Σε ένα πρόσφατο ρεπορτάζ της ρωσικής τηλεόρασης από τo Norilsk, μια βιομηχανική πόλη γεμάτη μεταλλεία, στον Αρκτικό Βορρά της Ρωσίας, κτισμένη στις δεκαετίες 1920 και 1930 από σοβιετικούς σκλάβους, φυλακισμένους του σταλινικού καθεστώτος, υπέργηροι κάτοικοι εκθειάζουν το ανύπαρκτο κάλλος αυτού του άσχημου και γυμνού τοπίου, του μόνιμα σκεπασμένου από ένα τοξικό, κίτρινο νέφος. Σημειώνω ότι η Στατιστική Υπηρεσία, της Ρωσικής Ομοσπονδίας, κατονόμασε το Norilsk ως την περιβαλλοντικά πιο μολυσμένη πόλη της Ρωσίας!

Αναδύεται έτσι ξανά στην επιφάνεια μια μοναδική πτυχή του σταλινικού φαινομένου - η νοσταλγία των θυμάτων για τη σταλινική εποχή. Πρόκειται για ανθρώπους που νιώθουν περήφανοι ότι συνέβαλαν στη νίκη στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σκάβοντας στους 50 βαθμούς κάτω από το μηδέν μέσα στο χιόνι για να εξορύξουν νικέλιο και χαλκό, μέταλλα απαραίτητα, τότε, για τον σοβιετικό στρατό.

Ήταν εξόριστοι σε αυτόν τον κρανίου τόπο, για ασήμαντο λόγο, χωρίς ενοχοποιητικά στοιχεία, με ψεύτικες κατηγορίες, με ψεύτικες δίκες, με απόσπαση «ομολογιών» μετά από βασανιστήρια και εκβιασμούς, που φυλακίστηκαν και εξορίστηκαν στην παγωμένη Σιβηρία για πολλές δεκαετίες ως «εχθροί του λαού», «σαμποτέρ του σοσιαλισμού» ή «παράσιτα» της κοινωνίας - αρχικά, μέλη και στελέχη του κόμματος, χωρικοί, αξιωματικοί του σοβιετικού στρατού, άτομα με «επικίνδυνη» εθνική καταγωγή (κυρίως εβραϊκή και γερμανική), και αθώοι Ρώσοι και σοβιετικοί πολίτες, συγγενείς και φίλοι συλληφθέντων. Σχεδόν όλοι, αποδέχτηκαν μέσα τους το σοβιετικό σύστημα, για να επιβιώσουν ψυχικά και να μην παραφρονήσουν.

Στο συγκλονιστικό του βιβλίο «The Whisperers - Private Life in Stalin’s Russia», που εξέδωσε το 2007 ο Άγγλος καθηγητής Ιστορίας Orlando Figes, αναφέρει μεταξύ άλλων την περίπτωση του πρώην φυλακισμένου Vasily Romashkin. Είχε συλληφθεί το 1937 και φυλακίστηκε από το 1939 στο Norilsk, επειδή ήταν «κουλάκος», δηλαδή πλούσιος χωρικός που αυτόματα εθεωρείτο από το αρρωστημένο καθεστώς «εχθρός» του κομμουνιστικού κράτους.

Μέχρι την αφυπηρέτησή του το 1981 έμεινε στην πόλη, αρχικά ως κρατούμενος και αργότερα ως «εθελοντής εργάτης», αφού δεν είχε πού αλλού να πάει, με τους οικογενειακούς δεσμούς του διαλυμένους, ύστερα από σχεδόν πενήντα χρόνια εξορίας. Παρέμεινε ένας σκληροπυρηνικός σταλινιστής μέχρι το τέλος της ζωής του, πιστεύοντας ακράδαντα στη δικαιοσύνη του Στάλιν που τον κατέστρεψε! «Η πίστη μου στον Στάλιν σε όλη μου τη ζωή, έκανε ευκολότερη για μένα την αποδοχή της τιμωρίας μου και πήρε μακριά μου τον φόβο», είπε στον συγγραφέα.

Μια άλλη κάτοικος του Norilsk, η Olga Iaskina, που φυλακίστηκε σε αυτήν την παγωμένη πατρίδα των νεκρών, στις αρχές του 1950 και από τότε δεν έφυγε ποτέ, εξέφρασε τον θαυμασμό της για το «πόσο όμορφη είναι η πόλη»...

Ένα από τα αξιοσημείωτα ευρήματα του βιβλίου είναι ότι 25 χρόνια μετά την οριστική κατάρρευση του κομμουνισμού, το κληροδότημα του σταλινισμού -δηλαδή ο φόβος της δημόσιας έκφρασης διαφορετικής γνώμης και ο κομφορμισμός- επιβιώνει ακόμα σε αυτό το μεγάλο έθνος.