Ο πολιτισμός, στην ευρεία του έννοια, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, της κοινωνίας μας, της ιστορίας μας και της συλλογικής μας ταυτότητας. Δεν είναι απλώς μια αισθητική εμπειρία ή ένα εργαλείο ψυχαγωγίας· είναι θεμέλιο κοινωνικής συνοχής, δημοκρατίας και ευημερίας και δείχνει το επίπεδο της κοινωνίας. Σε πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταδείχθηκε ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες αποδίδουν τεράστια σημασία στον πολιτισμό και στη σημασία που έχει μια πιο ενεργή πολιτιστική πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Υπό το πρίσμα των πιο πάνω, ο πολιτισμός θα πρέπει να ιδωθεί ως μια κοινή ευρωπαϊκή εμπειρία, σεβόμενος, όμως τις διαφορετικές ταυτότητες που υπάρχουν στα επί μέρους κράτη. Σύμφωνα με την έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 87% των Ευρωπαίων θεωρεί ότι ο πολιτισμός και οι πολιτιστικές ανταλλαγές πρέπει να διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στις πολιτικές της Ένωσης, εμπλουτιζόμενα και διαμορφούμενα μέσα από την ανταλλαγή ιδεών, έργων τέχνης, εκδηλώσεων και παραδόσεων και δημιουργώντας τις συνθήκες εκείνες που να γεφυρώνουν διαφορές, ενισχύοντας το αίσθημα της κοινότητας και της αλληλοκατανόησης μεταξύ των λαών της Ευρώπης. Επιπρόσθετα, το 86% των Ευρωπαίων θεωρεί πως η πολιτιστική κληρονομιά είναι σημαντική για την Ευρώπη, αναδεικνύοντας τη διαχρονική αξία του πολιτισμού. Αυτή, δεν αφορά μόνο τα μουσεία και τα μνημεία, αλλά και τις λαϊκές παραδόσεις, τις αξίες και τα ήθη που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά.
Αδήριτη ανάγκη σε σχέση με το προκείμενο θέμα είναι η διασφάλιση της καλλιτεχνικής ελευθερίας που αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο των δημοκρατικών κοινωνιών. Η ελευθερία αυτή, όπως όλες οι ελευθερίες, αποτελούν εργαλεία ανάπτυξης και ευημερίας, συμβάλλοντας στον κοινωνικό και οικονομικό τομέα, καθώς η πολιτιστική ‘βιομηχανία’ δημιουργεί θέσεις εργασίας, προσελκύει τουρισμό και εμπλουτίζει την καθημερινή ζωή. Η αύξηση της συμμετοχής σε καλλιτεχνικές / πολιτιστικές δραστηριότητες και η στήριξη τόσο της Ένωσης ως θεσμού αλλά και των επιμέρους κρατών αποτελούν ουσιαστικούς στόχους για την προώθηση του πολιτισμού ως κοινής αξίας.
Παράλληλα, η χρήση των νέων τεχνολογιών, όπως για παράδειγμα της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) δημιουργεί προκλήσεις στον τομέα του πολιτισμού και παραγωγής στοιχείων πολιτισμού και έργων, γεγονός που πρέπει να ληφθεί υπόψη στον σχεδιασμό πολιτικών και δράσεων σε σχέση με τον στόχο προώθησης και ενίσχυσης του τομέα του πολιτισμού. Αν και η χρήση ΑΙ έχει την δική της αξία και σημασία, θα πρέπει να υπάρξουν νέα εργαλεία αξιολόγησης, διαφάνειας και προστασίας της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με την έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, λιγότεροι από τους μισούς πολίτες (48%) μπορούν να διακρίνουν μεταξύ ενός έργου που έχει δημιουργηθεί από άνθρωπο και ενός από χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης.
Πέραν του ενεργού ρόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών σε σχέση με την προώθηση και ενίσχυση του πολιτισμού και των συνδεδεμένων δράσεων, σημαντικό δεδομένο είναι η αναγκαιότητα για δίκαιη αμοιβή των καλλιτεχνών και καλύτερης συνθήκες εργασίας. Συχνά, η πολιτιστική εργασία υποτιμάται, τόσο οικονομικά όσο και θεσμικά και για αυτόν ακριβώς τον λόγο οι παρεμβάσεις πρέπει να γίνονται προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των προσπαθειών για δίκαιη αμοιβή και καλύτερες συνθήκες εργασίας για τους καλλιτέχνες.
Συμπερασματικά θα πρέπει να τονιστεί ότι ο πολιτισμός είναι η γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον, το θεμέλιο μιας ενωμένης, δημοκρατικής και δημιουργικής Ευρώπης. Οι πολίτες δείχνουν τον δρόμο: ζητούν περισσότερη υποστήριξη, προστασία και δικαιοσύνη για τον κόσμο της τέχνης. Τώρα είναι η στιγμή για την Ευρωπαϊκή Ένωση να απαντήσει με πράξεις.
Του Δρα Αντώνη Στ. Στυλιανού
