Την ανάγκη η Κύπρος να ενισχύσει τη συμμετοχή της σε ευρωπαϊκά προγράμματα πρόληψης και προετοιμασίας για δασικές πυρκαγιές υπογράμμισε ο Ζαχαρίας Γιακουμής, αρμόδιος τμηματάρχης της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ανθρωπιστική Βοήθεια και την Πολιτική Προστασία, στο πλαίσιο ενημέρωσης προς δημοσιογράφων μέσω τηλεδιάσκεψης.

Όπως επεσήμανε, παρόλο που η Κύπρος έχει ενεργό ρόλο στο σκέλος της διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, δεν συμμετέχει προς το παρόν σε κανένα από τα δώδεκα χρηματοδοτούμενα έργα πρόληψης που υποστηρίζει η Κομισιόν. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τη Λευκωσία, όπως και όλα τα κράτη μέλη, να εντοπίσουν σχετικές δράσεις και να προχωρήσουν στην αξιοποίησή τους.

Αναφορικά με την κατάσταση στην Κύπρο, ανέφερε ότι το 2024 έχουν καταγραφεί περίπου 3.000 καμένα εκτάρια και δεκατρείς μεγάλες πυρκαγιές άνω των 30 εκταρίων. Ο αριθμός αυτός υπερβαίνει εκείνον του 2023, όπου καταγράφηκαν 2.000 εκτάρια, αλλά παραμένει αισθητά χαμηλότερος από το 2021, όταν οι πυρκαγιές οδήγησαν  σε 6.000 καμένα εκτάρια, στη σοβαρότερη χρονιά των τελευταίων ετών.

Από το 2014 μέχρι σήμερα, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει αιτηθεί τη βοήθεια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας εννέα φορές, κυρίως για την αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών, ενώ έχει αποστείλει βοήθεια σε άλλες χώρες δεκαεννέα φορές, επιβεβαιώνοντας τον διπλό της ρόλο εντός του μηχανισμού, τόσο ως αποδέκτης όσο και ως πάροχος υποστήριξης, σημείωσε.

Ο κ. Γιακουμής ανέφερε πως, με βάση την εκτίμηση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Παρακολούθησης Δασικών Πυρκαγιών και τις προβλεπόμενες καιρικές συνθήκες, το καλοκαίρι του 2025 απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, με σημαντικό κίνδυνο πυρκαγιών σε περιοχές της Κεντρικής Ευρώπης και κυρίως της Μεσογείου. Όπως είπε, ήδη το 2024 καταγράφεται ως η θερμότερη χρονιά στην ιστορία των μετρήσεων μετά από το 2023, με τις καμένες εκτάσεις να ανέρχονται σε περίπου 400.000 εκτάρια.

Παρά το γεγονός ότι η έκταση αυτή είναι μειωμένη κατά 20% σε σχέση με το 2023, παραμένει πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 2009–2023. Τη μεγαλύτερη επιβάρυνση το περασμένο έτος γνώρισε η Πορτογαλία.

Εξίσου σημαντική χαρακτήρισε τη διαπίστωση ότι τα τελευταία χρόνια η Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη πλήττονται από πυρκαγιές με μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι στο παρελθόν, σημειώνοντας μεταβολή του κλιματικού κινδύνου.

Ενίσχυση των αντιπυρικών δυνατοτήτων της ΕΕ

Για την αντιμετώπιση της αυξημένης απειλής, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενισχύει τις αντιπυρικές της δυνατότητες στο πλαίσιο του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας και του συστήματος RescEU. Για την αντιπυρική περίοδο του 2025, προβλέπεται η κινητοποίηση 26 πτητικών μέσων από κράτη μέλη όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Κροατία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Σουηδία, η Τσεχία και η Κύπρος.

Τα περισσότερα από τα αεροσκάφη αυτά θα είναι διαθέσιμα από τις 15 Ιουνίου έως τις 31 Οκτωβρίου, με την ΕΕ να καλύπτει τόσο το κόστος μεταφοράς όσο και το 75% των επιχειρησιακών εξόδων τους. Παράλληλα, από το 2026 μέχρι το 2028 θα έχει ολοκληρωθεί η προμήθεια και ενσωμάτωση στο μόνιμο στόλο RescEU δώδεκα νέων αεροσκαφών τύπου Canadair και πέντε ελικοπτέρων, τα οποία θα φιλοξενούνται σε έξι κράτη μέλη – Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Κροατία και Ελλάδα.

Επεσήμανε επίσης ότι για τέταρτη συνεχή χρονιά εφαρμόζεται το πρόγραμμα προεγκατάστασης πυροσβεστών, το οποίο ξεκίνησε το 2022 με πρωτοβουλία του τότε Υπουργού Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας της Ελλάδας Χρήστου Στυλιανίδη. Φέτος, 641 πυροσβέστες από 14 διαφορετικές χώρες θα τοποθετηθούν για την περίοδο Ιουλίου–Σεπτεμβρίου σε περιοχές της Ελλάδας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Τα έξοδα διαμονής, μετακίνησης και καθημερινής λειτουργίας καλύπτονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο κ. Γιακουμής σημείωσε την αξία του προγράμματος τόσο για τις χώρες υποδοχής όσο και για την εκπαίδευση και εμπειρία που αποκτούν οι συμμετέχοντες πυροσβέστες και τη μεταφέρουν στη συνέχει στις χώρες τους.

Νέα βήματα πολιτικών πρόληψης

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχωρά επίσης σε νέα βήματα πρόληψης στηρίζοντας τα κράτη-μέλη να κλιμακώσουν τα προληπτικά τους μέτρα μέσα από μια σειρά μέτρων μέσα από τον προϋπολογισμό. Επί του παρόντος, ανέφερε ο κ. Γιακουμής υπάρχουν 12 έργα.

Η Κύπρος, ανέφερε, δεν συμμετέχει σε κάποιο από αυτά στο παρόν στάδιο, ωστόσο σημείωσε ότι οι κυπριακές αρχές είναι ενήμερες.

«Ενθαρρύνουμε την Κύπρο και όλα τα κράτη μέλη να βρούνε δράσεις που είναι βοηθητικές όπως η αξιολόγηση από ομότιμους και άλλα», ανέφερε.

Αναφερόμενος στη διαδικασία αξιολόγησης από ομότιμους (peer review) για τις εθνικές στρατηγικές πρόληψης και διαχείρισης πυρκαγιών, είπε ότι πρόκειται για μια μορφή τεχνικής και στρατηγικής στήριξης προς τα κράτη μέλη, μέσω της ανταλλαγής τεχνογνωσίας και εμπειρίας, με σκοπό την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ετοιμότητάς τους.

Είπε επίσης ότι στο πλαίσιο της γενικότερης στρατηγικής της για την αντιμετώπιση αναδυόμενων κρίσεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί την πρωτοβουλία “Ένωση Ετοιμότητας”, η οποία περιλαμβάνει ειδικές δράσεις για τις δασικές πυρκαγιές. Η στρατηγική αυτή περιλαμβάνει την ενίσχυση των πυροσβεστικών μέσων, την ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και την ενεργό προετοιμασία των πολιτών ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε συνθήκες κρίσης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τα μέτρα ενίσχυσης της αντιπυρικής προστασίας και της διαχείρισης φυσικών καταστροφών στις 26 Μαΐου, με συντονισμένες παρουσιάσεις σε όλα τα κράτη μέλη.