Η Ελλάδα βρίσκεται εκ νέου στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της ΕΕ. Το ζήτημα είναι τι θα γίνει με το ελληνικό χρέος. Η εμφανής και καθαρή διαγραφή του δεν είναι στην ατζέντα. Το κατανοεί και η ίδια η ελληνική κυβέρνηση. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει δεκτό για χίλιους δυο λόγους.

Γι' αυτό η Αθήνα έθεσε επί τάπητος την πρόταση των ομολόγων. Εισηγείται δηλαδή αντί της αποπληρωμής του χρέους, τη μετατροπή του σε δυο ειδών ομόλογα: το ένα είδος είναι αυτό της ανάπτυξης (growth-indexed bonds) και το άλλο είναι το λεγόμενο ομόλογο διαρκείας (perpetual bonds).

Αυτό το δεύτερο είδος ομολόγου θα ήταν δυνατό να αντικαταστήσει τα ελληνικά ομόλογα που έχει στην κατοχή της η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Όμως, η ελληνική πρόταση συνοδεύτηκε με την απόφαση της ΕΚΤ ότι δεν δέχεται πια ελληνικά ομόλογα του Δημοσίου, επειδή δεν θεωρεί ότι υπό τις υφιστάμενες συνθήκες να είναι επιτυχείς οι αναδιαρθρώσεις.

Το μήνυμα είναι σαφές: Η λογική των ομολόγων μπαίνει στο ράφι μέχρι νεωτέρας… Και ταυτοχρόνως: Η νέα συμφωνία θα πρέπει να κλείσει σύντομα, μεταξύ της Ελλάδας από τη μια και του ΔΝΤ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΚΤ, δηλαδή της Τρόικας, στη βάση του υφιστάμενου μνημονίου, το οποίο η νέα ελληνική κυβέρνηση αποδέχεται κατά ποσοστό 67%.

Το καπέλο του επιτοκίου και ο φαύλος κύκλος

Τα συναφή ερωτήματα με βάση το υφιστάμενο σκηνικό είναι τα εξής: Συνιστούν οι δυο αυτοί τύποι ομολόγων λύση στο πρόβλημα ή θα αλλάξει ο Μανωλιός και θα βάλει τα ρούχα του αλλιώς; Εάν όντως θα προκύψει αλλαγή, ποιας κλίμακας θα είναι; Ακόμη και αν ανασάνει η Ελλάδα, θα βγει ή όχι από το μνημόνιο; Πώς και πότε;

Ή μήπως τελικά θα πρόκειται να συνεχίσει να τελεί υπό επιτήρηση και μνημόνια με άλλες διαδικασίες, που θα είναι στην ουσία ίδιες ή σχεδόν ίδιες με τις υφιστάμενες, αλλά με άλλα ονόματα, που δεν θα προκαλούν -όπως προκαλούν σήμερα και δικαίως- οι λέξεις Τρόικα και Μνημόνιο; Με οδηγό τα ερωτήματα αυτά περνούμε στο διά ταύτα: Τι σημαίνουν οι δυο τύποι ομολόγων; Ο πρώτος, δηλαδή των διαρκείας, είχε εφαρμοστεί από τη Βρετανία για την αποπληρωμή χρεών ως αποτέλεσμα των Ναπολεόντειων Πολέμων.

Επί τη βάσει ενός τέτοιου ομολόγου, η Ελλάδα θα εκδώσει κρατικό ομόλογο, το οποίο θα αγοράσει η ΕΚΤ και η Ελλάδα θα πληρώνει τους τόκους και μόνο. Πόσος όμως θα είναι το τόκος; Πόσο θα στοιχίζει στο ελληνικό δημόσιο; Ο δεύτερος τύπος είναι αυτός του ομολόγου με ρήτρα ανάπτυξης, ο οποίος συσχετίζεται με την αποπληρωμή των τόκων, αναλόγως των ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας. Συνήθως, μπαίνει ή αφαιρείται καπέλο επί του επιτοκίου, αναλόγως του προσδοκώμενου ρυθμού ανάπτυξης.

Τα ομόλογο με ρήτρα ανάπτυξης δημιουργεί την ανάγκη και για τη συγκράτηση των δημοσίων δαπανών και για τη δημιουργία ρυθμών ανάπτυξης, αφού αφήνει την οικονομία να αναπνεύσει και μπορεί να προσελκύσει επενδυτές. Αυτό συμβαίνει στη θεωρία και για να γίνει πράξη θα πρέπει η κάθε περίπτωση να εξεταστεί διαφορετικά. Είναι λανθασμένα τα πρώτα μηνύματα που δόθηκαν από την Ελλάδα. Από τη μια υποβάλλεται η πρόταση των ομολόγων και από την άλλη:

1. Γίνεται ανακοίνωση για την επαναπρόσληψη απολυθέντων από το Δημόσιο, που σημαίνει επιβάρυνση του προϋπολογισμού και

2. Πάγωμα των ιδιωτικοποιήσεων. Αποφάσεις που δίδουν το δικαίωμα σε ουκ ολίγους των εταίρων να ισχυρίζονται ότι ακόμη και αυτή η εισήγηση των ομολόγων βρίσκεται σε αντίθεση με την πολιτική που εξήγγειλε η νέα ελληνική κυβέρνηση, που στόχο βεβαίως έχει να δείξει εκτός των άλλων μείωση της ανεργίας.

Η οποία, όμως, θα επιβαρύνει τον προϋπολογισμό και, στην ουσία, θα προκύψει ένας φαύλος δημοσιονομικός κύκλος, που συνιστά ένα από τα κύρια προβλήματα της Ελλάδας. Πώς θα γίνει ανάπτυξη με πάγωμα ιδιωτικοποιήσεων και με καθεστώς αστάθειας και αβεβαιότητας;

Πάντως, προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι μπορούν να γεμίσουν τα ταμεία του κράτους από την πάταξη της φοροδιαφυγής και τη φορολογία του κεφαλαίου. Και ποιος θα επενδύσει με υψηλές για παράδειγμα εταιρικές φορολογίες; Και γιατί να μην πάει στην Κύπρο και στη Μάλτα; Εκεί, πάντως, που όλοι συμφωνούν και ειδικά η Γερμανία είναι στην πάταξη της φοροδιαφυγής, που θα δώσει ανάσες και αξιοπιστία στο κράτος.

Κλείσιμο κάνουλας, αξιολόγηση, κούρεμα

Επί τη βάσει λοιπόν αυτών των δεδομένων, καθώς και άλλων παραγόντων, η ΕΚΤ δείχνει κόκκινη κάρτα στα ομόλογα του Δημοσίου και, ως εκ τούτου, για να έχουν ρευστότητα οι ελληνικές τράπεζες θα τροφοδοτούνται μέσω ELA. Στην ουσία η ΕΚΤ δεν εμπιστεύεται το ελληνικό τραπεζικό σύστημα και την οικονομία. Και η αξιοπιστία περνά μέσα από το πρόγραμμα αξιολόγησης. Συνεπώς, η Αθήνα βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο.

Και πώς θα τα βγάλει πέρα, όταν δηλώνει ότι δεν θέλει την αξιολόγηση και τα 7 δις που τη συνοδεύουν; Η ΕΚΤ εκτιμά ότι η ελληνική οικονομία και τα ομόλογά της δεν είναι αξιόπιστα. Και ότι μόνο με συνέχιση του προγράμματος μπορεί να προχωρήσει σε ανάκαμψη.

Τι σημαίνει όμως η απόφαση της ΕΚΤ; Τα ομόλογα του Δημοσίου, τα οποία έχουν στην κατοχή τους οι ελληνικές τράπεζες, δεν αποτελούν πλέον εργαλεία εξασφάλισης ρευστότητας από την ΕΚΤ. Και ως εκ τούτου οι ελληνικές τράπεζες δεν μπορούν να έχουν ρευστότητα με χαμηλό επιτόκιο από την ΕΚΤ, για να καλύψουν κυρίως τις τρέχουσες ανάγκες τους, ενώ, ταυτοχρόνως, η επιλογή που έχουν για την άντληση ρευστότητας είναι μέσω του ELA με επιτόκιο 1,5% αντί 0,5%.

Που σημαίνει ότι θα υπάρχει αρνητική επίδραση στα κέρδη των τραπεζών, αύξηση επιτοκίου, περιορισμός ρευστότητας και πάγωμα της αγοράς ακόμη περισσότερο, χωρίς συνθήκες που θα ευνοούν επενδύσεις και χωρίς ανάπτυξη. Συναφής δε, κίνδυνος είναι η απόσυρση καταθέσεων, το λεγόμενο «Bank run», μια εξέλιξη που θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο την κατάσταση, εάν δεν βρεθεί σύντομα λύση, καθότι η προσφορά στήριξης από τον ELA είναι ζήτημα συναφές με τα περιουσιακά στοιχεία ισολογισμού των τραπεζών.

Εάν χοντρύνει το πόκερ, και αν δεν βρεθεί συμφωνία ώς το τέλος Φεβρουαρίου, είναι πιθανό να οδηγεί η Αθήνα εκεί όπου έλεγαν προ 10 ημερών ξένοι οικονομολόγοι, αλλά δεν ελήφθη επαρκώς υπ' όψιν: Η Ελλάδα θα κινδυνέψει να ζήσει το κυπριακό δράμα στη βάση του «bail in», που είναι πλέον μια θεσμοθετημένη διαδικασία στο πλαίσιο του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού των Τραπεζών και σχετίζεται άμεσα με την αδυναμία των τραπεζών να καλύψουν τον δείκτη επάρκειας.

Προτού όμως συμβεί κάτι τέτοιο, για να επιβιώσουν οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει να αρχίσουν να πωλούν περιουσιακά στοιχεία, όπως είναι για παράδειγμα υποκαταστήματα στο εξωτερικό. Οι κινήσεις της ΕΚΤ και οι θέσεις του Βερολίνου ακυρώνουν επί του παρόντος τις προτάσεις της ελληνικής κυβέρνησης για τα διπλά ομόλογα. Εκείνο που ζητούν οι εταίροι είναι ολοκληρωμένο πρόγραμμα δράσης επί του οποίου να είναι δυνατή η διεξαγωγή συζήτησης. Επιταχύνουν τις διαδικασίες και καθορίζουν έκτακτο Γιούρογκρουπ για τις 11 Φεβρουαρίου.

Αντικατάσταση ονομάτων και το παιχνίδι με την Τρόικα

Η ελληνική κυβέρνηση, ορθώς, υποστηρίζει ότι η Τρόικα δεν είναι θεσμοθετημένο όργανο της ΕΕ και υπόλογο σε κοινούς ευρωπαϊκούς θεσμούς. Όπως πολύ ορθά τονίζεται ότι υπάρχει σχετική με το θέμα έκθεση Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η οποία όμως δεν έχει δεσμευτική νομική υπόσταση, αλλά πολιτική. Συνεπώς, για να φύγει από τη μέση η Τρόικα, θα πρέπει να φύγει από τη μέση το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Και αυτό προϋποθέτει νέο θεσμικό πλαίσιο και προφανώς μια νέα Συνθήκη, κατά την οποία θα εγκαθιδρυθεί ένας ευρωπαϊκός θεσμός ανάλογος της Τρόικας, χωρίς το ΔΝΤ, που θα πρέπει να υπόκειται στον έλεγχο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Άρα, η οποιαδήποτε συμφωνία με την Αθήνα θα συνεχίσει να έχει: Α. Πρόγραμμα αναδιάρθρωσης, δηλαδή ένα νέο μνημόνιο, πιθανόν με άλλους όρους, χωρίς ανάκληση των ήδη γενομένων μεταρρυθμίσεων. Όπως τόνισε ο κ. Ολάντ, το πρόγραμμα, δηλαδή το μνημόνιο, θα μπορούσε να ονομαστεί ως «πλαίσιο δράσης».

Η Γερμανία επιμένει σε πλεόνασμα 3,5% το 2015 και 4,5% το 2016 και συνέχιση των ιδιωτικοποιήσεων, και για κατώτερο μισθό και για δημοσιονομική πειθαρχία. Σκληρή γραμμή δεν τηρεί μόνο η Γερμανία, αλλά και χώρες του Νότου, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, οι οποίες, όπως υποστηρίζουν, μάτωσαν και ματώνουν οι ίδιες και ότι στήριξαν την Ελλάδα για να πετύχει τις προόδους που πέτυχε.

Και τίθενται υπό αμφισβήτηση από τον ΣΥΡΙΖΑ. Στην ίδια γραμμή βρίσκονται και η Ιρλανδία -που διήλθε επιτυχώς τον Γολγοθά του μνημονίου- και η Λιθουανία για να ενταχθεί στο ευρώ, καθώς και η Φινλανδία μαζί με την Αυστρία και την Ολλανδία. Το ίδιο ισχύει και για τη Γαλλία, η οποία είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής της Ελλάδας και σύμμαχος της Γερμανίας. Είναι χαρακτηριστικό τι είπε ο κ. Ολάντ για την απόφαση της ΕΚΤ

Έδωσε πλήρη στήριξη και στην ΕΚΤ και στη Γερμανία. Συνάντησα, είπε, τον κ. Τσίπρα, αλλά τον έστειλα να συναντήσει την κ. Μέρκελ. Αυτή δηλαδή έχει το πάνω χέρι! Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι έχουμε ανάσταση του «γαλλογερμανικού άξονα». Β. Νέο θεσμικό όργανο που θα αντικαταστήσει την Τρόικα. Εκείνο λοιπόν που μπορεί να αλλάξει σε έναν συμβιβασμό μεταξύ Ελλάδας και εταίρων είναι πολύ περισσότερο η ονοματολογία και πολύ λιγότερο η ουσία.

Είναι πάντως ανοικτή ακόμη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συζητήσει τα περί Τρόικας. Εκείνο που προσπαθεί να πετύχει η ελληνική κυβέρνηση είναι αλλαγή της διαδικασίας. Δηλαδή να μην έρχονται στην Αθήνα τεχνοκράτες και να κουνούν το χέρι στην Κυβέρνηση, αλλά να υπάρχει εκ των προτέρων συζήτηση σε επίπεδο υπουργών, για να μπορεί να μην εμφανίζεται η κυβέρνηση ότι τελεί υπό επιτήρηση τεχνοκρατών. Σε αυτήν τη λογική θα ήταν δυνατό να δοθούν κάποιες ελαφρύνσεις στην Αθήνα, για να μπορεί να προβάλλει τον ισχυρισμό ότι κάτι πέτυχε από τη διαπραγμάτευση.

Γέφυρα και μνημόνιο

Επειδή οι στήλες δεν ασκούν ούτε μικροπολιτική ούτε υπηρετούν ή υποκύπτουν σε άθλιες μικροκομματικές σκοπιμότητες, θεωρούν ότι ουδείς πολίτης ή ακόμη και πολιτικός είναι μνημονιακός. Όπως επίσης θεωρούν ότι πρόγραμμα, δηλαδή μνημόνιο με άλλο όνομα, καθώς και μηχανισμός ελέγχου, δηλαδή Τρόικα -είτε με το ίδιο είτε με άλλο όνομα- θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Οι συνθήκες δεν είναι οι ίδιες με εκείνες του 2012, όταν αναλάμβανε Πρωθυπουργός ο Αντώνης Σαμαράς με δεμένα τα χέρια. Και την Ελλάδα στην ουσία χρεοκοπημένη.

Σήμερα, το πρωτογενές πλεόνασμα και οι μεταρρυθμίσεις αφήνουν μικρό χρονικό διάστημα στον ΣΥΡΙΖΑ να διαπραγματευτεί. Ακόμη και αν γίνει δεκτό τμήμα του «μνημονίου του ΣΥΡΙΖΑ» -νέο συμβόλαιο όπως το ονομάζει- η επιτυχής του έκβαση θα είναι εντός της τριετίας, ενώ, εάν συνεχιζόταν το πρόγραμμα που υιοθετούσε η προηγούμενη κυβέρνηση, η Ελλάδα ώς τέλος του χρόνου θα ήταν πάλι στις αγορές, με πρωτογενές πλεονάσματα και με προβλεπόμενους ρυθμούς ανάπτυξης περί το 3,5%.

Εάν οι Γερμανοί ήταν πιο ελαστικοί από το καλοκαίρι του 2014 με την Ελλάδα, εάν δεν είχαν τον Σαμαρά με το πιστόλι στον κρόταφο, η κατάσταση σήμερα θα ήταν αλλιώς και προφανώς δεν θα έπαιζαν σήμερα πόκερ με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο Γερμανοί πάντως εμφανίζονται άνετοι. Και εδώ είναι που πρέπει να ελέγξει κάποιος εάν μπλοφάρουν ή όχι. Από τη μια δηλώνουν ότι είναι έτοιμοι συζητήσουν και να βοηθήσουν την Ελλάδα να παραμείνει στην Ευρωζώνη, όμως, από την άλλη, δεν υποχωρούν ούτε «ιώτα» και αιφνιδιάζουν την Αθήνα με την απόφαση της ΕΚΤ, η οποία σφίγγει τη θηλιά γύρω από τον λαιμό του ΣΥΡΙΖΑ και της Ελλάδας.

Η λογική της ΕΚΤ είναι εκβιαστική και είναι απάντηση στη σκληρή γραμμή ΣΥΡΙΖΑ. Και οι δυο πλευρές τραβούν το σχοινί. Όμως, κατά τη διάσκεψη Τύπου μεταξύ του Γερμανού Υπουργού Οικονομικών Βόλφγκαν Σόιμπλε και του Έλληνα Ομολόγου του Γιάνη Βαρουφάκη, ο τελευταίος το χαλάρωσε διακριτικά…

Μπορεί μεν, να μην ανέφερε τη λέξη Τρόικα, αλλά αποδέχθηκε ότι συμφωνεί με το 67% του ελληνικού προγράμματος, δηλαδή του μνημονίου, το οποίο ο Έλληνας Υπουργός Οικονομικών ονόμασε ως «νέο συμβόλαιο» μεταξύ του ΔΝΤ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΚΤ, δηλαδή με τα συνιστώντα μέλη της Τρόικας! Και ζήτησε χρόνο για το νέο πρόγραμμα και ώς τότε μια συμφωνία-γέφυρα. Από την άλλη, ποια είναι η θέση της Γερμανίας; Εάν η Ελλάδα θέλει χρόνο, η γέφυρα που ζητά αποτυπώνεται στο υφιστάμενο πρόγραμμα, δηλαδή στο μνημόνιο.

Ταυτοχρόνως, εάν η Ελλάδα θέλει να αποφύγει τα χειρότερα, θα πρέπει να κλείσει το θέμα του προγράμματος ώς το τέλος Φεβρουαρίου. Γερμανοί, Γάλλοι, Ισπανοί, Πορτογάλοι, Ιρλανδοί και άλλοι θέλουν από την Αθήνα το νέο της πρόγραμμα πλήρες και κοστολογημένο.

Και, μάλιστα, οι Γερμανοί καθορίζουν στην ουσία ποιο θα είναι το περιεχόμενο. Το Βερολίνο υποστηρίζει ότι δεν μπορεί να ξεφύγει η Ελλάδα από το γράμμα και το πνεύμα των συμφωνηθέντων. Ότι είναι δεμένη…