Αν και οι προβληματισμοί για τις πρόνοιες του Μνημονίου σε σχέση με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είχαν αρχίσει να εκφράζονται μόλις έγινε γνωστό το περιεχόμενο του Μνημονίου συμφωνίας με την Τρόικα το περασμένο φθινόπωρο, κανείς δεν φαίνεται να ασχολήθηκε σοβαρά με αυτούς, με αποτέλεσμα οι πρόνοιες να παραμείνουν και στο τελικό Μνημόνιο και σήμερα να καταβάλλονται προσπάθειες απάμβλυνσης των προβλημάτων που θα προκαλέσει η εφαρμογή τους.

«Η οδηγία για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είναι εξαιρετικά αυστηρή, γεγονός που θα αυξήσει σημαντικά την ανάγκη για μεγαλύτερες πρόνοιες εκ μέρους των τραπεζών εξαιτίας των δανείων αυτών. Θα αυξήσει επίσης την ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, ώστε να διατηρήσουν στα απαιτούμενα από την Τρόικα επίπεδα, τα βασικά ίδια κεφάλαιά τους. Ως εκ τούτου, είναι λογικό να αναμένει κανείς πως σύντομα η Τράπεζα Κύπρου δυνατόν να προχωρήσει σε περαιτέρω κούρεμα καταθέσεων», ανέφεραν στην εφημερίδα μας οικονομικοί αναλυτές.

Προτάσεις νόμου για ανακούφιση

Η ΕΔΕΚ κατέθεσε την περασμένη εβδομάδα δύο προτάσεις νόμου, τις οποίες υιοθέτησαν όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα, με στόχο να προλάβουν την κυκλοφορία της οδηγίας, η οποία, με βάση το Μνημόνιο, πρέπει να σταλεί από την Κεντρική Τράπεζα σε όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Κύπρου για εφαρμογή, μέχρι το τέλος του μήνα. Η οδηγία θα προνοεί πως μη εξυπηρετούμενα θα θεωρούνται τα δάνεια για τα οποία δεν έχουν καταβληθεί δόσεις επί 90 μέρες. Ο χαρακτηρισμός ενός δανείου ως μη εξυπηρετούμενου, συνεπάγεται έναρξη διαδικασίας για εκποίηση περιουσίας.

Υπάρχουν φυσικά ορισμένες προϋποθέσεις για να αρχίσει η εκποίηση, οι οποίες ελαφρύνουν κατά τι τη σοβαρότητα των προβλημάτων που θα δημιουργηθούν, δεν μηδενίζουν όμως τους κινδύνους για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά σε σχέση με την ακίνητη περιουσία τους. Από την άλλη, οι όροι του μνημονίου για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα φορτώσουν τις ήδη βεβαρημένες τράπεζες, με νέες επισφάλειες και κατ’ επέκτασιν ανάγκη για αύξηση των κεφαλαίων τους, όπως ήδη προαναφέραμε.

Τους φόβους τους για τις πρόνοιες του μνημονίου σε σχέση με τα μη εξυπηρετούμενα εξέφρασαν όλοι ανεξαίρετα οι βουλευτές της Επιτροπής Νομικών στη συνεδρία τους της περασμένης Τετάρτης, με τον Νικόλα Παπαδόπουλο του ΔΗΚΟ να δηλώνει ότι «αν εφαρμοστούν οι πρόνοιες του μνημονίου για σύμπτυξη των χρονοδιαγραμμάτων εκποίησης ακίνητης περιουσίας, κινδυνεύουμε να βιώσουμε στην Κύπρο εικόνες κοινωνικής εξαθλίωσης που, ενδεχομένως, να μην έχουμε δει από το 1974».

«Θα αρχίσουμε να βλέπουμε άστεγους συνανθρώπους μας», τόνισε, «οι οποίοι είτε έχασαν τη δουλειά τους και δεν μπορούν να ανταποκριθούν στο στεγαστικό δάνειο που πήραν για να αποκτήσουν δικό τους σπίτι είτε έχασαν σημαντικό μέρος του μισθού τους και αδυνατούν να αποπληρώνουν τις δόσεις τους έγκαιρα».

Η νέα οδηγία

Τις πρόνοιες της νέας οδηγίας εξήγησε στην εφημερίδα μας ο δρ Γιώργος Μούντης, σύμβουλος επί τραπεζικών θεμάτων. Συνοπτικά, σύμφωνα με τον δρα Μούντη, μη εξυπηρετούμενο θα θεωρείται:

· Οποιοδήποτε δάνειο με καθυστερήσεις πέραν των 90 ημερών. Δηλαδή, εάν ένας πελάτης τράπεζας κατά τη διάρκεια ενός δανείου άφησε τρεις δόσεις απλήρωτες (που αυτές αποπληρώνονται από τις τρεις τελευταίες δόσεις που κατέβαλε), τότε το δάνειό του θα θεωρείται μη εξυπηρετούμενο.

· Δάνειο με επαρκείς εξασφαλίσεις, αλλά με καθυστέρηση 90 ημερών. Εάν δεν εξυπηρετείται το 20% του συνολικού δανεισμού ενός δανειζόμενου, τότε όλα του τα δάνεια και διευκολύνσεις κατηγοριοποιούνται ως μη εξυπηρετούμενα.

· Όλα τα αναδιαρθρωμένα δάνεια (π.χ. επιμήκυνση διάρκειας εξόφλησης, κ.λπ.), θα χαρακτηρίζονται μη εξυπηρετούμενα για ένα χρόνο.

Επίσης, η επέκταση/επιμήκυνση δανείου δύο φορές μέσα σε ένα χρόνο προϋποθέτει κατηγοριοποίηση του συγκεκριμένου δανείου στα μη εξυπηρετούμενα. Η επέκταση δανείου μία φορά δεν σημαίνει ότι το δάνειο θα κατατάσσεται ως μη εξυπηρετούμενο.

Προηγουμένως, η αλλαγή των όρων του δανείου περιελάμβανε την επιμήκυνση της διάρκειας εξόφλησης ενός δανείου, όπου αυξάνεται ο αριθμός των δόσεων, και μειώνεται αντίστοιχα το ποσό της δόσης. Ο δανειολήπτης ελαφρυνόταν ως προς τη μηνιαία καταβολή, αν και συνολικά θα πλήρωνε περισσότερα, λόγω του συνυπολογισμού των τόκων.

Όπως είπε ο δρ Μούντης, με τις νέες προκαταρτικές οδηγίες από την Κεντρική Τράπεζα, η αναδιάρθρωση δανείου θα συνεπάγεται:

· Ταυτόχρονη μείωση επιτοκίου. Προηγουμένως, οι τράπεζες ρύθμιζαν το δάνειο ενός πελάτη αλλά με ένα τίμημα: την αύξηση του επιτοκίου (re-pricing), η οποία αύξηση πολλές φορές ήταν της τάξης του 2-4%. Ως αποτέλεσμα, ο πελάτης, ο οποίος ήδη αδυνατούσε να πληρώσει τη δόση του με το ήδη ψηλό επιτόκιο, τώρα λόγω της αναδιάρθρωσης/επιμήκυνσης του δανείου θα πληρώνει μεν μικρότερη δόση αλλά το συνολικό ποσό που θα (αν) αποπληρώσει θα είναι πολύ μεγαλύτερο.

· Παραχώρηση περιόδου χάριτος για καταβολή μόνο των τόκων, και παραχώρηση περιόδου χάριτος για πλήρες πάγωμα των δόσεων.

· Δάνεια τα οποία ήταν μη εξυπηρετούμενα και, μετά από αναδιάρθρωση, άρχισαν να εξυπηρετούνται, θα παραμείνουν στην κατηγορία των μη εξυπηρετούμενων δανείων για ένα χρόνο.

Και τρεχούμενοι και κάρτες

Σύμφωνα με τον δρα Μούντη, με βάση τις νέες οδηγίες της Κεντρικής Τράπεζας, εκτός από τα δάνεια, μη εξυπηρετούμενοι θα θεωρούνται -υπό προϋποθέσεις- τρεχούμενοι λογαριασμοί και λογαριασμοί πιστωτικών καρτών. Επίσης, λογαριασμοί με παρατράβηγμα θα θεωρούνται ως μη εξυπηρετούμενοι, αν ξεπεράσουν κατά 5% το όριο για 90 ημέρες. Επιχειρήσεις με λογαριασμούς, χωρίς δικαίωμα παρατραβήγματος, που εξασφαλίζουν προσωρινή διευκόλυνση πέραν των 1.700 ευρώ, πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές. Εάν για 90 ημέρες δεν διευθετηθεί η διευκόλυνση, τότε ο λογαριασμός της επιχείρησης θα μετατρέπεται σε μη εξυπηρετούμενο.

Θα πρέπει φυσικά να διευκρινισθεί, αν ένα δάνειο χαρακτηρισθεί ως μη εξυπηρετούμενο, δεν σημαίνει ότι αυτομάτως αρχίζει η διαδικασία εκποίησης περιουσιών. Το Μνημόνιο προνοεί ότι περί τα τέλη του 2014 (και όταν οι οικονομικές συνθήκες στην Κύπρο το επιτρέψουν), θα ισχύσει η επίσπευση των διαδικασιών εκποίησης ενυπόθηκων δανείων, ενέργεια η οποία θα διαρκεί 2,5 χρόνια όταν πρόκειται για δάνειο απόκτησης πρώτης κατοικίας και 18 μήνες για άλλα δάνεια.

Τι λέει η ΕΔΕΚ

ΟΠΩΣ προαναφέραμε, στη Βουλή έχουν κατατεθεί δύο προτάσεις με πρόνοιες για απάμβλυνση των προβλημάτων που θα προκαλέσουν σε οφειλέτες οι νέοι κανονισμοί. Η πρώτη αφορά την απαγόρευση εκποίησης περιουσίας, η οποία μπήκε υποθήκη σε δάνειο για απόκτηση πρώτης κατοικίας ή σε δάνειο για να στηριχθεί μια μικρομεσαία επιχείρηση, νοούμενου ότι αυτή η επιχείρηση είναι βιώσιμη με βάση αντικειμενικά κριτήρια. Η δεύτερη πρόταση νόμου αφορά την απαγόρευση διαδικασιών πτώχευσης για οφειλέτες και πρωτοφειλέτες εγγυητές όταν το ποσόν της εγγύησης εξασφαλίζεται από υποθήκη. Στόχος, όπως έχει λεχθεί, είναι να προστατευτούν τα νοικοκυριά και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που βιώνουν πρωτόγνωρες συνθήκες οικονομικής δυσπραγίας. Για τις δύο προτάσεις μίλησε στην εφημερίδα μας ο εισηγητής τους, βουλευτής της ΕΔΕΚ Νίκος Νικολαΐδης. Είπε μεταξύ άλλων:

«Έχουμε υπόψη μας τις συγκεκριμένες πρόνοιες του Μνημονίου, οι οποίες όχι μόνο δεν απαγορεύουν την εκποίηση περιουσίας, αλλά επιβάλλουν στην κυβέρνησή μας να κινηθεί νομοθετικά για να τη διασφαλίσει μέσα σε συγκεκριμένα νομοθετικά πλαίσια.

Δυστυχώς, δεν μπορούμε να μη λάβουμε υπόψη τις συμβατικές υποχρεώσεις της χώρας μας, όμως, ταυτόχρονα, δεν μπορούμε να μην αμφισβητήσουμε πρόνοιες του Μνημονίου, οι οποίες είναι καταστροφικές και από οικονομικής πλευράς αλλά κυρίως και κοινωνικής πλευράς. Άρα θεωρούμε ότι έχουμε υποχρέωση να κινηθούμε ως Βουλή έγκαιρα σε μια διαδικασία αμφισβήτησης, τροποποίησης, διεκδίκησης αλλαγών των προνοιών του Μνημονίου.

Δεν μπορούμε να διανοηθούμε ότι, με βάση τις πρόνοιες του Μνημονίου, θα εκδιωχθούν οικογένειες από τα σπίτια τους. Δεν μπορούμε να διανοηθούμε να βλέπουμε στην Κύπρο άστεγους. Θα αρχίσουμε να βλέπουμε μικρομεσαίες επιχειρήσεις να κλείνουν επειδή δεν μπορούν να πληρώνουν δάνεια λόγω της οικονομικής κρίσης, για την οποία δεν φέρουν καμία ευθύνη. Οι λεπτομέρειες των δύο προτάσεων νόμου είναι υπό συζήτηση, ώστε τα τελικά κείμενα των προτάσεων που θα διαμορφωθούν, να στέκουν νομικά. Από την άλλη, το θέμα είναι πολιτικό και έχει σχέση με τη βούληση της Πολιτείας να σταθεί αντιμέτωπη με πρόνοιες του Μνημονίου, που οδηγούν σε καταστροφικές καταστάσεις».

Κοινωνική και τραπεζική αναταραχή

Ο βουλευτής του ΔΗΚΟ και πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών, Νικόλας Παπαδόπουλος, σε δικές του δηλώσεις στην εφημερίδα μας, επεσήμανε ότι με την υιοθέτηση της οδηγίας της Κεντρικής, η οποία απορρέει από το Μνημόνιο, θα δημιουργηθεί κοινωνική αναταραχή μιας και είναι καλά γνωστό ότι είναι χιλιάδες τα στεγαστικά δάνεια και είναι επίσης γνωστό ότι αρκετοί από τους οφειλέτες δεν μπορούν αυτήν τη στιγμή να ανταποκριθούν στις δανειακές υποχρεώσεις τους.

Θα αποτελέσει, επίσης, πρόσθεσε, αντικίνητρο για παροχή ρευστότητας μέσω δανείων από τις τράπεζες στην αγορά, λόγω του γεγονότος ότι οι τράπεζες θα έχουν να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες ζημιές εξαιτίας σωρείας νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων. Ο κ. Παπαδόπουλος στάθηκε ιδιαίτερα στο γεγονός ότι μη εξυπηρετούμενα θα θεωρούνται και τα δάνεια τα οποία έχουν είτε επιμηκυνθεί είτε αναδιαρθρωθεί και τόνισε πως για να ισοζυγισθεί κάπως η προβληματική κατάσταση που θα δημιουργηθεί, θα πρέπει να εξεταστούν και να υιοθετηθούν προγράμματα αναδιάρθρωσης δανείων, όπως αυτά που έχουν εφαρμοστεί στην Ισπανία και στην Ιρλανδία, που στοχεύουν στην αντιμετώπιση και απάμβλυνση δυσμενών κοινωνικών παρενεργειών του Μνημονίου.

Προγράμματα, όπως εξήγησε, που θα καθορίζουν ειδικά κριτήρια για οφειλέτες, οι οποίοι θα εξαιρούνται από τις διαδικασίες εκποίησης της περιουσίας τους. Η συζήτηση πρέπει να ξεκινήσει αμέσως, καθώς η Κεντρική Τράπεζα επεξεργάζεται και ενδεχομένως σύντομα να κοινοποιήσει οδηγία προς τις τράπεζες, που θα αλλάζει τα κριτήρια των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Πρόθεση της Κεντρικής, είπε, φαίνεται να είναι η μετατροπή όλων των δανείων που αναδιαρθρώθηκαν και θα αναδιαρθρωθούν σε μη εξυπηρετούμενα, κάτι που συνεπάγεται επιπρόσθετο κόστος για τις τράπεζες και συνιστά επομένως αντικίνητρο για νέες αναδιαρθρώσεις.

«Είναι απαραίτητες»

Ο Δρ Μουντης, μιλώντας στην εφημερίδα μας, έδωσε τη δική του διαφορετική ερμηνεία για τη νέα οδηγία. Είπε ότι το νέο προσχέδιο οδηγιών της Κεντρικής Τράπεζας προκαλεί σημαντικές ανησυχίες για εκτίναξη των μη εξυπηρετούμενων δανείων, αφού από τώρα και στο εξής, εκείνο που θα έχει σημασία, θα είναι η ικανότητα αποπληρωμής των δανειζομένων και όχι οι υποθήκες (που στην Κύπρο είναι κυρίως ακίνητη περιούσια). Η βασική φιλοσοφία της εξυπηρέτησης των υφιστάμενων και ειδικότερα των νέων δανείων θα εστιάζεται σε μεγάλο βαθμό στη δυνατότητα αποπληρωμής των δανειζομένων και όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό στην αξία των υποθηκών, όπως συνέβαινε τα τελευταία χρόνια.

Για παράδειγμα, ανέφερε, αν ένας πελάτης είχε δάνειο 300.000 ευρώ με υποθήκη αξίας 500.000 ευρώ και αυτό δεν αποπληρώνεται, τότε αυτόματα το δάνειο θα κατηγοριοποιείται ως μη-εξυπηρετούμενο (και θα έχει πιθανότατα όλες τις συνεπακόλουθες συνέπειες όπως αυτές αναφέρονται στο Μνημόνιο). Όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις, όμως, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση για τη δημιουργία ενός αξιόπιστου και δυναμικού χρηματοοικονομικού συστήματος, αφού οι τράπεζες στην Κύπρο θα αναγκαστούν βραχυπρόθεσμα να προβούν σε μεγαλύτερες προβλέψεις, επηρεάζοντας συνεπώς νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Τέλος, σημείωσε ότι οι νέες οδηγίες είναι απαραίτητες για να ανακτήσει η Κύπρος την αξιοπιστία της σαν χρηματοοικονομικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής και να δημιουργηθούν τράπεζες με γερά θεμέλια, που να μπορούν να εξυπηρετήσουν ορθολογιστικά την οικονομία του τόπου.