Εάν η διαγραφή χρέους του οποιουδήποτε δανειολήπτη συνιστά αποκατάσταση της οποιασδήποτε παράνομης χρέωσης από την πλευρά της τράπεζας, τότε δεν μπορεί κανένας να τον κατηγορήσει

Με την ευκαιρία της γνωστοποίησης τριών ονομάτων, πρώην και νυν βουλευτών, στα οποία διαγράφηκαν οφειλές από τράπεζες, θα ήθελα να προσεγγίσω το ζήτημα από καθαρά νομικής άποψης, με μιαν αναφορά, όμως, στην πολιτική διάσταση του θέματος: Να μη χρησιμοποιηθεί η παρωνυχίδα αυτή του τεράστιου οικονομικού σκανδάλου, που οδήγησε τη χώρα μας και τον λαό της στον όλεθρο, στην ανεργία και στην ένδεια, για να αποπροσανατολιστούν οι τεράστιες ευθύνες των τραπεζιτών και των οποιωνδήποτε άλλων υπευθύνων, οι οποίοι θα πρέπει χωρίς καθυστέρηση να οδηγηθούν στη δικαιοσύνη.

Η παραχώρηση μιας τραπεζικής διευκόλυνσης γίνεται με τη σύναψη γραπτής συμφωνίας δανείου ή πίστωσης σε τρεχούμενο λογαριασμό, που περιέχει τους όρους και προϋποθέσεις ρύθμισης της σχέσης των συμβαλλομένων μερών, τράπεζας και πελάτη. Ουσιώδεις όροι της πιστωτικής συμφωνίας είναι, ενδεικτικά, ο τρόπος και χρόνος αποπληρωμής ή το δικαίωμα της τράπεζας να καθορίζει χρεώσεις με τις οποίες θα βαρύνεται η παραχωρηθείσα πίστωση. Τέτοιες χρεώσεις είναι π.χ. το επιτόκιο, τραπεζικά δικαιώματα και άλλα έξοδα, περιλαμβανομένων και των ασφαλίστρων κτλ.

Η οποιαδήποτε χρέωση του λογαριασμού του πελάτη, που παραβιάζει την ισχύουσα νομοθεσία ή οδηγίες της αρμόδιας εποπτικής Αρχής, είναι παράνομη και δεν νομιμοποιείται η τράπεζα να τη διεκδικήσει από τον πελάτη. Εάν υπάρχει, λοιπόν, στον λογαριασμό του πελάτη, παράνομη χρέωση, η τράπεζα είναι υποχρεωμένη να τη «διαγράψει» από τον λογαριασμό και να διορθώσει ανάλογα τον λογαριασμό, ώστε να παρουσιάζει την αληθή νόμιμη εικόνα της οφειλής του πελάτη. Εάν, για παράδειγμα, ο λογαριασμός του πελάτη έχει χρεωθεί με €1.000 έξοδα, τα οποία είτε δεν περιλαμβάνονται στον συμφωνηθέντα πίνακα χρεώσεων είτε είναι έξοδα τα οποία η Κεντρική Τράπεζα Κύπρου (ΚΤΚ ), με εγκυκλίους της απαγορεύει στις τράπεζες να χρεώνουν, τότε θα πρέπει το ανωτέρω ποσό να αφαιρεθεί από τον λογαριασμό. Στο πιο πάνω παράδειγμα, ο λογαριασμός του πελάτη θα μειωθεί κατά €1.000. Δεν είναι συνεπώς χαριστική ή προνομιακή διαγραφή «νόμιμης οφειλής», αλλά αποκατάσταση μιας παρανομίας.

Επίσης, εάν η τράπεζα χρέωσε το δάνειο του πελάτη με επιτόκιο που υπερβαίνει το συμφωνηθέν ή με επιτόκιο που παραβιάζει τη νομοθεσία, που ίσχυε κατά τον χρόνο σύναψης της πιστωτικής συμφωνίας, π.χ. τον περί Τόκου Νόμο 2/1977, τότε η χρέωση του επιτοκίου είναι παράνομη και πρέπει να «διαγραφεί» από το πραγματικά οφειλόμενο χρέος του δανειολήπτη. Για παράδειγμα, ο περί Τόκου Νόμος του 1977 καθορίζει ότι το ανώτατο επιτρεπόμενο επιτόκιο είναι 9%. Εάν ένα δάνειο, που παραχωρήθηκε το 1995, χρεωθεί με μεγαλύτερο από το 9% επιτόκιο, όπως προβλέπει ο Νόμος του 1977, που ίσχυε κατά τον χρόνο σύναψης της σύμβασης, τότε, το επιπλέον ποσό, είναι παράνομο και συνεπώς πρέπει να αποκατασταθεί η παρανομία με τη διαγραφή του παρανόμως αξιούμενου ποσού τόκων. Να δώσω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από τη νομολογία:

Στην υπόθεση Τράπεζα Κύπρου νs Koudounaris Food Products (1995) 1 AΑΔ 641 (που είναι καθοδηγητική απόφαση επί του θέματος), η εταιρεία Κουδουνάρης πλήρωσε στην Τράπεζα Κύπρου ένα ποσό της τάξης των £214.000, πέραν του διπλάσιου του αρχικού κεφαλαίου. Το Ανώτατο Δικαστήριο επικύρωσε την απόφαση του πρωτόδικου δικαστηρίου, το οποίο διέταξε την τράπεζα να επιστρέψει το πιο πάνω ποσό που ξεπερνούσε το διπλάσιο του κεφαλαίου. Αυτή η αφαίρεση του ποσού των £214.000 δεν συνιστούσε χαριστική ή προνομιούχα προς την εταιρεία Κουδουνάρης διαγραφή νόμιμης οφειλής, αλλά αποκατάσταση της παρανομίας, αφού, με την πληρωμή πέραν του διπλασίου, η Τράπεζα Κύπρου είσπρασσε (παράνομα) τόκο πέραν του 9% που προνοούσε ο Νόμος του 1977. Η απόφαση Κουδουνάρη υιοθετήθηκε και σε πολλές μεταγενέστερες αποφάσεις χωρίς μέχρι σήμερα να ανατραπεί. Να διευκρινίσω ότι ο περί Ελευθεροποιήσεως των Επιτοκίων και Συναφών Θεμάτων Νόμος του 2001, δεν καθορίζει ανώτατο όριο επιτοκίου και, συνεπώς, η τράπεζα νομιμοποιείται από το 2001 να επιβάλει οποιοδήποτε ποσοστό αποφασίσει.

Οι διαδικασίες διαγραφής διαφόρων παράνομων χρεώσεων στους λογαριασμούς πελατών είναι συνήθης διαδικασία και πρακτική στα δικαστήρια, τα οποία αποδέχονται ως τεκμήρια αναδομημένες/διορθωμένες καταστάσεις λογαριασμών, από τις οποίες οι τράπεζες διαγράφουν διάφορες παράνομες ή λανθασμένες ή αντισυμβατικές χρεώσεις. Για παράδειγμα, αποφασίστηκε ότι ο υπολογισμός του επιτοκίου με διαιρέτη τις 360 αντί 365 ημέρες του έτους, δεν ήταν νόμιμος τρόπος υπολογισμού του τόκου διότι, με τον τρόπο αυτό, χρεωνόταν τόκος που ξεπερνούσε το ανώτατο επιτρεπόμενο επιτόκιο του 9% και έτσι η διαφορά αφαιρέθηκε από τον λογαριασμό (βλ. Βογιαζιανός νs Τράπεζα Κύπρου, ΠΕ 281/06, ημερ. 18/02/2011 ). Στην προκειμένη περίπτωση διαγράφηκε παρανομία και όχι νόμιμη οφειλή και ως εκ τούτου ο δανειολήπτης δεν έτυχε χαριστικής διαγραφής οφειλής.

Η νομική ανάλυση, στην οποία έχω προβεί σε μεγάλη συντομία, έχει σκοπό να καταδείξει ότι, εάν η διαγραφή χρέους του οποιουδήποτε δανειολήπτη, ανεξάρτητα αν αυτός είναι εργάτης, επιχειρηματίας, νυν ή πρώην βουλευτής ή αξιωματούχος, νυν ή πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας ή οποιοσδήποτε ηγέτης της οποιασδήποτε συντεχνίας/σωματείου ή μεγαλομέτοχος ή μεγαλόσχημος τραπεζίτης ή υπουργός ή developer, συνιστά αποκατάσταση της οποιασδήποτε παράνομης χρέωσης από την πλευρά της τράπεζας, τότε δεν μπορεί κανένας να τους κατηγορήσει και μπορούν να σταθούν μπροστά στον λαό με «καθαρά τα χέρια» και με το «μέτωπο ψηλά» και να απορρίψουν κατηγορηματικά τις εναντίον τους κατηγορίες ή «σκιές» της οποιασδήποτε Επιτροπής Θεσμών ή του οποιουδήποτε μέσου ενημέρωσης.
Εάν, όμως, δεν τυγχάνουν εφαρμογής οι πιο πάνω νομικές αρχές, τότε πρέπει να λογοδοτήσουν και να τιμωρηθούν. Δεν θα βρεθεί, από τη μια, κανένα δικαστήριο να τιμωρήσει τον οποιονδήποτε δανειολήπτη που εξασφάλισε να διαγραφούν παρανομίες από τον λογαριασμό του, αλλά, από την άλλη, το δικαστήριο θα τιμωρήσει εκείνον, ο οποίος, με παράνομο τρόπο, εξασφάλισε τη διαγραφή νόμιμων οφειλών του σε βάρος των καταθετών.

ΧΡΙΣΤΑΚΗΣ ΛΟΥΚΑ
Δικηγόρος - συγγραφέας νομικών συγγραμμάτων