Τον τελευταίο καιρό είναι πολλές οι φωνές που μιλάνε για πιθανή ελληνοτουρκική διένεξη εξ αφορμής της διαμάχης σχετικά με την ανακήρυξη ΑΟΖ. Μήπως όμως υπάρχει άλλος τρόπος που θα εξασφαλίσει στην Τουρκία τις διεκδικήσεις της χωρίς να προβεί σε εχθροπραξίες; Μπορεί ο ναυτικός αποκλεισμός νήσων και βραχονησίδων να παγιοποιήσει νέα γκριζαρίσματα οδηγώντας στην απώλεια εθνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο και την Αν. Μεσόγειο; Κινδυνεύει η Κύπρος από ένα τέτοιο ενδεχόμενο;

Ο ναυτικός αποκλεισμός αποτέλεσε από αρχαιοτάτων χρόνων ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό και ισχυρό εργαλείο πολιτικών και εδαφικών διεκδικήσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του Πελοποννησιακού πόλεμου (424 π.Χ.) στη Σφακτηρία η οποία έγινε θέατρο αιματηρού αγώνα ανάμεσα στους Σπαρτιάτες και στους Αθηναίους. Ο Ευρυμέδοντας με 20 αθηναϊκές τριήρεις εφάρμοσε ναυτικό αποκλεισμό, ενώ ο Δημοσθένης επιτέθηκε στους αποκλεισμένους και καταπονημένους Σπαρτιάτες τους οποίους αποδεκάτισε.

Ένα άλλο ιστορικό παράδειγμα έλαβε χώρα στην Αθήνα τη διετία 1849 - 1850, και είχε σχέση με την «υπόθεση Πατσίφικο». Στις 3 Ιανουαρίου 1850 ο Άγγλος πρεσβευτής Ουάιζ ανακοίνωσε στον τότε Έλληνα ΥΠΕΞ Ανδρέα Λόντο, ότι σε περίπτωση που το ελληνικό κράτος δεν ικανοποιούσε την οικονομική αποζημίωση την οποία απαίτησε ο Δαυίδ Πατσίφικο για τις καταστροφές που υπέστη η οικία του από τον εξαγριωμένο ελληνικό λαό, τότε ο ναύαρχος Πάρκερ θα προέβαινε σε εχθροπραξίες έναντι της Ελλάδας. Εν συνεχεία οι Άγγλοι εφάρμοσαν εμπορικό αποκλεισμό για τρεις ολόκληρους μήνες των λιμανιών του Πειραιά, Πατρών, Σύρου, Ύδρας, Ναυπλίου, Χαλκίδας, Κορίνθου καθώς και την κατάληψη ελληνικών εμπορικών πλοίων με την κατάσχεση εισαγόμενων εμπορευμάτων ανυπολόγιστης αξίας.

Υπάρχουν πλείστα άλλα παραδείγματα ναυτικού αποκλεισμού ακόμη και στην νεότερη ιστορία, αλλά δεν θα επεκταθούμε περαιτέρω. 

Είναι δυνατόν να φέρει εις πέρας μια τέτοια επιχείρηση η Τουρκία σήμερα;

Η απάντηση είναι ότι ήδη το έχουν πράξει, και μάλιστα έχουν τη δυνατότητα να προβούν σε ναυτικό αποκλεισμό όχι μόνο μικρών, αλλά και μεγάλων νήσων. Μια πρόβα τζενεράλε πραγματοποιήθηκε το 1996 στα Ίμια όπου η ελληνική πολιτική ηγεσία αποδείχθηκε κατώτερη των περιστάσεων και πρόβαλε εικόνα ηττημένου με την υποχωρητικότητά της, επιτρέποντας το γκριζάρισμα ελληνικών χωρικών υδάτων, που επιβεβαιώθηκε εκ νέου στην επέτειο των Ιμίων το 2018. O τότε ΥΠΑΜ Π.Καμμένος κατά την «κατάθεση στεφάνου» ανήμερα της μαύρης επετείου, μετέβη στην περιοχή με μια κανονιοφόρο ως πρόβατο επί σφαγή, ενόσω τα Ίμια τελούσαν υπό συντονισμένο αεροναυτικό αποκλεισμό. Το αποτέλεσμα ήταν να μην του επιτραπεί να προσεγγίσει και να αναγκαστεί να κάνει την «κατάθεση στεφάνου»-τραγέλαφο αρκετά μίλια μακριά. Εδώ βλέπουμε ότι με την αναίμακτη χρήση του ναυτικού αποκλεισμού η Τουρκία, πέτυχε τα μέγιστα, ενώ η αναίρεση της διαμορφωθείσας κατάστασης, απαιτεί κάτι πολύ πιο δραστικό από τις αναιμικές εξωτερικές πολιτικές τύπου «διαβήματος-διαμαρτυρίας» στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, οι οποίες ως επί το πλείστον είναι ανερμάτιστες, για να μην πούμε επιβαρυντικές, διότι οδηγούμαστε σε ανυποληψία αναζητώντας συνεχώς διεθνείς προστάτες.

 

 

 

 

Είναι πασίδηλο ότι η Τουρκία φλερτάρει με την στρατηγική εφαρμογή του ναυτικού αποκλεισμού πράγμα που έχει επιβεβαιωθεί επανειλημμένα αλλά και εσχάτως με την άσκηση «Θαλασσόλυκος» (15/05/2017) κατά την οποία διέσπειραν σκάφη επιφανείας σε όλο το Αιγαίο με στόχο να μετρήσουν τις αντιδράσεις του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Απέδειξαν ότι έχουν τις επιχειρησιακές δυνατότητες για να κάνουν εμφανή την παρουσία τους σχεδόν ταυτόχρονα σε πολλά κομβικά σημεία του Αιγαίου. Συγκεκριμένα, η άσκηση επικεντρώθηκε στον αποκλεισμό μικρότερων νήσων - βραχονησίδων που βρίσκονται σε στρατηγικής σημασίας σημεία. Σημεία τα οποία όμως τους εξασφαλίζουν τη μεγαλύτερη δυνατή διεύρυνση της ΑΟΖ τους με το μικρότερο κόστος, αποφεύγοντας τη δύναμη πυρός που είναι συγκεντρωμένη στα μεγαλύτερα ελληνικά νησιά και περιορίζοντας έτσι και τις πιθανές απώλειες από τα ελληνικά αντίποινα, αλλά και τη γενικότερη κλιμάκωση των εχθροπραξιών.

Σενάριο ναυτικού αποκλεισμού επιχειρήθηκε και σε άσκηση που έλαβε χώρα το Μάιο του 2014, με την αποστολή φρεγάτας ταυτοχρόνως με τορπιλάκατους οι οποίες κινήθηκαν με μεγάλη ταχύτητα για να αποκλείσουν την πρόσβαση στην περιοχή ενδιαφέροντος. Και αν πάμε και ακόμη πιο πίσω, από την δεκαετία του ’80 και εντεύθεν, η διακλαδική αεροναυτική άσκηση ΕΦΕΣ, κάθε χρόνο δουλεύει με παραλλαγές το επιχειρησιακό σχέδιο κατάληψης νήσων - βραχονησίδων αφού προηγηθεί αεροναυτικός αποκλεισμός της ευρύτερης ζώνης.

Σε τί κλίμακα μπορεί να εφαρμοστεί ο ναυτικός αποκλεισμός;

Η ίδια τακτική δύναται να εφαρμοστεί και σε μεγαλύτερα νησιά, όπως προαναφέρθηκε, με την επίδραση στο ηθικό των ενόπλων δυνάμεων και πολύ περισσότερο των κατοίκων, να παίζει καταλυτικό ρόλο. Σε αυτό το σημείο οφείλει να εξεταστεί σοβαρά το ενδεχόμενο η Τουρκία να επιχειρήσει το ναυτικό αποκλεισμό ακόμη και της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ), αποκόπτοντας τις κεντρικές αρτηρίες ανεφοδιασμού αγαθών και πετρελαίου, τα λιμάνια από θαλάσσης, και ενδεχομένως τα αεροδρόμια από αέρος, με την «ανέξοδη» συνδρομή των UAV -τα οποία ήδη δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στον Κυπριακό Εναέριο Χώρο- σε συνδυασμό με τα εξελιγμένα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου τουρκικής κατασκευής που διαθέτουν στη φαρέτρα τους. Πρόβες παρόμοιων σεναρίων ήδη λαμβάνουν χώρα εδώ και καιρό με την έκδοση μαζικών NAVTEX που δεσμεύουν μεγάλες θαλάσσιες περιοχές εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Το ίδιο εφαρμόζεται και στην ελληνική υφαλοκρηπίδα στην περιοχή μεταξύ Ρόδου - Κύπρου και όχι μόνο. Ας μην ξεχνάμε ότι στις 12 Απριλίου 2017, με casus belli κατά της ΚΔ, απώθησε η Τουρκία τις εταιρίες ENI και TOTAL από το Οικόπεδο 6 της κυπριακής ΑΟΖ με τη θρασύτατη παρουσία πολεμικών πλοίων στα νότια της Κύπρου.

Η διεθνής αντίδραση

Είναι πιθανό κανείς να αναρωτηθεί με ποιο τρόπο θα αντιδράσει η διεθνής κοινότητα και ειδικότερα η Αμερική. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι: 

1. Όσον αφορά στην ΕΕ, από την έως τώρα στάση τους, είναι πρόδηλο ότι τίποτε το ουσιώδες δεν μπορούμε να περιμένουμε. 

2. Η Ρωσία ήδη δείχνει μια σιωπηρή ανοχή προκειμένου να επιτύχει τη στροφή της Τουρκίας προς την Ευρασία και την απομάκρυνσή της από τη δυτική αρχιτεκτονική ασφάλειας.

3. Το Ισραήλ βρίσκεται σε παρατεταμένη πολιτική αστάθεια, ενώ τους τελευταίους μήνες τηρεί σιγήν ιχθύος για τις τριμερείς συμφωνίες Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ σχετικά με τον EastMed και όχι μόνο, γεγονός που ενδέχεται να σηματοδοτεί την αλλαγή πλεύσης του.

4. Το ΝΑΤΟ, δια στόματος του ΓΓ Γενς Στόλτενμπεργκ, έχει επανειλημμένως ξεκαθαρίσει ότι οι «ελληνοτουρκικές διαφορές» είναι διμερή ζητήματα και δεν αφορούν τη συμμαχία.

5. Η Αμερική κατ’ αρχάς δείχνει φανερή απροθυμία δια του προέδρου της Ντ. Τραμπ να επιβάλει κυρώσεις στον Ρ.Τ.Ερντογάν. Επιπλέον, κατά την επίσκεψη του ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο στην Ελλάδα στις 5 Οκτωβρίου 2019, έγινε μια βαρυσήμαντη δήλωση. Διευκρινίστηκε ότι οι ΗΠΑ θα παρέμβουν μόνο στην περίπτωση όπου η Τουρκία προβεί σε αποβατικές ενέργειες σε ελληνικές νήσους. Πολλοί τότε έσπευσαν να μιλήσουν ανοικτά για αλλαγή στάσης των ΗΠΑ στα ελληνοτουρκικά, αλλά διαβάζοντας πίσω από τα λόγια του Αμερικανού ΥΠΕΞ είναι κατανοητό ότι δεν αναφέρεται στο σενάριο του ναυτικού αποκλεισμού, αλλά σε «αποβατική ενέργεια» και ο νοών νοείτω.

6. Η ελληνική πολιτική ηγεσία με το προηγούμενο των Ιμίων αποδείχθηκε άτολμη και υποχωρητική, ενώ συνεχίζει να δίνει τα λάθος μηνύματα σε έναν αναθεωρητικό εχθρό με μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις. 

Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη τα προαναφερθέντα, εύλογα προκύπτει το συμπέρασμα ότι η πιθανότητα η Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ) να λάβει έγκαιρη βοήθεια σε ενδεχόμενο αεροναυτικό αποκλεισμό, δεν είναι καλή. Παρά ταύτα, εξ όσων γνωρίζουμε -και ελπίζουμε να σφάλουμε-, τα επιχειρησιακά σχέδια της Εθνικής Φρουράς επικεντρώνονται σε αποτροπή του αεροναυτικού αποκλεισμού με τη συνδρομή των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων.

Σενάριο αποκλεισμού της ΚΔ

Αν θέλουμε να το πάμε και ένα βήμα παρά πέρα, φοβούμεθα ότι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η ελληνική πολιτική ηγεσία σε πρώτη φάση θα αυξήσει το επίπεδο ετοιμότητας των ενόπλων δυνάμεών «παρακολουθώντας στενά» την κατάσταση, παρότι οι ένοπλες δυνάμεις θα εκλιπαρούν για εμπλοκή όπως άλλωστε έπραξαν και στα Ίμια. Στη συνέχεια θα επιδοθεί σε έναν άκαρπο αγώνα με τις συνήθεις βερμπαλιστικές ρητορικές καταδίκες και διαβήματα περί μη εφαρμογής του «Διεθνούς Δικαίου» (υπενθυμίζουμε ότι η Τουρκία δεν έχει κυρώσει ούτε τη Διεθνή Συνθήκη για την Υφαλοκρηπίδα του 1958 ούτε τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, οι οποίες ορίζουν την υφαλοκρηπίδα και τους τρόπους οριοθέτησής της). Ταυτόχρονα τα συστημικά ΜΜΕ και οι πολιτικοί υπέρμαχοι της «ελληνοτουρκικής φιλίας» θα βομβαρδίζουν κυριολεκτικά την κοινή γνώμη με την κινδυνολογία τους -κάτι που άλλωστε ήδη συμβαίνει-, προβάλλοντας ως λύση την εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου αλλά και της Ελλάδας προκειμένου να αποφευχθεί ένοπλη διένεξη. Ακόμη και στην περίπτωση όπου η πολιτική ηγεσία αποφασίσει τελικά να αναλάβει δράση, ο χρόνος αντίδρασης είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας, πράγμα που σημαίνει ότι, όταν και αν κληθούν οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις να επέμβουν στην ΚΔ, θα έρθουν αντιμέτωπες με τετελεσμένα που θα απαιτούν πιο αποφασιστικά αντίμετρα και ενδεχομένως μια ευρύτερης κλίμακας σύγκρουση. 

Φανταστείτε λοιπόν υπό αυτό το πρίσμα, το κλίμα που θα δημιουργηθεί μετά από μια ολιγοήμερη ομηρία, με τη συνεπακόλουθη έλλειψη σε είδη πρώτης ανάγκης, τροφή και καύσιμα, ειδικά εάν επιχειρηθεί σε περίοδο χειμώνα. Με αυτόν τον «ανέξοδο» τρόπο, και δίχως να πέσει σφαίρα, η ΚΔ θα αναγκαστεί να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με το πιστόλι στον κρόταφο. Αντίστοιχο αποτέλεσμα θα έχει ένας πιθανός ναυτικός αποκλεισμός σε κατοικημένο ελληνικό νησί, αν και οι χρόνοι αντίδρασης και τα αντανακλαστικά της πολιτικής ηγεσίας θεωρούμε ότι θα είναι αμεσότερα.

Υπάρχει λοιπόν ελπίδα για την Κύπρο;

Ασφαλώς και υπάρχει, αλλά όσο άχαρο και αν ακούγεται, η ΚΔ χρειάζεται σχέδια αποτροπής που να βασίζονται στις δυνάμεις της, διότι η Ελλάδα -ειδικά εν μέσω κρίσης, με τη συνακόλουθη ακραία μείωση των αμυντικών δαπανών- αναλώνεται σε πασιφιστικές πολιτικές κατευνασμού που ενισχύουν τις ορέξεις του νεοσουλτάνου. Είναι δηλαδή υψίστης σημασίας η Εθνική Φρουρά να αναπτύξει σχέδια αποτροπής από μόνη της. Χωρίς να μπούμε σε λεπτομέρειες, θα αρκεστούμε στο να αναφέρουμε ότι αμυντικές λύσεις υπάρχουν και έχουν κατά καιρούς προταθεί από ειδικούς, όπως για παράδειγμα από τον αξιότιμο καθηγητή γεωπολιτικής της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων και έγκριτο αναλυτή Δρ. Κων/νο Γρίβα σε άρθρο του στο περιοδικό «Επίκαιρα» (τεύχος 408, 3/8/2019). Ο αντιστράτηγος εν αποστρατεία και πρώην προϊστάμενος της ΚΥΠ, Αντρέας Πενταράς στην συνέντευξη που έδωσε στην εκπομπή «Μεσημέρι και Κάτι» του ΣΙΓΜΑ Κύπρου προτείνει και άλλες αμυντικές μεθόδους. 

Εν κατακλείδι

Ο ναυτικός αποκλεισμός είναι το όπλο της Τουρκίας που εύκολα μπορεί να εξαπολύσει, σε μικρότερη ή μεγαλύτερη κλίμακα, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αρκετό για να επιτύχουν τις διεκδικήσεις τους. Διεκδικήσεις που έντεχνα, εδώ και χρόνια έχουν διαμηνύσει προς πάσα κατεύθυνση. Δεδομένης της ελληνικής αδράνειας, έχει ήδη ανοίξει η όρεξή τους για να κινηθούν εκτός της κυπριακής ΑΟΖ και προς δυσμάς, ενώ στην Ελλάδα ακόμη γίνεται συζήτηση για το αν και πώς πρέπει ή δεν πρέπει να γίνει η οριοθέτηση της ελληνικής ΑΟΖ για να μην «παροξυνθούν» οι γείτονες. Είναι πασιφανές ότι, η Τουρκία βρίσκει πεδίο δράσης με τις παράνομες διεκδικήσεις της επειδή ακριβώς η Ελλάδα ακόμη δεν βρήκε το σθένος να προχωρήσει στην ανακήρυξη ΑΟΖ και την οριοθέτησή της με την ΚΔ και την Αίγυπτο. Ταυτόχρονα όμως με την οριοθέτηση, επιβάλλεται να προειδοποιήσει και να ξεκαθαρίσει ότι οιανδήποτε παραβίαση της ΑΟΖ, θα δεχτεί  συντριπτικό στρατιωτικό πλήγμα. Η δε ΚΔ από την μεριά της, οφείλει να πιέσει για την ενεργοποίηση του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος Ελλάδας - Κύπρου και ταυτόχρονα να εξοπλιστεί με τα κατάλληλα αμυντικά μέσα που προαναφέρθηκαν.

Λύσεις υπάρχουν! Μπορεί να αντιμετωπιστεί ο ενεργειακός Αττίλας, τον οποίο εν πολλοίς επιτρέψαμε με την υποχωρητικότητά μας. Για την πολιτική βούληση και εμβρίθεια όμως διατηρούμε τις επιφυλάξεις μας, και ευχόμαστε να διαψευσθούμε..

*Διετέλεσε λέκτορας και επιστημονικός συνεργάτης στο Πολυτεχνείο του Brighton από το οποίο και κατέχει μεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο. Ιδρυτής του ιστότοπου i-epikaira.blogspot.com.