνων, ρίψη κροτίδων, μολότοφ και άλλων επικίνδυνων αντικειμένων, την επιθετική συμπεριφορά, κακόβουλες ζημιές σε περιουσία, την παράνομη βίαιη είσοδο στον αθλητικό χώρο (κερκίδες), την παράνομη είσοδο οπαδών στον αγωνιστικό χώρο – συνήθως με βίαιες διαθέσεις, τις ομαδικές συγκρούσεις οπαδών διαφορετικών ομάδων εντός και εκτός των γηπέδων και αναίτιες συγκρούσεις οπαδών, με την Αστυνομία.
Τόνισε ότι «ο χουλιγκανισμός των γηπέδων δεν έχει καμία σχέση με τον αθλητισμό, αλλά είναι ένα αμιγώς κοινωνικό πρόβλημα». Ως κοινωνικά του αίτια ανέφερε «την πολιτικοποίηση, την οικονομική κρίση και ανασφάλεια των νέων, την επιρροή της οικογένειας, του σχολείου και της πολιτείας, την κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών πριν, κατά, μετά τους αγώνες, την αμφισβήτηση της διαιτησίας, ομοσπονδιών και ομάδων, τον φανατισμό των αντίπαλων οπαδών, τον επηρεασμό από άλλα μέλη της παρέας, την αδυναμία παραδοχής της ήττας (“δεν μάθαμε να χάνουμε”), την αναγνώριση μόνο των δικαιωμάτων και όχι των υποχρεώσεων, την έλλειψη αυτοσεβασμού και αλληλοσεβασμού, την επαναστατική τάση των νέων στην εφηβεία, την ανάγκη να ενταχθούν σε ένα οργανωμένο σύνολο ανθρώπων με ταυτόσημα ιδεολογικά χαρακτηριστικά, την ψευδαίσθηση της συμμετοχής σε κάτι οραματικό μαζί με άλλους “ομοϊδεάτες” συνανθρώπους τους». Πρόσθεσε ότι «λόγοι βίας είναι και τα ξενόφερτα πρότυπα, οι νέες μορφές δικτύωσης, η προσέγγιση από αντικοινωνικά στοιχεία μελών των οργανωμένων συνδέσμων φίλων ομάδων».

Εισηγήσεις Αστυνομίας για τη βία

Ο κ. Ηροδότου είπε ότι για περιορισμό του προβλήματος, η Αστυνομία δημιούργησε ειδικό γραφείο για την καταπολέμηση της βίας στους αθλητικούς χώρους, ενώ παρέθεσε και τα μέτρα που εισηγείται η Αστυνομία για πρόληψη και καταπολέμηση της βίας στους αθλητικούς χώρους. Ανάμεσα σε αυτά είναι η εφαρμογή του θεσμού των  επιτηρητών σταδίων, η τοποθέτηση κλειστών κυκλωμάτων παρακολούθησης, η αναβάθμιση των κλειστών κυκλωμάτων παρακολούθησης των  ποδοσφαιρικών σταδίων, η υιοθέτηση της κάρτας οπαδού ή φιλάθλου από τα ίδια τα σωματεία, η φωτογραφία του κατόχου στα εισιτήρια διαρκείας, η ταξιθέτηση των φιλάθλων, η τοποθέτηση τεχνικών μέσων ελέγχου εισιτηρίων (turnstiles) κατά την είσοδο των φιλάθλων σε όλα τα στάδια Α΄ κατηγορίας και η τοποθέτηση ειδικής περίφραξης περιμετρικά των ποδοσφαιρικών γηπέδων Α΄ κατηγορίας. Είπε ότι εντός αυτής της ελεγχόμενης ζώνης, να μπαίνουν μόνο όσοι φίλαθλοι διαθέτουν εισιτήριο του αγώνα και ότι αυτό συμβαίνει σε όλα τα γήπεδα του εξωτερικού. Ανέφερε ότι ο έλεγχος των φιλάθλων πρέπει να γίνεται εξωτερικά, πριν οι φίλαθλοι εισέλθουν στο στάδιο και όχι μετά την είσοδο τους σε αυτό, ενώ τα εισιτήρια των αγώνων υψηλού κινδύνου, πρέπει να γίνονται μόνο με προπώληση και να μην διατίθενται στα γήπεδα.