Στη σύγχρονη εποχή και ειδικότερα στη σημερινή εποχή της οικονομικής κρίσης, ο τρόπος διοίκησης των εταιρειών και ο ρόλος που διαδραματίζουν σε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη κοινωνία αποτελούν πρωταρχικό στοιχείο, το οποίο καταδεικνύει την αλληλένδετη επίδραση της επιχειρηματικής δραστηριότητας των εταιρειών στην κοινωνία, καθώς και το αντίθετο.

Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο εισήχθη ο όρος «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (Corporate Social Responsibility)» ή αλλιώς «Επιχειρηματική Ηθική», που μεταφράζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως «η επιχειρηματική ευθύνη απέναντι στον αντίκτυπο που έχουν στην κοινωνία οι επιχειρήσεις, ώστε να ανταποκριθούν πλήρως στην κοινωνική τους ευθύνη. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να ενσωματώσουν τα κοινωνικά, περιβαλλοντικά, ηθικά δικαιώματα του ανθρώπου και των καταναλωτών στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες σε συνεργασία με τους μετόχους».

Πρωτοβουλίες από τον ΟΗΕ

Η δυσκολία της πραγματοποίησης των πιο πάνω δεσμεύσεων έγκειται στη μη δεσμευτική φύση του νομικού θεσμικού πλαισίου, ώστε οι επιχειρήσεις να δεσμεύονται ως προς την τήρηση των ηθικών τους υποχρεώσεων. Εν πάση περιπτώσει έχουν ληφθεί πρωτοβουλίες, ειδικά από διεθνείς οργανισμούς, όπως τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, ώστε να δημιουργηθεί μια διεθνής συμφωνία κοινών υποχρεώσεων και αρχών, η οποία θα διέπει τις επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Η συμφωνία αυτή, το λεγόμενο «Οικουμενικό Σύμφωνο (Global Compact)», υπογράφηκε το 1999 από τον ΟΗΕ και σε αυτή συμμετέχουν ως συμβαλλόμενα μέρη πάνω από 3.500 εταιρείες παγκοσμίως.

Η συμφωνία διέπεται από δέκα βασικές αρχές, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν την προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τονίζοντας ότι οι επιχειρήσεις οφείλουν να σέβονται και να προστατεύουν τα δικαιώματα του ανθρώπου, έτσι όπως αυτά διακηρύσσονται στις διεθνείς συμφωνίες, καθώς και να απέχουν από οποιεσδήποτε δραστηριότητες που συνεπάγονται παραβιάσεις των εν λόγω δικαιωμάτων.

Εργασία και Περιβάλλον

Η δεύτερη βασική αρχή άπτεται των συνθηκών εργασίας, αναφέροντας ότι οι επιχειρήσεις οφείλουν να προάγουν την εξάλειψη όλων των μορφών καταναγκαστικής εργασίας, την ουσιαστική κατάργηση της παιδικής εργασίας, καθώς και την εξάλειψη των διακρίσεων στην απασχόληση και τις προσλήψεις.

Η τρίτη βασική αρχή αφορά την προστασία του περιβάλλοντος, προϋποθέτοντας ότι οι επιχειρήσεις οφείλουν να ακολουθούν φιλική προσέγγιση στο περιβάλλον, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες, ώστε να ενισχυθεί η περιβαλλοντική υπευθυνότητα και η ανάπτυξη τεχνολογιών που να είναι φιλικά προσκείμενες στο περιβάλλον.

Η τέταρτη και τελευταία βασική αρχή του Οικουμενικού Συμφώνου είναι η καταπολέμηση της διαφθοράς, με τις επιχειρήσεις να οφείλουν να αντιτίθενται σε κάθε μορφή διαφθοράς, όπως η δωροδοκία και ο εκφοβισμός, παρόλο που οι πιο πάνω αρχές, και ό,τι αφορά την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, είναι προς το παρόν μη δεσμευτικής φύσης. Παρ' όλα αυτά, οι επιχειρήσεις είναι δυνατό να αναγκαστούν εμμέσως να τηρούν τις βασικές αρχές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης.

Σοβαρές παραβιάσεις

Παραθέτοντας μερικά παραδείγματα, χαρακτηριστική είναι η υπόθεση της Nike, στην οποία ο παγκόσμιος κολοσσός κατηγορήθηκε για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των υπαλλήλων της, οι οποίες αποκαλύφθηκαν μέσα από μαζικές διαμαρτυρίες, με τις οποίες οι υπάλληλοι μέμφονταν την εταιρεία για τις αντίξοες συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζονταν.

Οι μαζικές διαμαρτυρίες είχαν ως απότοκο την άμεση δυσφήμηση της εταιρείας μέσω του λεγόμενου «name and shame» και την τελική αλλαγή των χειρισμών της, ανταποκρινόμενη στους κανόνες Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης με περισσότερη διαφάνεια.

Κλείνοντας, η πρόσφατη οικονομική κρίση απέδειξε περίτρανα ότι το υφιστάμενο μοντέλο των επιχειρήσεων απέτυχε παταγωδώς οικονομικά, περιβαλλοντολογικά και κοινωνικά. Ως εκ τούτου, η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των βραχυπρόθεσμων επιχειρηματικών κερδών και της κοινωνικής ευημερίας, δύο έννοιες που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Επομένως, η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη δεν αποτελεί είδος «φιλανθρωπίας», ούτε μέσο κατασπατάλησης κεφαλαίου που ανήκει νόμιμα στους μετόχους, αλλά μια διαδικασία μέσα από την οποία η επιχείρηση διαχειρίζεται και καθορίζει τη σχέση της με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (κοινωνία, περιβάλλον, μέτοχοι), τα οποία διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο για την άδεια λειτουργίας της και τη διασφάλιση της φήμης της.

ΧΑΡΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
LL.M Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο