Η περίοδος αυτή της κατάνυξης ας αποτελέσει εφαλτήριο αναβάθμισης του πνευματικού επιπέδου και της καλλιέργειας ενός αξιακού συστήματος
Στην καθημερινότητά τους οι πολίτες είναι μάρτυρες της σκληρής πραγματικότητας της εφαρμογής του Μνημονίου. Συνειδητοποιούν και κατανοούν ολοένα και περισσότερο ότι η κατά γράμμα τήρησή του οδηγεί την κοινωνία και την οικονομία σε έναν αργό θάνατο και το ίδιο το κράτος προς την ανυποληψία. Παρά ταύτα, ακόμα, η κυβέρνηση παραμένει προσκολλημένη στο Μνημόνιο και την Τρόικα αγνοώντας πεισματικά τις πραγματικότητες. Χωρίς να αφουγκράζεται τις κραυγές απόγνωσης από ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας θεωρεί ότι θα εξέλθουμε από την κρίση στην πορεία του χρόνου.
Αγνοεί όμως το τεράστιο κοινωνικοοικονομικό κόστος και υποτιμά το γεγονός ότι η Κύπρος κυριολεκτικά πνίγεται. Το χειρότερο είναι ότι η ίδια η κυβέρνηση δίνει ιδιαίτερη σημασία στην επικοινωνιακή πολιτική θέτοντας πολλές φορές την ουσία σε δεύτερη μοίρα. Από την άλλη οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης δεν έχουν ολοκληρωμένη προσέγγιση για έξοδο από την κρίση. Αντίθετα, η όλη προσέγγιση είναι αποσπασματική με δόση λαϊκισμού. Όταν συνειδητοποιηθεί και εμπεδωθεί ότι η συρρίκνωση της οικονομίας οδηγεί στην πτωχοποίηση των χαμηλότερων στρωμάτων και τη διάλυση της μεσαίας τάξης, οι αντιδράσεις κατά του Μνημονίου θα ενταθούν.
Η υλοποίηση μιας εναλλακτικής ολοκληρωμένης πρότασης για έξοδο από την κρίση από έναν ευρύτερο συνασπισμό δυνάμεων είναι ακόμα δυνατή. Συγκεκριμένες προτάσεις για έξοδο από την κρίση υπάρχουν. Το ζητούμενο είναι η αποφασιστικότητα και η πολιτική βούληση. Και ενώ η Τρόικα διέλυσε τον τραπεζικό τομέα και βύθισε την Κύπρο σε μια βαθιά ύφεση, η κυβέρνηση αλλά εν πολλοίς και η ευρύτερη κοινωνία παραμένουν αδρανείς.
Για χρόνια τώρα τονιζόταν και τονίζεται η ανάγκη προώθησης νέων μοχλών οικονομικής μεγέθυνσης και ανάπτυξης ως αναπόσπαστο μέρος ενός νέου οικονομικού υποδείγματος. Για το σημαντικό αυτό ζήτημα, το οποίο είναι αλληλένδετο με την ενθάρρυνση της οικονομικής δραστηριότητας και κατ’ επέκταση τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, παρατηρείται μια απίστευτη αδράνεια. Κλασικό παράδειγμα οι τομείς της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της υγείας.
Περισσότερο προβληματικό από αυτό είναι το γεγονός ότι εναποτίθενται οι ελπίδες για έξοδο από την κρίση σε μία γρήγορη λύση του Κυπριακού παράλληλα με την αξιοποίηση της ενεργειακής προοπτικής. Και ενώ μια σωστή λύση του Κυπριακού θα αποτελούσε θετική εξέλιξη, με την υφιστάμενη φιλοσοφία προσέγγισης θα δημιουργηθούν περισσότερα προβλήματα απ’ όσα θα επιλυθούν. Σε μια τέτοια κατάσταση, πέραν της οικονομικής κατάρρευσης, θα προκύψει και η πολιτική χρεοκοπία εφ’ όλης της ύλης.
Οι πολίτες θεωρούν ότι το πολιτικό σύστημα είναι μέρος του ευρύτερου προβλήματος, έτσι το αίσθημα της απαξίωσης εντείνεται.
Οι δημοσκοπήσεις για τις επικείμενες εκλογές για την ανάδειξη μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επιβεβαιώνουν την αρνητική αυτή εικόνα. Εάν αυτή η κατάσταση πραγμάτων διαιωνισθεί, προφανώς τα πράγματα θα χειροτερεύσουν. Ένα από τα ζητήματα τα οποία δεν συζητούνται ακόμα είναι οι δημογραφικές επιπτώσεις της κρίσης. Ακόμα και πριν από τις εγκληματικές αποφάσεις του Μαρτίου του 2013 υπήρχαν σοβαροί παράγοντες οι οποίοι έτειναν να κρατούν το ποσοστό γονιμότητας σε χαμηλά επίπεδα (1,3).
Υπενθυμίζεται ότι το ποσοστό που απαιτείται για τη δημογραφική και ευρύτερη σταθερότητα είναι το 2,1. Τα σημερινά δεδομένα επηρεάζουν πολύ αρνητικά το συγκεκριμένο ποσοστό γονιμότητας. Αυτό πρακτικά σημαίνει τη μείωση των γάμων και ταυτόχρονα τείνει να αποθαρρύνει την απόφαση για τεκνοποίηση. Πέραν τούτου, η δημογραφική αιμορραγία που παρατηρείται θα έχει επιπρόσθετες αρνητικές συνέπειες.
Για χρόνια τώρα το πολιτικό σύστημα διακηρύττει τη σημασία ενός αποτελεσματικού κράτους. Η πραγματικότητα όμως όπως τη βιώνουν οι πολίτες είναι ότι το κράτος όχι μόνο δεν διαφοροποιείται προς το καλύτερο, αλλά τείνει να επιδεινώνεται. Προφανώς ο παραμερισμός της αξιοκρατίας, η επικράτηση της μετριοκρατίας και ο παλαιοκομματισμός είναι σημαντικοί παράγοντες για την αρνητική αυτή κατάσταση.
Δυστυχώς η Ανάσταση αργεί. Η έξοδος από την πολυδιάστατη κρίση και η εθνική ανάταση δεν θέλει μόνο υπομονή, θέλει σχέδιο για ανατροπή. Και οι πολίτες δεν θέλουν μόνο ελπίδα, θέλουν διέξοδο. Παρά τα οποιαδήποτε αρνητικά δεδομένα, όμως, στην Κύπρο υπάρχουν θύλακοι αγωνιστικότητας που επιτρέπουν μια συγκρατημένη αισιοδοξία. Γι’ αυτό η περίοδος αυτή της κατάνυξης ας αποτελέσει εφαλτήριο αναβάθμισης του πνευματικού επιπέδου και της καλλιέργειας ενός αξιακού συστήματος, το οποίο να δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην αξιοπρέπεια, την αξιοπιστία, την κοινωνική συνοχή, την αλληλεγγύη και την αποτελεσματικότητα.
ΑΝΔΡΕΑΣ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ
Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και
Πρόεδρος του Κέντρου
Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων
του Πανεπιστημίου Λευκωσίας
