Όσο και να είναι σκληρή η βαρβαρότητα, ο πολιτισμός αντιστέκεται και στο τέλος πάντα κερδίζει. Η Αγιά Σοφιά που είναι και μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς είναι μία εκκλησία, θέλουν δεν θέλουν. Και δεν είναι τα συστήματα που αλλάζουν κάτι.

Από τον έκτο αιώνα χάρη στον Ανθέμιο και τον Ισίδωρο έχει δει από όλα. Έχει διασχίσει τους αιώνες ακάθεκτη. Ακόμη κι όταν την πλήγωσαν με τέσσερις μιναρέδες, η εκκλησία δεν το έβαλε κάτω και συνέχισε την πορεία της ως μάρτυρας της Χριστιανοσύνης. Έτσι μετατράπηκε σε τζαμί και στη συνέχεια σε μουσείο.

Όμως το πνεύμα της εκκλησίας δεν έσβησε μετά από τόσους αιώνες στα κατεχόμενα. Η εκκλησία μας παραμένει σύμβολο για όλο τον Ελληνισμό που δεν ξέχασε τίποτα από το παρελθόν. Γιατί και το τζαμί δεν λειτούργησε θρησκευτικά αλλά πολιτικά για να δείξει σε όλους τη μουσουλμανική κατάκτηση κι όχι προς όφελος των πιστών.

Γι' αυτόν τον λόγο είναι γελοίο να βλέπουμε κάπου κάπου διαμαρτυρίες για να λειτουργήσει ως τζαμί, αφού δεν υπάρχει ανάγκη. Επίσης είναι πάντα ένα θέμα όταν προσπαθούν να χαλάσουν μία εκκλησία θρησκευτικά. Η εκκλησία παραμένει και δεν ξεχνά.

Το θέμα μας λοιπόν είναι περισσότερο γιατί δεν διεκδικούμε εμείς και μάλιστα δυναμικά να επαναλειτουργήσει ως εκκλησία. Γιατί οι φανατικοί δεν μας ενδιαφέρουν όταν υπάρχει γνήσια θέληση.

Στην Αγιά Σοφιά βλέπουμε ταυτόχρονα τον Ελληνισμό και τον Χριστιανισμό λόγω ιστορίας έτσι πρέπει να δούμε και τη Μνήμη Μέλλοντος που αλλάζει τα βάρβαρα δεδομένα, για να δικαιωθούν οι άνθρωποι που όχι μόνο πιστεύουν, αλλά είναι πιστοί στη διδασκαλία του Χριστού.