Το φθινόπωρο βρίσκει τη διεθνή κοινότητα αντιμέτωπη με μια σειρά από ανοιχτά και επικίνδυνα μέτωπα, τα οποία αναδεικνύουν τη ρευστότητα και την αστάθεια της διεθνούς τάξης πραγμάτων.

Από την Ουκρανία μέχρι τη Γάζα, και από την αντιπαράθεση ΗΠΑ - Κίνας έως τις σκιές γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, οι γεωπολιτικές εξελίξεις δημιουργούν ένα πλέγμα προκλήσεων που δεν αφήνει περιθώριο για εφησυχασμό. Η απουσία ξεκάθαρων κανόνων, η αδυναμία διεθνών θεσμών να επιβάλουν λύσεις, αλλά και η πολυδιάστατη εμπλοκή μεγάλων και περιφερειακών δυνάμεων, συνθέτουν ένα σκηνικό παρατεταμένης κρίσης.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία: αδιέξοδο και παρατεταμένη αστάθεια

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022, έχει περάσει πλέον στον τέταρτο χρόνο της χωρίς να διαφαίνεται διέξοδος. Η Ρωσία εξακολουθεί να ελέγχει περίπου το 20% της ουκρανικής επικράτειας, ενώ οι στρατιωτικές επιχειρήσεις συνεχίζονται με αμείωτη ένταση. Οι πρόσφατες επαφές μεταξύ του Βλαντιμίρ Πούτιν και του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά και η προσπάθεια του Βολοντίμιρ Ζελένσκι να εξασφαλίσει στήριξη από ευρωπαίους ηγέτες, δεν οδήγησαν σε κάποιο απτό αποτέλεσμα. Η Ρωσία εμμένει στις θέσεις της, οι οποίες θεωρούνται απαράδεκτες από την Ουκρανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση, με αποτέλεσμα η προοπτική μιας εκεχειρίας να μοιάζει μακρινή. Στο μεταξύ, ο πόλεμος φθείρει όχι μόνο τις δύο αντιμαχόμενες χώρες, αλλά και την ευρύτερη ευρωπαϊκή ασφάλεια, με σοβαρές οικονομικές και πολιτικές προεκτάσεις.

Η κρίση στη Γάζα: ανθρωπιστικό δράμα και στρατηγικά αδιέξοδα

Παράλληλα, η σύγκρουση στη Γάζα συνεχίζει να προκαλεί σοκ στη διεθνή κοινή γνώμη. Μετά τις επιθέσεις της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 και την ισραηλινή στρατιωτική απάντηση, η κατάσταση έχει εξελιχθεί σε μια από τις πιο δραματικές ανθρωπιστικές κρίσεις των τελευταίων δεκαετιών. Η απόφαση του Ισραήλ να προχωρήσει σε σχέδιο πλήρους κατάληψης της Γάζας έχει πολλαπλασιάσει τον αριθμό των θυμάτων και έχει καταστήσει αβέβαιο το μέλλον των αμάχων. Η διεθνής κοινότητα, παρά τις εκκλήσεις, δεν έχει καταφέρει να παρέμβει αποτελεσματικά, αφήνοντας την περιοχή σε ένα φαύλο κύκλο βίας και καταστροφής. Ο κίνδυνος επέκτασης της κρίσης είναι υπαρκτός, ιδίως αν συνδεθεί με τις εξελίξεις στο Ιράν.

Το ιρανικό ζήτημα: πυρηνικές φιλοδοξίες και ισραηλινές απειλές

Η πιθανότητα νέας ισραηλινής επίθεσης στο Ιράν αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα αποσταθεροποίησης. Ήδη από τον Ιούνιο του 2025, το Ισραήλ είχε εξαπολύσει μια πρώτη επιχείρηση εναντίον ιρανικών εγκαταστάσεων, της οποίας η έκταση και τα αποτελέσματα παραμένουν ασαφή. Οι πρόσφατες αναλύσεις συγκλίνουν στο ότι το Ισραήλ δεν θα διστάσει να προχωρήσει σε νέο, πιο αποφασιστικό πλήγμα με στόχο την ολοκληρωτική εξουδετέρωση του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης. Μια τέτοια εξέλιξη, ωστόσο, θα μπορούσε να πυροδοτήσει έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο, με απρόβλεπτες συνέπειες για τη Μέση Ανατολή αλλά και για την παγκόσμια σταθερότητα.

Η αντιπαράθεση ΗΠΑ - Κίνας: οικονομικός πόλεμος με γεωπολιτικές προεκτάσεις

Στο άλλο άκρο του πλανήτη, η αντιπαράθεση μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας συνεχίζει να επιβαρύνει το διεθνές κλίμα. Οι δασμοί που έχει επιβάλει η κυβέρνηση Τραμπ αποτελούν μέρος μιας στρατηγικής πίεσης προς το Πεκίνο, αλλά παράλληλα επιτείνουν τις ανησυχίες για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας. Η Κίνα, από την πλευρά της, επιχειρεί να ενισχύσει τον ρόλο της μέσα από πολυμερείς συμμαχίες, όπως η πρόσφατη σύνοδος του Οργανισμού Συνεργασίας της Σανγκάης.

 Η συμμετοχή χωρών όπως η Ρωσία, η Τουρκία και η Ινδία καταδεικνύει την πρόθεση των κρατών του λεγόμενου «Παγκόσμιου Νότου» να χαράξουν μια αυτόνομη πορεία, αμφισβητώντας την αμερικανική ηγεμονία. Ειδικά η προσέγγιση Ινδίας - Κίνας, μετά από χρόνια αποστασιοποίησης, αποτελεί ένδειξη ότι οι αμερικανικές πολιτικές επιλογές ενδέχεται να οδηγούν σε νέα γεωπολιτικά στρατόπεδα.

Η γενικευμένη αβεβαιότητα και η κρίση του διεθνούς δικαίου

Το κοινό νήμα που διατρέχει όλες αυτές τις εξελίξεις είναι η γενικευμένη αβεβαιότητα. Οι ισορροπίες που διαμόρφωσαν τη μεταψυχροπολεμική εποχή έχουν πλέον διαρραγεί, ενώ το διεθνές δίκαιο εμφανίζεται όλο και πιο αδύναμο να λειτουργήσει ως σημείο αναφοράς και περιορισμού των συγκρούσεων. Η αδυναμία επίτευξης συναινέσεων σε διεθνές επίπεδο αφήνει χώρο σε μονομερείς ενέργειες, αυξάνοντας τον κίνδυνο για απρόβλεπτες εξελίξεις. Οι κοινωνίες, από την Ευρώπη μέχρι τη Μέση Ανατολή και την Ασία, βιώνουν τις συνέπειες αυτής της ασταθούς πραγματικότητας, είτε μέσα από την ανασφάλεια, είτε μέσα από τις οικονομικές πιέσεις, είτε – τραγικότερα - μέσα από την απώλεια ανθρώπινων ζωών.

Το φθινόπωρο δεν προδιαγράφεται ως περίοδος αποκλιμάκωσης, αλλά μάλλον ως μια φάση περαιτέρω όξυνσης των διεθνών κρίσεων. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η τραγωδία της Γάζας, οι εντάσεις γύρω από το Ιράν και η στρατηγική αντιπαράθεση ΗΠΑ - Κίνας, συνιστούν διαφορετικά αλλά αλληλένδετα μέτωπα ενός κόσμου που φαίνεται να κινείται προς μεγαλύτερη αστάθεια. Το ζητούμενο είναι αν οι διεθνείς δυνάμεις θα βρουν τρόπους να αποτρέψουν την πλήρη διάρρηξη της διεθνούς τάξης ή αν θα εισέλθουμε σε μια νέα εποχή, όπου οι κανόνες θα καθορίζονται όχι από το δίκαιο, αλλά από την ισχύ.