Σε έναν κόσμο γεμάτο γεωπολιτική αστάθεια και ανακατατάξεις, το Κυπριακό παραμένει ένα από τα πιο άλυτα και εμβληματικά ζητήματα της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής. Από την τουρκική εισβολή του 1974, το νησί παραμένει διαιρεμένο — τόσο γεωγραφικά όσο και εθνοτικά — με την προοπτική επίλυσης να μοιάζει πιο μακρινή από ποτέ. Ο Βρετανός πρώην διπλωμάτης και ακαδημαϊκός William Mallinson, μέσα από άρθρο του στην ιστοσελίδα E-International Relations, επιχειρεί να θέσει ένα ανατρεπτικό ερώτημα: Μπορούν οι Ντόναλντ Τραμπ και Βλαντίμιρ Πούτιν να λύσουν το Κυπριακό;

 
Η γεωπολιτική σκακιέρα αλλάζει – και μαζί της το Κυπριακό

Το Κυπριακό ήταν ανέκαθεν έρμαιο της γεωπολιτικής των ισχυρών. Οι βρετανικές βάσεις (SBA) στο νησί ήταν εξ αρχής προϋπόθεση για την «περιορισμένη» ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960. Οι ΗΠΑ, η Βρετανία, το ΝΑΤΟ, η Ρωσία, η Τουρκία και το Ισραήλ, διατηρούν – άμεσα ή έμμεσα – στρατηγικά συμφέροντα στην Κύπρο, καθιστώντας την επίλυση του ζητήματος περίπλοκη.

Ο Mallinson υποστηρίζει πως η σημερινή παγκόσμια αστάθεια – η αναδιάταξη των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας, οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και η σχετική ύφεση στην Ουκρανία – ίσως ανοίγουν ένα παράθυρο ευκαιρίας. Αν υπάρξει σύγκλιση συμφερόντων ανάμεσα στον ρεαλισμό Τραμπ και στον αναθεωρητισμό Πούτιν, τότε το Κυπριακό μπορεί να αποκτήσει νέα δυναμική.

 Το ΝΑΤΟ, οι βάσεις και το αδιέξοδο

Σημαντική θέση στο κείμενο καταλαμβάνει η αναφορά στο ρόλο των βρετανικών βάσεων. Οι βάσεις, τονίζει ο Mallinson, όχι μόνο υπονομεύουν την κυπριακή κυριαρχία, αλλά και χρησιμεύουν ως εργαλείο ελέγχου για την ισορροπία δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ακόμη και η Βρετανία, σημειώνει, προσπάθησε παλαιότερα να τις εγκαταλείψει, όμως συνάντησε την αντίδραση των ΗΠΑ – με τον Κίσινγκερ να παίζει καθοριστικό ρόλο στην παγίωση του status quo. Η εξίσωση περιπλέκεται από τις στρατηγικές ανάγκες των ΗΠΑ, του Ισραήλ και της Τουρκίας, που θεωρούν τις βάσεις πολύτιμο εργαλείο επιρροής στην περιοχή.

 
Ρωσία και Ελλάδα: Μια χαμένη ευκαιρία;

Ο συγγραφέας ανατρέχει στην ιστορική σχέση Ελλάδας–Ρωσίας, αναφέροντας πως αν και οι δύο λαοί διατηρούν πολιτισμική και θρησκευτική εγγύτητα, οι πολιτικές ηγεσίες της Ελλάδας – κυρίως τα τελευταία χρόνια – έχουν απομακρυνθεί από τη Μόσχα, ακολουθώντας πιστά τη δυτική γραμμή. Αυτό έχει επιφέρει βαθιά καχυποψία από την πλευρά της Ρωσίας, ενώ ακόμη και το σχέδιο αγωγού Μπουργκάς–Αλεξανδρούπολης εγκαταλείφθηκε υπό την πίεση των ΗΠΑ.

Σε αντίθεση, η Κύπρος, παρά τις πιέσεις, διατηρεί ανοιχτές γέφυρες με τη Μόσχα, αν και οι τελευταίες εξελίξεις — όπως η ακύρωση συμφωνίας για χρήση λιμανιών από ρωσικά πλοία — έχουν κλονίσει τις σχέσεις.

 Ισραήλ και Τουρκία: Συνεργάτες στο παρασκήνιο;

Παρά την αντιπαράθεση σε επίπεδο ρητορικής, Ισραήλ και Τουρκία, σύμφωνα με τον αρθρογράφο, έχουν κοινά συμφέροντα στην Κύπρο και τη Συρία. Η διατήρηση των Βρετανικών Βάσεων συμφέρει και τους δύο, αφού η κατάργησή τους θα άνοιγε τη συζήτηση και για την αποχώρηση των τουρκικών κατοχικών δυνάμεων, κάτι που ούτε το Ισραήλ επιθυμεί.

 
Το σενάριο «Τραμπ–Πούτιν»: Ρεαλισμός ή φαντασία;

Στο επίκεντρο της ανάλυσης βρίσκεται το ερώτημα: μπορεί να υπάρξει κοινό πεδίο συνεννόησης ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία, που θα ξεμπλοκάρει το Κυπριακό;

Ο Mallinson καταθέτει δύο σενάρια:

Διχοτόμηση με ουδετερότητα: Αναγνώριση της «ΤΔΒΚ» από τη Ρωσία, υπό τον όρο της ουδετερότητας και της μη ένταξής της στο ΝΑΤΟ. Ανταλλαγή περιουσιών και επιστροφή προσφύγων μέσω μηχανισμού, αποχώρηση των τουρκικών και ελληνικών στρατευμάτων, και κατάργηση των SBAs. Η διαδικασία θα μπορούσε να οδηγήσει, μακροπρόθεσμα, σε μια συνομοσπονδία τύπου Ελβετίας.

Διπλή ένωση (με Ελλάδα και Τουρκία): Σενάριο που ενισχύει το ΝΑΤΟ και άρα απορρίπτεται από τη Ρωσία, εκτός αν υπάρξει πλήρης επαναπροσδιορισμός του ρόλου της Συμμαχίας.
 
Συμπεράσματα: Το Κυπριακό ως πιόνι και ευκαιρία

Το άρθρο καταλήγει με μια σκληρή αλλά ρεαλιστική αποτίμηση: το Κυπριακό εξυπηρέτησε – και συνεχίζει να εξυπηρετεί – τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων. Το ΝΑΤΟ ωφελείται από τη διχόνοια Ελλάδας–Τουρκίας, ενώ η Ε.Ε. παραμένει ανίσχυρη να επιβάλει λύση. Σε έναν κόσμο όμως που η έννοια της ισχύος επαναπροσδιορίζεται, το ενδεχόμενο ενός ρεαλιστικού «παζαριού» ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία δεν είναι αμελητέο.

Διαβάστε επίσης: Τραμπ: Ρωσία και Ουκρανία ξεκινούν άμεσα διαπραγματεύσεις για κατάπαυση πυρός