Τα νέα δεδομένα για το Κυπριακό
Αναμφίβολα οι αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή είναι σαρωτικές. Αυτές οδηγούν σε οριοθέτηση νέων συνόρων καθώς και σε νέες περιφερειακές και ευρύτερες ανακατατάξεις και συνεργασίες. Οι κινήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας για τη δημιουργία τριμερών συνεργασιών με την Αίγυπτο και την Ελλάδα εφ’ ενός και με το Ισραήλ και την Ελλάδα αφ’ ετέρου αποτελούν ουσιαστικά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Η Τουρκία ακολουθεί μια αναθεωρητική πολιτική όχι μόνο σε σχέση με την Κύπρο αλλά γενικότερα. Πέραν της αμφισβήτησης της Κυπριακής AOZ η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα ύπαρξης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Για την τουρκική πλευρά αίσια κατάληξη των διακοινοτικών συνομιλιών είναι ο παραμερισμός του νόμιμου κράτους και η αντικατάσταση του από μια τρικέφαλη οντότητα στην οποία καμιά ουσιαστική απόφαση δεν θα λαμβάνεται χωρίς την έγκριση της Άγκυρας. Στην πορεία του χρόνου τα δημογραφικά δεδομένα θα δημιουργήσουν επιπρόσθετα αρνητικά και αδυσώπητα δεδομένα. Έτσι μετά το τέλος της Κυπριακής Δημοκρατίας θα τεθεί και σε κίνδυνο η επιβίωση του Κυπριακού Ελληνισμού.
Θα πρέπει να επαναξιολογήσουμε την πολιτική μας και για σκοπούς ουσίας αλλά και τακτικής. Σημειώνεται, μεταξύ άλλων, ότι σε κάποια στιγμή ο διεθνής παράγοντας θα απαιτήσει την επανέναρξη των συνομιλιών. Ως εκ τούτου θα πρέπει να προετοιμασθούμε σοβαρά: προέχει η επαρκής αξιολόγηση της κατάστασης και η προώθηση εναλλακτικής στρατηγικής. Στόχος θα είναι η προώθηση ενός ενοποιητικού ομοσπονδιακού υποδείγματος και η ολοκλήρωση της ανεξαρτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Σημειώνω συναφώς ότι η Τουρκία μια χώρα 80 εκατομμυρίων με γεωγραφική έκταση περίπου 800.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα πιστεύει σε ένα υπόδειγμα ενιαίου κράτους και στην ισοτιμία των πολιτών ανεξαρτήτως εθνικής προέλευσης, θρησκείας ή γλώσσας. Η Τουρκία όχι μόνο αρνείται το μοντέλο αυτό για την Κύπρο, μια μικρή χώρα με πληθυσμό λιγότερο από ένα εκατομμύριο και έκταση λιγότερη από 10.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αλλά ούτε και συζητά ένα ενοποιητικό ομοσπονδιακό μοντέλο για τη Μεγαλόνησο. Η επίσημη θέση του διεθνούς παράγοντα στο Κυπριακό είναι λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Αυτό είναι παράγωγο του κεκτημένου των λανθασμένων χειρισμών των διακοινοτικών συνομιλιών εδώ και χρόνια.
Η σύγχρονη βιβλιογραφία για τα ζητήματα αυτά υπογραμμίζει τη σημασία της προώθησης ενός κοινού αξιακού συστήματος για διεθνικά και πολυεθνικά κράτη για να αποτραπούν οι διαιρετικές τάσεις. Μια τέτοια φιλοσοφία ενθαρρύνει ενοποιητικές τάσεις και τη νομιμοποίηση μιας κατάστασης πραγμάτων. Τα μοντέλα της συναινετικής δημοκρατίας που στηρίζονται σε εθνοκοινοτικούς ή/και θρησκευτικούς πυλώνες έχουν αποτύχει παταγωδώς στη Μέση Ανατολή για πολλούς λόγους: μεταξύ άλλων, ο χαμηλός βαθμός ανοχής στη διαφορετικότητα καθώς και ο σχετικά απόλυτος τρόπος αξιολόγησης ζητημάτων. Αλλά και στην Ευρώπη τα μοντέλα αυτά είναι τουλάχιστον δυσλειτουργικά. Στη Βοσνία υπάρχει αποτυχία ενώ ακόμα και στο Βέλγιο το μοντέλο αυτό είναι προβληματικό. Είναι αυταπάτη η εντύπωση ότι ένα τέτοιο μοντέλο θα είναι βιώσιμο στην Κύπρο ενώ ο ισχυρός ρόλος της Τουρκίας θα καταστεί καθοριστικός στο πλαίσιο μιας τέτοιας λύσης.
Άλλο είναι ένα σύνταγμα και ένα πολιτικό σύστημα να μην επιτρέπει τις διακρίσεις στη βάση καταγωγής, θρησκείας ή γλώσσας και άλλο είναι να στηρίζεται ένα σύστημα στη βάση καταγωγής, θρησκείας και γλώσσας. Πέραν τούτου θα είναι θανάσιμο και μη αναστρέψιμο σφάλμα η κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και η αντικατάσταση με ένα νέο τρικέφαλο κρατικό μόρφωμα.
Στην όλη συζήτηση αναπόφευκτα ενεπλάκη και το ζήτημα των υδρογονανθράκων. Πέραν των οικονομικών ωφελημάτων για την Κύπρο είναι δυνατό να εδραιωθούν ευρύτερες περιφερειακές συνεργασίες οι οποίες να συμβάλουν στην ασφάλεια και τη σταθερότητα. Όμως μια ισχυρή πεποίθηση σε διάφορα κέντρα αποφάσεων είναι ότι η λύση του Κυπριακού θα συνοδεύεται και με ανάλογες ρυθμίσεις στα ενεργειακά ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου με τρόπο που να έχουν κίνητρο και όφελος όχι μόνο οι Τουρκοκύπριοι αλλά και η Τουρκία. Η Τουρκία πάντως εξελίσσεται σε ένα ακόμα πιο δύσκολο γείτονα με συγκεκριμένες και αυξανόμενες απαιτήσεις. Η Κύπρος θα πρέπει, μεταξύ άλλων, και για σκοπούς ουσίας αλλά και τακτικής να κινηθεί προς το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και να ζητήσει δεσμευτικές αποφάσεις. Αυτό προϋποθέτει συνυποσχετικό μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Τουρκίας. Η Τουρκία θα αρνηθεί να προσυπογράψει με την Κυπριακή Δημοκρατία ένα τέτοιο συνυποσχετικό. Αυτό θα καταγραφεί. Πέραν τούτου για να έχει η Κύπρος οφέλη θα πρέπει να καταστεί ένα αποτελεσματικό κράτος με ένα πλέγμα ισχυρών συνεργασιών και ταυτόχρονα να εξέλθει από την οικονομική κρίση.
Σήμερα όσο ποτέ άλλοτε ένα κράτος πρέπει να είναι αξιόπιστο, σοβαρό και αποτελεσματικό ούτως ώστε να είναι σε θέση να εξυπηρετεί τους πολίτες του – προσφέροντας τους ασφάλεια, ευημερία και ευνομία. Σήμερα το κυπριακό κράτος δεν είναι ούτε αξιόπιστο, ούτε σοβαρό, ούτε αποτελεσματικό. Ξενίζει επίσης ακόμα και τους φίλους μας η απουσία καθαρής και πειστικής αφηγηματικής εξήγησης εφ’ όλης της ύλης. Για να επιβιώσουμε και να μπορέσουμε να αλλάξουμε τα δεδομένα απαιτούνται ουσιαστικές αλλαγές σε νοοτροπίες αλλά και πρακτικές.
