Φέτος, ο καθιερωμένος εορτασμός της επετείου της 9ης Μαΐου, της Ημέρας της Ευρώπης δηλαδή, είναι διαφορετικός και ξεχωριστός. 75 ολόκληρα χρόνια μετά τη διακήρυξη του Robert Schuman, το όραμα -του τότε υπουργού Εξωτερικών της Γαλλίας- για ειρήνη, αλληλεγγύη και συνεργασία των Ευρωπαϊκών κρατών είναι περισσότερο από ποτέ επίκαιρο.
Το 1950 η διακήρυξη Schuman έλαβε χώρα σε έναν μεταπολεμικό κόσμο που ζητούσε επειγόντως σταθερότητα. Η Ευρώπη βρισκόταν σε βαθιά κρίση, όντας ακόμη ολοκληρωτικά κατεστραμμένη από τις επιπτώσεις του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και αναζητούσε πολιτικά μια διέξοδο που να διασφαλίζει τη μη επανάληψη του ολέθρου.
Ήταν μέσα σε αυτό το σκοτεινό πλαίσιο που ο Schuman περιέγραψε το όραμά του για τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη θα μπορούσε να πετύχει αυτόν τον στόχο, δημιουργώντας κοινούς θεσμούς που θα καθιστούσαν τον πόλεμο όχι απλά αδιανόητο, αλλά και υλικά αδύνατο. Τα λόγια και εν τέλει το ευφυές σχέδιό του άλλαξαν τον ρου της ευρωπαϊκής αλλά και παγκόσμιας ιστορίας και έθεσαν τα θεμέλια πάνω στα οποία η γενιά του και οι επόμενες γενιές οικοδόμησαν τη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Ο Jean Monnet, ο εμπνευστής και ιθύνων νους πίσω από το όλο εγχείρημα, έγραφε πολλά χρόνια αργότερα στα απομνημονεύματά του ... «τίποτα δεν μπορεί να γίνει χωρίς τους ανθρώπους, αλλά τίποτα δεν μπορεί να έχει διάρκεια χωρίς θεσμούς».
Σήμερα, ζούμε και πάλι δυστυχώς ταραχώδεις περιόδους με τη σταθερότητα να δοκιμάζεται ποικιλοτρόπως με έντονο τρόπο. Σε μια εποχή διαδοχικών κρίσεων - γεωπολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών- η Ευρώπη, παρά τις όποιες αδυναμίες, εξακολουθεί να αποτελεί την πιο λογική απάντηση και το απάνεμο λιμάνι για όλους τους Ευρωπαίους και όχι μόνο. Οι φλόγες του πολέμου έχουν εμφανιστεί εκ νέου τόσο στην ίδια την γηραιά ήπειρο, όσο και εγγύτερα στην κυπριακή γειτονιά μας. Την όλη κατάσταση έρχονται να επιδεινώσουν η αδυσώπητη εμπορική πίεση στις σχέσεις με παγκόσμιες δυνάμεις όπως η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι αυξανόμενες κυβερνοαπειλές και οι δημογραφικές προκλήσεις. Πρόκειται για ένα δυσμενές περιβάλλον, που απαιτεί σθεναρές απαντήσεις. Και αυτές οι απαντήσεις, όπως αποδεικνύει η ευρωπαϊκή εμπειρία, βρίσκονται στον πυρήνα των αξιών της Ένωσης: φιλελεύθερη δημοκρατία, κράτος δικαίου και ισονομία, αλληλεγγύη, ελευθερία και αυστηρή προσήλωση στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η ΕΕ, αν και αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις σε μέτωπα όπως η οικονομία, το εμπόριο, κοινωνικά ζητήματα, η άμυνα και η ασφάλεια, παραμένει το μεγαλύτερο εγχείρημα ειρήνης στην ιστορία της ηπείρου μας. Και παραμένει ισχυρός πυλώνας σταθερότητας σε ένα διεθνές σύστημα που δοκιμάζεται και κινείται προς μια διεθνή τάξη η οποία βασίζεται όλο και λιγότερο στους μέχρι σήμερα αποδεκτούς διεθνείς κανόνες. Όπως δήλωσε πρόσφατα η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα ενώπιον των αρχηγών των κρατών της ΕΕ, «Η ΕΕ είναι πάνω απ’ όλα ένα πρότζεκτ ειρήνης. Και για αυτό το λόγο, η αποστολή μας για προώθηση και προάσπιση της ειρήνης θα είναι συνεχώς στην κορυφή των προτεραιοτήτων μας». Σε έναν κόσμο λοιπόν όπου οι διεθνείς ισορροπίες απειλούνται και η γενικευμένη χρήση βίας επιστρέφει ως εργαλείο προώθησης εθνικών συμφερόντων, το παράδειγμα ειρήνης που αναπόσπαστα φέρει μαζί της η ευρωπαϊκή ενοποίηση παραμένει σύμβολο της δυνατότητας για ειρηνική συνύπαρξη, πρόοδο και ευημερία ακόμη και ανάμεσα σε προαιώνιους εχθρούς.
Αυτό δεν είναι απλώς ρητορική. Οι πολίτες της ΕΕ φαίνεται πως κατανοούν βαθιά την ανάγκη για μια ισχυρή, ενωμένη Ευρώπη. Σύμφωνα με τα πρόσφατα Ευρωβαρόμετρα:
- το 66% των Ευρωπαίων πολιτών (και το 83% των Κυπρίων) θέλουν η ΕΕ να ενισχυθεί περαιτέρω για να προστατέψει τους πολίτες της έναντι των κρίσεων
- το 74% των Ευρωπαίων πολιτών (και το 73% των Κυπρίων) θεωρούν ότι η χώρα τους έχει επωφεληθεί από την ένταξη της στην ΕΕ
- το 62% των Ευρωπαίων πολιτών (και το 94% των Κυπρίων) θέλουν να δουν πιο ενισχυμένο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Οι Ευρωπαίοι πολίτες ζητούν όπως η ΕΕ διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο σε διεθνές επίπεδο, ιδιαίτερα στους τομείς της ασφάλειας, της άμυνας και της προστασίας των δημοκρατικών θεσμών.
Αυτά τα στοιχεία δεν είναι απλώς ενθαρρυντικά. Είναι και ενδεικτικά μιας μετατόπισης στη συνείδηση των Ευρωπαίων. Η στήριξη προς την ΕΕ δεν είναι πλέον απλώς απότοκο των πρακτικών πλεονεκτημάτων που απολαμβάνουν στην καθημερινότητα τους οι Ευρωπαίοι πολίτες όπως λ.χ. η ελεύθερη διακίνηση. Αλλά εδράζεται σε βαθύτερη κατανόηση της Ένωσης ως εγγυήτριας της σταθερότητας σε μια εποχή έντονης αβεβαιότητας. Οι πολίτες αντιλαμβάνονται πως μόνο μέσα από κοινές απαντήσεις και συλλογική ισχύ μπορεί η Ευρώπη να σταθεί απέναντι στις σύγχρονες, υβριδικές και άλλες απειλές.
Αυτό καθιστά λοιπόν τη φετινή Ημέρα της Ευρώπης κάτι παραπάνω από μια επέτειο. Είναι μια υπενθύμιση της θεμελιώδους αποστολής της ΕΕ για επίτευξη μόνιμων συνθηκών ειρήνης. Διότι χωρίς συνθήκες ειρήνης δεν μπορεί να υπάρξει ευρωπαϊκή συνεργασία σε κανένα τομέα. Όλα, επομένως, περνούν μέσα από την ενίσχυση του κοινώς αποδεκτού ευρωπαϊκού σχεδίου για την ολοένα και πιο στενή ένωση των χωρών μας.
Εύχομαι και ελπίζω, το παράδειγμα ειρήνης που αυταπόδειχτα φέρνει μαζί της η ΕΕ να συμβάλει καταλυτικά και στην επίτευξη μόνιμης ειρήνης και εδώ στην Κύπρο. Αξίζει στους Κύπριους πολίτες να δούμε τη χώρα μας επανενωμένη το συντομότερο δυνατόν εντός του ομοσπονδιακού πλαισίου που το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έχει καθορίσει και η ΕΕ σθεναρά στηρίζει. Αναντίλεκτα, δεν υπάρχει κανένα καλύτερο πλέγμα εγγυήσεων για την ασφάλεια και την ευημερία όλων των Κυπρίων από αυτό που απλόχερα μπορεί να προσφέρει η συμμετοχή της Κύπρου στην ΕΕ.
του Αντρέα Κεττή
Επικεφαλής του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Κύπρο
