Πρόσφατα έχω παραστεί σε μια ενδιαφέρουσα διάλεξη, που οργάνωσε το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού του Προγράμματος «Πολιτιστική Πολιτική και Ανάπτυξη». Ομιλήτρια ήταν η δρ Έλενα Θεοδούλου - Χαραλάμπους, Μορφωτική Λειτουργός Α΄ στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, που ήταν και πολύτιμη συνεργάτιδά μου κατά την περίοδο που υπηρέτησα ως Γενικός Διευθυντής στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (2000 -4) και το θέμα της διάλεξης ήταν: «Πολιτιστική Πολιτική: Ιδεολογικές και θεωρητικές προσεγγίσεις σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον».

Από τη διάλεξη και τη ζωηρή συζήτηση που ακολούθησε, μου γεννήθηκαν στη συνέχεια κάποιες σκέψεις, που θα ήθελα να παραθέσω, ώστε ν’ αποτελέσουν ενδεχόμενα έναυσμα ενός ευρύτερου γόνιμου προβληματισμού στους αρμοδίους αλλά και στην κοινωνία μας, για ένα θέμα που είναι, πιστεύω, ιδιαίτερης σημασίας για την πατρίδα μας.

Αναμφίβολα ο πολιτισμός, όπως ορθά αναφέρεται και σε δελτίο Τύπου του Ανοικτού Πανεπιστημίου, «ως έννοια δυναμική επηρεάζει και επηρεάζεται από τις ευρύτερες εξελίξεις που συντελούνται στον δημόσιο βίο και συνδέεται άμεσα και με άλλα ουσιώδη θέματα, όπως είναι η κοινωνική ενσωμάτωση και συνοχή, η πολιτιστική ποικιλομορφία, η αστική αναζωογόνηση, αλλά και η ανάπτυξη της πολιτιστικής διπλωματίας».

Προφανώς μια «ολιστική προσέγγιση» στα θέματα του πολιτισμού είναι η ενδεικνυόμενη πολιτική και αυτό αποκτά ιδιαίτερη αξία σε μια πατρίδα οικονομικά και πολιτικά χειμαζόμενη, μια πατρίδα που βιώνει εδώ και 40 και πλέον χρόνια την τουρκική κατοχή και πρέπει ν’ αντιτάξει αντιστάσεις σε διάφορα επίπεδα, ώστε ν’ αντέξει τη δοκιμασία και να συνεχίσει να διεκδικεί τα δίκαια του λαού της. Έχουμε βάθος και διάρκεια χιλιάδων χρόνων σ’ αυτόν τον τόπο, το ζήτημα είναι πώς αξιοποιούμε σωστά αυτήν την πλούσια πολιτιστική παρακαταθήκη.

Κατά κανόνα, με μικρές μόνον αξιόλογες κατά καιρούς εξαιρέσεις, οι μέχρι σήμερα πολιτικές στον πολιτισμό επικεντρώθηκαν στο πώς διαμοιράζονται διαθέσιμοι πόροι για επιχορήγηση πολιτιστικών και συναφών δραστηριοτήτων τοπικού κυρίως ενδιαφέροντος. Κι όταν τελικά ήρθε η οικονομική κατάρρευση και οι διαθέσιμοι πόροι σμίκρυναν, ο πολιτισμός έγινε και πάλιν ο φτωχός συγγενής. Γενικά φάνηκε η γύμνια μας, γιατί επικεντρωθήκαμε στο μοντέλο της δημιουργίας ποικιλίας «πολιτιστικών προϊόντων» για εσωτερική κυρίως κατανάλωση, χωρίς ασφαλώς να παραγνωρίζεται η αξία τους για ανέβασμα του πολιτιστικού επιπέδου μιας κοινωνίας (όταν πρόκειται φυσικά για έργα ποιότητας).

Κατά γενικήν, όμως, ομολογία παραμελήθηκε η εξωστρέφεια και η δημιουργία υποδομής για παραγωγή πολιτιστικών προϊόντων ευρωπαϊκής αλλά και παγκόσμιας εμβέλειας, που θα απέφεραν με την «εξαγωγή» τους κι ένα σημαντικό έσοδο στην οικονομία μας, αξιοποιώντας πλεονεκτήματα που έχει η Κύπρος (μακραίωνη ιστορία, παράδοση και κουλτούρα, υψηλό μορφωτικό επίπεδο, ευνοϊκές καιρικές συνθήκες, σταυροδρόμι τριών Ηπείρων, χώρα-μέλος της Ε.Ε. από το 2004, κλπ).

Είναι καιρός να εξετάσουμε σοβαρά αυτήν την πτυχή και να διαμορφώσουμε πολιτικές τέτοιες και ουσιαστικά κίνητρα που θα προάγουν τη δημιουργία κατάλληλης πολιτιστικής υποδομής και παραγωγικού δυναμικού (υλικού και ανθρώπινου), για παραγωγή και εξαγώγιμων πολιτιστικών προϊόντων, στηριζόμενοι στην πλούσια ιστορία και τον πολιτισμό μας ως υπόβαθρο έμπνευσης και οράματος.

Μια τέτοια προσέγγιση και τεράστια οικονομική σημασία έχει για τον τόπο μας αλλά και επίσης πολιτική, ορθώνοντας ένα σημαντικό ανάχωμα στις επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας, που προσπαθεί να εξαφανίσει και ν’ αλλοιώσει την πολιτιστική μας κληρονομιά στα κατεχόμενα εδάφη. Χρειάζεται σοβαρή μελέτη, υπομονή και προγραμματισμός για να επιτύχουμε σ’ έναν τέτοιο στόχο.

Αξίζει να επιδιώξουμε με συνέπεια και τολμηρά την υλοποίησή του στα χρόνια που μας έρχονται, αντλώντας και ευρωπαϊκούς πόρους γι’ αυτόν τον σκοπό. Μπορούμε, εξάλλου, ν’ αξιοποιήσουμε και βέλτιστες πρακτικές από άλλες χώρες σ’ αυτήν την ανορθωτική για τον πολιτισμό και όχι μόνον προσπάθεια. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί και πρέπει να παίξει κι αυτή έναν ουσιαστικό ρόλο στο όλο εγχείρημα.

ΠΕΤΡΟΣ Μ. ΚΑΡΕΚΛΑΣ
Δήμαρχος Κυθρέας, πρώην Γενικός Διευθυντής Υπουργείων