Με αφορμή τη συζήτηση για τη φορολογική μεταρρύθμιση που προωθεί η κυπριακή κυβέρνηση, έχουν δημοσιευθεί πολυάριθμα άρθρα και παρεμβάσεις από επαγγελματικούς, εργοδοτικούς και εργατικούς φορείς. Καθένας εστιάζει σε διαφορετικές πτυχές του σχεδίου, ανάλογα με τα συμφέροντα που επιδιώκει να προασπίσει. Η κυρίαρχη κριτική συγκλίνει στο ότι πρόκειται για μια μεταρρύθμιση περιορισμένης εμβέλειας, χωρίς ουσιαστική δημόσια διαβούλευση και χωρίς ένα ξεκάθαρο στρατηγικό όραμα. 

Κοινός παρονομαστής των παρεμβάσεων είναι η απογοήτευση για την απουσία πράσινης ή ψηφιακής διάστασης, η έλλειψη ενός ευρύτερου αναπτυξιακού πλαισίου, καθώς και η ανεπαρκής μέριμνα για κοινωνικά ευάλωτες ομάδες. Ιδιαίτερη κριτική έχει δεχθεί η προτεινόμενη αύξηση του εταιρικού φόρου από 12,5% σε 15%, καθώς και η σχεδόν αμελητέα αύξηση του αφορολόγητου. 

Ωστόσο, από αυτή τη δημόσια συζήτηση απουσιάζει εντυπωσιακά μία κρίσιμη φωνή: η φωνή των παιδιών και των οικογενειών τους. Ενώ κάθε φορέας αγωνίζεται για τα δικά του συμφέροντα, εμείς, ως γονείς, δεν μπορούμε να σιωπήσουμε μπροστά στη σταδιακή αποδυνάμωση της κοινωνικής πολιτικής υπέρ των οικογενειών με παιδιά. 

Σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο Γενικός Διευθυντής του ΣΕΛΚ, κ. Κυριάκος Ιορδάνους, ανέφερε ότι «η φορολογία δεν είναι εργαλείο κοινωνικής πολιτικής, αλλά εργαλείο ανάπτυξης». Εμείς, ωστόσο, υποστηρίζουμε ξεκάθαρα πως δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς κοινωνική συνοχή και δίκαιη μεταχείριση των οικογενειών. Η φορολογική πολιτική, στον βαθμό που διαμορφώνει το διαθέσιμο εισόδημα και τις ευκαιρίες των πολιτών, οφείλει να ενσωματώνει και κοινωνικές στοχεύσεις.

Η παρούσα μεταρρύθμιση, αντί να ενισχύσει τις οικογένειες με παιδιά, διατηρεί – ή ακόμη και εντείνει – τις υφιστάμενες αδικίες εις βάρος τους.

Συγκεκριμένα: 

Δεν προβλέπει στοχευμένα φορολογικά κίνητρα για τη στήριξη της τεκνοποίησης, παρότι η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα. 

Διατηρεί αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια αποκλειστικά για οικογένειες με παιδιά, την ώρα που άλλες κοινωνικές ή επιχειρηματικές ομάδες επωφελούνται ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης. 

Αγνοεί το πραγματικό κόστος διαβίωσης των οικογενειών, αφού δεν λαμβάνει υπόψη τη σύνθεση του νοικοκυριού στον καθορισμό των ορίων επιλεξιμότητας. 

Η Αδικία σε Αριθμούς 

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας (Σεπτέμβριος 2024), το ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται όσο αυξάνεται ο αριθμός των μελών του νοικοκυριού. Οι οικογένειες με παιδιά έχουν χαμηλότερη αγοραστική δύναμη, είναι περισσότερο εκτεθειμένες στον πληθωρισμό και τις ενεργειακές δαπάνες, και παρ’ όλα αυτά αντιμετωπίζονται με καχυποψία από την πολιτεία. 

Στο όνομα της «κοινωνικής δικαιοσύνης» και της «ανακούφισης της μεσαίας τάξης», η νέα φορολογική πρόταση αποκλείει οικογένειες με παιδιά από σημαντικά μέτρα στήριξης, εφόσον το εισόδημά τους υπερβαίνει το ενιαίο πλαφόν των €80.000 – ανεξαρτήτως αριθμού τέκνων ή άλλων παραμέτρων. 

Αντίθετα, οι επιχειρήσεις θα επωφεληθούν χωρίς κανέναν εισοδηματικό περιορισμό. 

Γιατί να υπάρχουν περιορισμοί μόνο για τις οικογένειες με παιδιά; 

Γιατί μια οικογένεια με τρία ή τέσσερα παιδιά να αποκλείεται, ενώ μια εύρωστη επιχείρηση να επιδοτείται γενναιόδωρα; 

Η Φορολογική Πολιτική ως Μοχλός Κοινωνικής Ισότητας 

Η φορολογική μεταρρύθμιση πρέπει να περιλαμβάνει: 

• Στοχευμένες φοροαπαλλαγές για οικογένειες με παιδιά, άτομα με αναπηρία και χαμηλά εισοδήματα.
• Κίνητρα για τεκνοποίηση, εκπαίδευση και περιβαλλοντικά υπεύθυνες επιλογές, που ωφελούν συνολικά την κοινωνία. 
• Μείωση των ανισοτήτων, που δεν μπορούν να καλυφθούν επαρκώς μόνο από επιδόματα. 

Μία δίκαιη πρόταση, για παράδειγμα, θα ήταν το ισοπεδωτικό εισοδηματικό όριο των €80.000 για φοροεκπτώσεις τέκνων να αυξάνεται κατά €20.000 για κάθε επιπλέον παιδί πέραν του δεύτερου. Έτσι, θα αποτυπώνεται ρεαλιστικότερα το κόστος διαβίωσης μιας οικογένειας. 
Και αυτό δεν είναι θεωρητικό σενάριο.

Το έχουμε ήδη δει να συμβαίνει. Οι λανθασμένες επιλογές στην επιδοματική πολιτική μετά το 2012, στο όνομα του δημοσιονομικού εξορθολογισμού, οδήγησαν σε δραστική συρρίκνωση της κοινωνικής προστασίας και σε εντεινόμενες ανισότητες – κυρίως για τις οικογένειες με παιδιά. 

Αν η νέα φορολογική μεταρρύθμιση επαναλάβει τα ίδια λάθη, χωρίς να επενδύσει στη νέα γενιά, θα αναπαράγει έναν φαύλο κύκλο δημογραφικής υποχώρησης και κοινωνικού αποκλεισμού. 

Συμπέρασμα 

Ένα δίκαιο και καλά σχεδιασμένο φορολογικό σύστημα δεν είναι απλώς εργαλείο είσπραξης. Είναι θεμέλιο κοινωνικής σταθερότητας, βιώσιμης ανάπτυξης και εθνικής συνέχειας. Η επένδυση στη νέα γενιά δεν είναι περιττή δαπάνη – είναι εθνική προτεραιότητα. Και γι’ αυτό, η κοινωνική πολιτική δεν μπορεί να είναι προαιρετική. Πρέπει να είναι αναπόσπαστο στοιχείο κάθε σοβαρής μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. 

*Μέλος της Παγκύπριας Οργάνωσης Πολυτέκνων