Σχολεία, φοιτητές και φορολογικά μέτρα που αφήνουν τη μεσαία τάξη εκτός

Ο Σεπτέμβριος είναι διαχρονικά ο πιο ακριβός μήνας για τις οικογένειες με παιδιά – και ακόμη περισσότερο για τις πολύτεκνες. Με το άνοιγμα των σχολείων, οι γονείς καλούνται να καλύψουν έξοδα εγγραφών, νηπιαγωγείων, φύλαξης, πρόγευμα, στολές, γραφική ύλη, δραστηριότητες και φροντιστήρια. Παράλληλα, όσοι έχουν φοιτητές εκτός πόλης ή στο εξωτερικό βρίσκονται αντιμέτωποι με δίδακτρα, ενοίκια, σίτιση και αεροπορικά εισιτήρια. Για μια πολύτεκνη οικογένεια, όλα αυτά ισοδυναμούν με οικονομικό στραγγαλισμό. Η «δωρεάν παιδεία» παραμένει μύθος, αφού το κράτος από το 2012 στηρίζει ουσιαστικά μόνο τα χαμηλά εισοδήματα, αφήνοντας τη μεσαία τάξη στο περιθώριο.

Φορολογικές εκπτώσεις: ποιος κερδίζει και ποιος μένει πίσω

Το νέο φορολογικό πλαίσιο υπόσχεται εκπτώσεις έως €1.000 ανά γονέα για κάθε παιδί. Στην πράξη, όμως, αγνοεί πλήρως τις ανάγκες των πολύτεκνων οικογενειών. Μια οικογένεια με ένα παιδί και μια με οκτώ λαμβάνουν την ίδια αναλογική ελάφρυνση, παρόλο που οι δεύτεροι επωμίζονται πολλαπλάσιο κόστος. Για τη μονοτεκνία μπορεί να είναι επαρκής στήριξη· για την πολυτεκνία, όμως, παραμένει στάσιμη.

Αντίστοιχα, στις εκπτώσεις για στέγαση (€1.500) και πράσινες δαπάνες (€1.000), δεν γίνεται καμία διαφοροποίηση. Είτε στεγάζονται δύο άτομα είτε έξι, είτε απαιτούνται μικρές ενεργειακές παρεμβάσεις είτε μεγάλες λόγω μεγέθους κατοικίας, το ποσό είναι το ίδιο. Έτσι, οι μεγάλες οικογένειες, που έχουν αναγκαστικά υψηλότερα έξοδα, μένουν ακάλυπτες.

Ακόμη πιο άδικο είναι το πλαφόν εισοδήματος των €80.000 για ζευγάρι, το οποίο δεν προσαρμόζεται με βάση τα παιδιά (π.χ. με προσαύξηση €20.000 ανά τέκνο). Έτσι, πολλές πολύτεκνες οικογένειες αποκλείονται. Μετά τις κρατήσεις για κοινωνικές ασφαλίσεις, ΓεΣΥ, συνδρομές και ασφάλειες, το διαθέσιμο εισόδημα που απομένει για να αξιοποιηθούν οι εκπτώσεις είναι εξαιρετικά περιορισμένο.

Για παράδειγμα, μια τετρατεκνη οικογένεια για να κερδίσει τις συνολικές εκπτώσεις €13.000 (4 παιδιά × €2.000 + €3.000 στέγαση + €2.000 πράσινες δαπάνες) χρειάζεται εισόδημα τουλάχιστον €63.000, καθώς μέχρι τις €50.000 το μεγαλύτερο μέρος «καταναλώνεται» από αφορολόγητο και εισφορές. Σύμφωνα με στοιχεία του 2022, από τις 3.860 πολύτεκνες οικογένειες με εξαρτώμενα τέκνα στην Κύπρο, μόλις 90 είχαν εισόδημα μεταξύ €59.000 και €80.000 ώστε να εμπίπτουν πραγματικά στο νέο πλαίσιο. Το κράτος κοιτά μόνο το τελικό νούμερο, χωρίς να υπολογίζει τι μένει στην τσέπη των οικογενειών με παιδιά.

Με αυτά τα δεδομένα, οι πολύτεκνες οικογένειες –που θα περίμενε κανείς να είναι οι πρώτες ωφελημένες– μένουν ξανά στο περιθώριο. Υπολογίζεται ότι λιγότερες από 200 θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν έστω μέρος των νέων εκπτώσεων. Οι υπόλοιπες συνεχίζουν να κουβαλούν

δυσανάλογα βάρη, βλέποντας την πολιτεία να υπόσχεται στήριξη αλλά να παραδίδει τελικά ημίμετρα.

Επίδομα τέκνου χωρίς προοπτική

Το επίδομα τέκνου εξακολουθεί να αφήνει εκτός τη μεσαία τάξη, αφού τα εισοδηματικά κριτήρια παραμένουν ουσιαστικά αμετάβλητα από το 2012, παρά την εκτόξευση της ακρίβειας. Οι μικρές αυξήσεις ωφελούν κυρίως τις οικογένειες με ένα παιδί, ενώ για όσες έχουν τέσσερα το όφελος είναι ελάχιστο. Ενδεικτικά, το εισοδηματικό όριο των €69.000,στην περίπτωση οικογένειας με 4 τέκνα, αυξήθηκε μόλις στις €71.000, όταν μόνο η πληθωριστική αναπροσαρμογή θα έπρεπε να το ανεβάσει πάνω από €82.000. Έτσι, αντί να αποτελεί κίνητρο, λειτουργεί ως αντικίνητρο για τις πολύτεκνες οικογένειες.

Φοιτητική χορηγία που συρρικνώνεται

Η φοιτητική χορηγία παραμένει «παγωμένη» στα €1.709 εδώ και 30 χρόνια. Την ώρα που τα έξοδα σπουδών, διαβίωσης και μετακινήσεων έχουν εκτοξευθεί, η στήριξη μένει στάσιμη. Παράλληλα, οι δικαιούχοι μειώνονται: από 20.413 αιτήσεις το 2017–18 σε μόλις 12.972 το 2023–24. Για τις οικογένειες που προσπαθούν να σπουδάσουν τα παιδιά τους, αυτό ισοδυναμεί με εμπαιγμό.

Η μεγάλη εικόνα

Η Κύπρος καταγράφει υπογεννητικότητα εδώ και πάνω από δέκα χρόνια, αποτέλεσμα κυρίως της ανεπαρκούς και λανθασμένης πολιτικής στήριξης. Η κατάσταση είναι απογοητευτική τόσο για όσους μεγαλώνουν παιδιά όσο και για όσους θα ήθελαν να δημιουργήσουν μεγάλη οικογένεια. Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι: σύμφωνα με την Eurostat, το 2022 η Κύπρος είχε το χαμηλότερο ποσοστό δαπανών για στήριξη παιδιών και οικογενειών στην ΕΕ. Δεν λείπουν τα χρήματα· λείπει η πολιτική βούληση.

Αν θέλουμε να αναστρέψουμε την τάση, χρειάζονται:

· ουσιαστικά φορολογικά κίνητρα για γεννήσεις,

· στήριξη της μεσαίας τάξης που σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος,

· αναθεώρηση όλων των παροχών ώστε να ανταποκρίνονται στο 2025 και όχι στο 2012,

· διαφοροποίηση εκπτώσεων (στέγαση, ενέργεια, επιδόματα) ανάλογα με τον αριθμό παιδιών.

Ο Σεπτέμβριος είναι κρίσιμος: τα νομοσχέδια που θα συζητηθούν στη Βουλή μπορούν είτε να σηματοδοτήσουν μια πραγματική στροφή στη στήριξη της οικογένειας είτε να καταγραφούν ως ακόμη μία χαμένη ευκαιρία, βυθίζοντας τη χώρα πιο βαθιά στο δημογραφικό αδιέξοδο.