Τον Φεβρουάριο του 2024 καταστράφηκε από πυρκαγιά ένα πανέμορφο διατηρητέο κτήριο στην καρδιά της Λεμεσού. Ήταν ένα από τα πλέον ιστορικά Αρχοντικά της πόλης στην οδό Ιφιγενείας, ιδιοκτησίας Παυλίδη.Εκεί για χρόνια στεγαζόταν η Συνεργατική, έπειτα η Τροχονομία με τελευταίους διαμένοντες ορισμένους άστεγους. Τρεις μήνες αργότερα ξέσπασε φωτιά σε ένα άλλο εγκαταλελειμμένο διατηρητέο κτίριο του παλιού κινηματογράφου «Απόλλων». Είναι λυπηρό για μια πόλη η οποία αναπτύχθηκε ραγδαία σε όλα τα επίπεδα τα τελευταία χρόνια, να υπάρχουν ιστορικά της κτήρια παραδομένα στην τύχη, τον χρόνο και σε αντίξοες καιρικές συνθήκες με τους πολίτες να τα βλέπουν να καταστρέφονται.
Το κατεστραμμένο από φωτιά Cinema Απόλλων
H διπλή όψη της Λεμεσού
Η Λεμεσός παρουσιάζει ουσιαστικά 2 εκ διαμέτρου αντίθετες εικόνες. Από τη μια οι πολυτελείς γυαλιστεροί ουρανοξύστες κατά μήκος του παραλιακού μετώπου που χτίστηκαν σε χρόνο ρεκόρ μέσα σε λίγα χρόνια και από την άλλη η παλιά πόλη με την υπερσύγχρονη Μαρίνα της και τριγύρω παλιά ετοιμόρροπα κτήρια που περιμένουν ανακαίνιση. Επενδυτές εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους εδώ και καιρό αλλά τα γραφειοκρατικά γρανάζια κυρίως από το τμήμα Πολεοδομίας καθυστερούν τα σχέδια ανάπτυξης της περιοχής.
Είναι κατανοητό πως ορισμένα πανέμορφα κτήρια εμπίπτουν στην κατηγορία διατηρητέα και θα πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή για διατήρηση της ιστορικότητας και της αρχιτεκτονικής ιδιομορφίας της περιοχής. Ωστόσο, η καθυστέρηση δεν ωφελεί ούτε τους Δημότες, ούτε τους επενδυτές που δείχνουν ενδιαφέρον ούτε τους τουρίστες, αλλά ούτε και το κράτος που χάνει έσοδα από τη γενική ανάπτυξη της περιοχής. Πολλοί μάλιστα από τους επενδυτές ενδιαφέρονται για δημιουργία χώρων πολιτισμού που θα αναδείξουν την ιστορική σημασία των κτηρίων της πόλης με τρόπο που θα ενώνει το παρελθόν με το μέλλον.
Εικόνα μέσα από διατηρητέα κτήρια
Το Σχέδιο Περιοχής Λεμεσού
Στο πλαίσιο αυτό, για την αναβάθμιση του κέντρου της Λεμεσού εκπονήθηκε και δημοσιεύτηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών και το Τμήμα Πολεοδομίας το 2022 το «Σχέδιο Περιοχής» του Κέντρου Λεμεσού, ένα έγγραφο 260 σελίδων και όλες τις πρόνοιες και τα μέτρα πολιτικής.
Οι περιοχές που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο επενδυτικό ενδιαφέρον περιλαμβάνουν το Κεραμείο Λεμεσού, τις εγκαταστάσεις των πρώην οινοβιομηχανιών της ΛΟΕΛ, ΣΟΔΑΠ, ΕΤΚΟ και Παντελίδη, το εμφιαλωτήριο των Αδελφών Λανίτη, τις εγκαταστάσεις της ΚΕΟ, το πρώην οινοποιείο Χατζηπαύλου, τις εγκαταστάσεις της Συνεργατικής Χαρουπιών, που περιλαμβάνει τον χαρουπόμυλο και αποθήκες, και τα δημοτικά σφαγεία.
Το Σχέδιο Λεμεσού – Με κόκκινο χρώμα τα κτήρια που κρίθηκαν διαρητητέα
Νομική και ιστορική προστασία
Συγκεκριμένα για τα διατηρητέα κτήρια, το Σχέδιο παρέχει νομική προστασία υπό την έννοια ότι ορίζει κριτήρια για κήρυξη Διατηρητέων και την απαραίτητη αδειοδότηση για οποιαδήποτε εργασία σε αυτά. Υπάρχει επίσης σειρά προτεραιότητας με τις αιτήσεις για έργα σε Αρχαία Μνημεία και Διατηρητέα κτήρια να έχουν προτεραιότητα. Προβλέπεται επίσης παροχή επιδοτήσεων, φοροαπαλλαγών και μεταφοράς συντελεστή δόμησης για τη συντήρηση των ιστορικών κτηρίων
Για εργασίες και αλλαγές χρήσης σε Διατηρητέα κτίρια, οι επεμβάσεις πρέπει απαραίτητα να σέβονται τον αρχιτεκτονικό και ιστορικό χαρακτήρα των κτιρίων, ενώ οι νέες προσθήκες πρέπει να είναι σύγχρονες, λιτές και αναστρέψιμες, αποφεύγοντας τις αλλοιώσεις του αρχικού σχεδιασμού.
Περιοχή οινοποιείου Χατζηπαύλου
Οι λόγοι της καθυστέρησης
Σημειώνεται πως μετά την πρόσφατη Μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που συνέπεσε με τις τοπικές δημοτικές εκλογές, οι αρμοδιότητες για εκπόνηση τελικής άδειας για αξιοποίηση των διατηρητέων έφυγε από τις Δημοτικές Αρχές και παραπέμφθηκε για εξέταση από στην Τμήμα Πολεοδομίας που εδρεύει στη Λευκωσίας. Η κίνηση αυτή όπως ήταν αναμενόμενο δυσκόλεψε τη διαδικασία έκδοσης αδειών καθώς ο φόρτος εργασίας του Τμήματος πολλαπλασιάστηκε.
Σύμφωνα με πληροφορίες του SigmaLive το βασικό πρόβλημα που παρουσιάζεται στην εκπόνηση της τελικής άδειας-συναίνεσης από την Διεύθυνση Πολεοδομίας της Λευκωσίας είναι η υποστελέχωση του Τμήματος Διατήρησης της Πολεοδομίας το οποίο εργάζεται με μόλις 3 λειτουργούς για κάθε επαρχία. Επιπλέον, το Τμήμα Διατήρησης «κληρονόμησε» παλιές «αμαρτίες» και καθυστερήσεις από τους Δήμους. Αρκεί να σημειωθεί ότι από τον Ιούλιο, μόνο για τη Λεμεσό έχουν μεταβιβαστεί για εξέταση από το Τμήμα περίπου 90 εκκρεμούσες υποθέσεις μόνο από τον Δήμο Λεμεσού (υπάρχουν άλλες σε επαρχιακό επίπεδο) οι οποίες κάποιες είναι από το 2015. Αυτές έπρεπε να έχουν ήδη εξεταστεί από τον Δήμο κάτι τέτοιο δεν έγινε με αποτέλεσμα να επωμιστεί το βάρος της εξέτασης παλιών υποθέσεων το Τμήμα Διατήρησης. Κάποιες μάλιστα υποθέσεις μάλιστα θα πρέπει να εξεταστούν από την αρχή καθώς με την αλλαγή των σχεδίων ανάπτυξης και της χρονοβόρους διαδικασίας, ενδεχομένως κάποιοι αιτητές μπορεί να άλλαξαν γνώμη.
Παρά τον μεγάλο φόρτο εργασίας, το τμήμα καταβάλλει προσπάθειες για τον εξορθολογισμό της ροής εργασιών και τη μείωση του χρόνου επεξεργασίας. Ελπίζουμε ότι νέα μέτρα που λαμβάνονται θα επιταχύνουν τη διαδικασία και θα κάνουν τη λήψη αδειών πιο προσιτή για πολίτες και επενδυτές που ενδιαφέρονται να αναπτύξουν το ιστορικό κέντρο της Λεμεσού.
Αρμεύτης: Είναι θέμα ασφάλειας, αισθητικής της πόλης
To πρόβλημα αναγνωρίζει και ο Δήμαρχος Λεμεσού Γιάννης Αρμεύτης, ο οποίος σε πρόσφατη ανάρτησή του στο Instagram υπογραμμίζει την ανάγκη ενίσχυσης του Τμήματος Διατήρησης ώστε οι αιτήσεις που εκκρεμούν να τύχουν άμεσου χειρισμού.
Στο πλαίσιο αυτό αξίζει να σημειωθεί πως παρά την ύπαρξη γραφειοκρατίας, προκλήσεων και εμποδίων που μπορούν να επιβραδύνουν την πρόοδο στα διάφορα έργα, υπάρχουν πάντα άτομα που προσπαθούν να φέρουν θετικές αλλαγές, παρά τους περιορισμούς και τον αυξημένο φόρτο εργασίας. Σε αυτά περιλαμβάνονται αρχιτέκτονες, επενδυτές και προοδευτικοί, ευαισθητοποιημένοι εργαζόμενοι σε θεσμούς όπως τα τμήματα πολεοδομίας, τα δημοτικά συμβούλια και το Δήμο Λεμεσού. Ελπίζουμε ότι στο άμεσο μέλλον οι προσπάθειές τους θα αποδώσουν απτά αποτελέσματα, αναζωογονώντας ιστορικές περιοχές, δίνοντας νέα πνοή σε εγκαταλελειμμένα κτίρια της Λεμεσού.
Τι ακριβώς ισχύει για τα διατηρητέα κτήρια
Οι ιδιοκτήτες διατηρητέων οικοδομών μπορούν να προχωρήσουν σε γενική συντήρηση, αποκατάσταση, μετατροπές και προσθήκες, εφόσον αυτές δεν επηρεάζουν αρνητικά τον αυθεντικό χαρακτήρα της οικοδομής. Δεν υπάρχουν περιορισμοί στη μεταβίβαση ή πώληση των οικοδομών, εκτός από τους όρους του Διατάγματος Διατήρησης.
Για οποιεσδήποτε επεμβάσεις, απαιτείται η εξασφάλιση Πολεοδομικής Άδειας και ειδικής άδειας (Συναίνεση Υπουργού Εσωτερικών). Η Συναίνεση εκδίδεται από τον Διευθυντή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως ή από τον εκάστοτε δήμο, ανάλογα με την τοποθεσία της οικοδομής. Η διαδικασία περιλαμβάνει την υποβολή σχετικών αρχιτεκτονικών σχεδίων, περιγραφής εργασιών και φωτογραφιών.
Η αλλαγή χρήσης είναι επιτρεπτή, εφόσον η νέα χρήση συνάδει με τα ισχύοντα Σχέδια Ανάπτυξης και δεν βλάπτει τον αυθεντικό χαρακτήρα της οικοδομής.
Η διαδικασία για την εξασφάλιση των απαιτούμενων αδειών περιλαμβάνει τη σύνταξη σχεδίων, την εξασφάλιση της Συναίνεσης και της Πολεοδομικής Άδειας, και, αν απαιτείται, Άδειας Οικοδομής. Η οικονομική υποστήριξη προϋποθέτει αίτηση στον Κλάδο Διατήρησης του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως και εγκρίνεται πριν την έναρξη των εργασιών.
Οι εργασίες επιβλέπονται από τον επιβλέποντα μελετητή, ο οποίος έχει την ευθύνη για την ολοκλήρωση του έργου και την ενημέρωση των αρχών για την πρόοδο και την ολοκλήρωσή τους.
Η σημασία ανάπτυξης των διατηρητέων
Τα διατηρητέα κτήρια αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και της ταυτότητας μιας πόλης. Αντιπροσωπεύουν την αρχιτεκτονική κληρονομιά και τις πολιτιστικές αξίες των προηγούμενων εποχών. Η συντήρηση τους διασφαλίζει τη διατήρηση αυτής της κληρονομιάς για τις επόμενες γενιές, επιτρέποντας στους ανθρώπους να κατανοήσουν την ιστορία και την εξέλιξη του τόπου τους. Όταν οι κάτοικοι έχουν τη δυνατότητα να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά των παλαιών τους περιοχών, νιώθουν συνδεδεμένοι με την ιστορία και την παράδοσή τους. Επίσης, η αναβάθμιση και η επαναχρησιμοποίηση διατηρητέων κτηρίων μπορεί να δημιουργήσει ζωντανές γειτονιές, όπου η ιστορία και η σύγχρονη ζωή συνυπάρχουν.
Η αναστύλωση και η ενσωμάτωση διατηρητέων κτηρίων στην αστική ανάπτυξη μπορεί να βελτιώσει την αισθητική αξία της πόλης, προσδίδοντας παράλληλα μια μοναδικότητα στον αστικό ιστό. Ειδικότερα σε περιοχές με ιστορική ή πολιτιστική σημασία, τα διατηρητέα κτήρια αποτελούν σημαντικό πόλο έλξης για τουρίστες, γεγονός που μπορεί να ενισχύσει τον τουριστικό τομέα και την τοπική οικονομία. Η αξιοποίηση των διατηρητέων κτηρίων μπορεί να προσφέρει σημαντικές οικονομικές ευκαιρίες. Η αποκατάστασή τους και η μετατροπή τους σε χρήσιμους χώρους, όπως εμπορικά καταστήματα, γραφεία ή κατοικίες, μπορεί να ενισχύσει την αγορά ακινήτων και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας στον τομέα των κατασκευών και της συντήρηση. Επίσης, τα διατηρητέα κτήρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις, ενισχύοντας τη δημόσια ζωή και την αίσθηση κοινότητας.
Το εγκαταλελειμμένο Καρνάγιο
Σε ένα άλλο πλαίσιο να σημειωθεί πως ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα για την πόλη αποτελεί και η περιοχή του Καρνάγιου, ανάμεσα στα δύο λιμάνια, όπου επικρατεί μια εικόνα παρακμής. Το ΕΒΕΛ τόνισε εδώ και καιρό ότι πρόκειται για μια παραμελημένη περιοχή που θα μπορούσε να γίνει οικονομικό κέντρο, και από το 2015 γίνονται συζητήσεις για την ανάπλασή της, με πολεοδομικό σχέδιο που περιλαμβάνει υψηλά κτίρια, πράσινο, πεζόδρομο και ποδηλατόδρομο. Ωστόσο, λείπουν υποδομές σύνδεσης της περιοχής με το κέντρο της πόλης και καμία πολιτική απόφαση δεν έχει προχωρήσει το έργο. Το Υπουργείο Εσωτερικών από την πλευρά του σημείωσε ότι η ανάπτυξη της περιοχής καθυστερεί λόγω της ανάγκης μετακίνησης επιχειρήσεων ναυπηγίας, που απαιτούν άμεση πρόσβαση στη θάλασσα. Το Υπουργείο ισχυρίζεται ότι προωθείται μια νέα πρωτοβουλία για να βρεθούν κατάλληλοι χώροι και κίνητρα για τη μεταφορά αυτών των επιχειρήσεων. Αν και λέχθηκε πως η διαδικασία για τη ρύθμιση των αδειών έχει προχωρήσει ακόμη αναμένεται γρηγορότερη πρόοδος από τον Επαρχιακό Οργανισμό.
Διαβάστε επίσης: Καρνάγιο Λεμεσού: Ένα χρονίζον πρόβλημα που ψάχνει ακόμα λύσεις (vid)
