ΔΕΚΑ τουλάχιστον Κύπριοι Εθελοντές Πολεμιστές θυσιάστηκαν πολεμώντας στις πολύμηνες επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων απ’ την μακραίωνη τουρκική σκλαβιά, η οποία επιτεύχθηκε τελικά την 21η Φεβρουαρίου 1913.

ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΗ πανελληνίως μορφή, ανάμεσά τους, ο τότε Δήμαρχος Λεμεσού, ο ηρωικός Χριστόδουλος Σώζος 40 χρόνων, που έπεσε μαχόμενος ως Εθελοντής, απλός τυφεκιοφόρος του 3ου Λόχου, 1ου Τάγματος, 1ου Συντάγματος της 2ας Μεραρχίας, 6η Δεκεμβρίου 1912 στη μάχη του Προφήτη Ηλία της Αετοράχης Μπιζανίου.

ΧΙΛΙΟΙ ΠΕΝΤΑΚΟΣΙΟΙ έως 1.800 υπολογίζονται οι Κύπριοι που έσπευσαν ως Εθελοντές Πολεμιστές και έλαβαν μέρος στους δύο Βαλκανικούς Απελευθερωτικούς Πολέμους το 1912 - 1913 από την αγγλοκρατούμενη Κύπρο («Υπόδουλοι ελευθερωταί αδελφών αλυτρώτων»), αλλά και από την κυπριακή παροικία της Αιγύπτου, από τους μετανάστες στις ΗΠΑ και αλλού.

Σύμφωνα με τα στοιχεία των ερευνών που διεξήγαγε ο ιστορικός Πέτρος Παπαπολυβίου:

ΣΑΡΑΝΤΑ τουλάχιστον Κύπριοι Εθελοντές, τα στοιχεία των οποίων εντοπίστηκαν, θυσιάστηκαν πολεμώντας τους Τούρκους και τους Βουλγάρους στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους.

Οι Δέκα Κύπριοι Ηρωικοί Νεκροί της Απελευθέρωσης των Ιωαννίνων ήσαν, κατ’ αλφαβητική σειρά οι εξής:

- 1. ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ Γ. Παναγιώτης, μηχανικός, Κύπριος της Αιγύπτου, σκοτώθηκε στην Αετοράχη 7.1.1913

- 2. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ Δημήτριος από την Παλλουριώτισσα, ανήκε στο Ανταρτικό Σώμα Κόρακα, σκοτώθηκε στην Ήπειρο.

- 3. ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ Μιχαήλ από το Αγριδάκι Κερύνειας, σκοτώθηκε στο Μπιζάνι. Ο αδελφός του, επίσης Εθελοντής πολεμιστής, σκοτώθηκε αργότερα πολεμώντας τους Βουλγάρους στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο στο Παγγαίο ή στην Τζουμαγιά.

- 4. ΚΟΧΑΛΙΔΗΣ (ή Κοραλίδης) Α. Γεώργιος από τη Λεμεσό, στο Σώμα των Γαριβαλδινών του Αλ. Ρώμα, σκοτώθηκε στον Δρίσκο 29.11.1912.

- 5. ΜΕΝΕΪΚΟΣ (ή Μενοίκου) Αναστάσιος από το Λεονάρισσο, στο Σώμα των Γαριβαλδινών του Αλ. Ρώμα, σκοτώθηκε στον Δρίσκο 28.11.1912.

- 6. ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ Βασίλειος από την Αμμόχωστο, στο Σώμα των Γαριβαλδινών του Αλ. Ρώμα, σκοτώθηκε στο Γρεβενίτι της Ηπείρου 24.12.1912.

- 7. ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΙΟΥ Δημήτριος  από την Παλλουριώτισσα, ανήκε στο Ανταρτικό Σώμα Κόρακα, σκοτώθηκε στην Ήπειρο.

- 8. ΣΤΙΒΑΡΟΣ Μ. Μιχαήλ από τον Πεδουλά, 2ετής φοιτητής Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών. Ανήκε στο 1ο Τάγμα του Ανεξάρτητου Συντάγματος Κρητών. Σκοτώθηκε στο Μπιζάνι 5.12.1912.

- 9. ΣΩΖΟΣ Χριστόδουλος, δικηγόρος, Δήμαρχος Λεμεσού, στο 1ο Τάγμα του 1ου Συντάγματος της 2ας Μεραρχίας του υποστράτηγου Κων. Καλλάρη. Σκοτώθηκε στον Προφήτη Ηλία Μπιζανίου 6.12.1912.

- 10. ΧΑΤΖΗΑΡΓΥΡΟΥ (Φεσσάς) Δ. Πέτρος από την Ίνια της Πάφου, φοιτητής Φυσικομαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ανήκε στο 1ο Τάγμα του Ανεξάρτητου Συντάγματος Κρητών. Σκοτώθηκε στην Αετοράχη Μπιζανίου 5.12.1912.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ (α): Στα Ιωάννινα βρίσκονται οι προτομές των θυσιασθέντων Δημάρχου Λεμεσού Χριστόδουλου Σώζου και του φοιτητή Μιχάηλ Στιβαρού από τον Πεδουλά.

ΣΜΕΙΩΣΗ (Β): Πολλοί εκ των Κυπρίων Εθελοντών Πολεμιστών που επέζησαν των μαχών και επέστρεψαν στην Κύπρο, έφεραν μαζί τους και τα παράσημα και τα τιμητικά μετάλλια που τους επιδόθηκαν για την ανδρεία τους στις συγκεκριμένες μάχες που έλαβαν μέρος.