Toυ Κυριάκου Γιαννουκά*

Ο Νοέμβριος έχει καθιερωθεί διεθνώς ως ο μήνας ευαισθητοποίησης για την ανδρική υγεία. Μέσα από δράσεις και ενημερωτικές εκστρατείες αναδεικνύεται η σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης, με τον καρκίνο του προστάτη να βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας καθώς αποτελεί μία από τις πιο συχνές μορφές καρκίνου στους άνδρες διεθνώς. Στην Κύπρο η νόσος κατατάσσεται πρώτη σε συχνότητα, με τα νέα περιστατικά κάθε χρόνο να υπολογίζονται στα 450. Αποτελεί δε τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο στον ανδρικό πληθυσμό.

Η έγκαιρη διάγνωση παίζει καθοριστικό ρόλο στη μείωση της θνησιμότητας και στη βελτίωση της πρόγνωσης. Ορισμένα από τα συμπτώματα που ενδέχεται να προκαλέσει ο καρκίνος του προστάτη είναι: αίμα στα ούρα ή το σπέρμα, προβλήματα ούρησης, πόνο στη πλάτη, αδυναμία, μούδιασμα στα πόδια κ.ά. Η νόσος, ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, δεν προκαλεί συμπτώματα, ιδιαίτερα όταν βρίσκεται σε αρχικό στάδιο, γεγονός που δυσχεραίνει την έγκαιρη διάγνωση.  Αυτή η πραγματικότητα καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη για ενημέρωση κυρίως σε ό,τι αφορά τον προληπτικό έλεγχο.

Η μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) αποτελεί μια από τις βασικότερες εξετάσεις που συστήνονται για τον καρκίνο του προστάτη και ένα εξαιρετικής σημασίας «εργαλείο» στην φαρέτρα των γιατρών.

Τι είναι το PSA

Το PSA είναι μια πρωτεΐνη που παράγεται από τον προστατικό αδένα και ανιχνεύεται στο αίμα. Η μέτρηση του PSA γίνεται μέσω μιας απλής αιματολογικής εξέτασης η οποία θεωρείται, σε αρκετές περιπτώσεις, σωτήρια καθώς μπορεί να οδηγήσει στον εντοπισμό προβλημάτων του προστάτη σε πρώιμο στάδιο.  Η αύξηση των επιπέδων PSA συχνά συνδέεται με την παρουσία καρκίνου του προστάτη, ωστόσο, μπορεί να προκληθεί και από άλλες καταστάσεις, όπως η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη ή οι προστατίτιδες. Για το λόγο αυτό, η εξέταση PSA μπορεί να γίνει συνδυαστικά με άλλες εξετάσεις (δακτυλική εξέταση, mpMRI, βιοψία εάν ο γιατρός κρίνει ότι χρειάζεται, κ.ά.). Σε περίπτωση παθολογικού ευρήματος από την εξέταση PSA ή ύπαρξης οικογενειακού ιστορικού καρκίνου του προστάτη, συνιστάται να πραγματοποιείται και η εξέταση του ελεύθερου PSA (free PSA). Ο συνδυασμός των δύο εξετάσεων αυξάνει την ακρίβεια και την αξιοπιστία της διάγνωσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρείας συστήνουν τη μέτρηση PSA ως πρώτο βήμα στον έλεγχο ανδρών με υποψία καρκίνου του προστάτη.

Πότε πρέπει να εξετάζονται οι άνδρες

Η αιματολογική εξέταση για τον έλεγχο του PSA συστήνεται να γίνεται σε άνδρες ηλικίας 50 ετών και άνω καθώς σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του προστάτη αυξάνεται σημαντικά. Για νεαρότερους άνδρες η εξέταση έχει νόημα εφόσον υπάρχει οικογενειακό ιστορικό της νόσου. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο προληπτικός έλεγχος μπορεί να ξεκινήσει από την ηλικία των 40-45 ετών.  Η εξέταση συνιστάται να πραγματοποιείται ανεξάρτητα από την ύπαρξη συμπτωμάτων, καθώς ο καρκίνος του προστάτη συχνά εξελίσσεται σιωπηρά, χωρίς ενδείξεις. Ορισμένες μορφές της νόσου μπορεί να εμφανίσουν επιθετική συμπεριφορά και να δώσουν ραγδαίες μεταστάσεις. Η έγκαιρη ανίχνευσή τους, ωστόσο, συνδέεται με σημαντικά βελτιωμένα ποσοστά επιβίωσης και αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση.

Διανύοντας το μήνα ευαισθητοποίησης για την ανδρική υγεία, είναι σημαντικό να θυμόμαστε τη σημασία που πρέπει να δίνει κάθε άντρας στη φροντίδα της υγείας του και στον τακτικό προληπτικό έλεγχο που πολύ συχνά σώζει ζωές.

*Βιοχημικός, Πρόεδρος Χημείου Γιαννουκά του Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ στην Κύπρο