Επίθεση Σ.Αραβία: Νέα κλιμάκωση της έντασης- Η σημασία της και τα σενάρια

Αγωγοί πετρελαίου, εγκαταστάσεις και τάνκερ της Σαουδικής Αραβίας είχαν δεχτεί επιθέσεις τα προηγούμενα δύο χρόνια, αλλά οι αναλυτές επισημαίνουν ότι το περιστατικό που σημειώθηκε το Σάββατο στα ανατολικά της χώρας έχει διαφορετικές προεκτάσεις. Πρόκειται για μια επίθεση στον πυρήνα της πετρελαϊκής βιομηχανίας της Σαουδικής Αραβίας.

Το ιστορική της επίθεσης

Από τις 03:31 μέχρι τις 03:42, δυνατές εκρήξεις είχαν σημειωθεί στις εγκαταστάσεις στην Αμπκάικ, το μεγαλύτερο στον κόσμο εργοστάσιο επεξεργασίας πετρελαίου και στο Χουράις, το δεύτερο μεγαλύτερο κοίτασμα πετρελαίου της χώρας. Οι επιθέσεις του Σαββάτου είχαν ως αποτέλεσμα να προκληθούν πυρκαγιές αν και οι σαουδαραβικές αρχές έσπευσαν να ανακοινώσουν ότι δεν υπήρξαν θύματα από τις επιθέσεις.

Η επίθεση στη Σαουδική Αραβία, που είχε ως αποτέλεσμα να σταματήσει η άντληση ποσότητας πετρελαίου ίσης με το 5% της παγκόσμιας παραγωγής αργού, οδήγησε στο μεγαλύτερο άλμα των τιμών του μαύρου χρυσού από το 1991.

«Οι ομάδες βιομηχανικής ασφαλείας της Aramco επενέβησαν σε πυρκαγιές σε δύο εγκαταστάσεις της, στο Αμπκάικ και το Χουράις», μετέδωσε το πρακτορείο διευκρινίζοντας πως «οι δύο πυρκαγιές τέθηκαν υπό έλεγχο».

Ποιος βρίσκεται πίσω από την επίθεση

Την ευθύνη για την επίθεση, που έπληξε τη μεγαλύτερη παγκοσμίως μονάδα επεξεργασίας αργού πετρελαίου, ανέλαβε η οργάνωση των Χούτι, συμμάχων του Ιράν, που ελέγχει την πρωτεύουσα της Υεμένης. Το Ιράν αρνήθηκε ότι είναι υπεύθυνο για το χτύπημα και ανακοίνωσε πως είναι έτοιμο για έναν κανονικό πόλεμο.

Ένας εκπρόσωπος ανέφερε ότι στην επίθεση συμμετείχαν 10 drones. Οι Χούτι πρόσφατα εξοπλίστηκαν με τελευταίας τεχνολογίας πανίσχυρα drones, τα οποία μπορούν να κτυπούν στόχους μέχρι και 1,500km μακριά, σύμφωνα με πηγές των Ηνωμένων Εθνών. Τους προηγούμενους μήνες, υπήρχαν ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες για επιθέσεις από drones των Χούτι σε αεροδρόμια της Σαουδικής Αραβίας, του Άμπου Ντάμπι και του Ντουμπάι. Η Δύση και οι σύμμαχοι της Σαουδικής Αραβίας πιστεύουν ότι το Ιράν βοήθησε τους Χούτι να αποκτήσουν τα πανίσχυρα αυτά drones, κατηγορία την οποία η Τεχεράνη και οι αντάρτες της Υεμένης αρνούνται.

Εντούτοις, οι ΗΠΑ αναφέρουν ότι δεν υπάρχουν στοιχεία ότι η επίθεση προερχόταν από την Υεμένη και κατηγόρησαν το Ιράν, θεωρώντας ότι πρόκειται για ένα κομμάτι του σχεδίου για να απειλήσουν τα τάνκερ και τη βιομηχανία πετρελαίου, ως απάντηση στις κυρώσεις που επέβαλαν εναντίον τους.

Δορυφορικές φωτογραφίες από τις επιθέσεις εναντίον εγκαταστάσεων αργού πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία, έδωσε στη δημοσιότητα η αμερικανική κυβέρνηση, ισχυριζόμενη ότι αποδεικνύουν πως πρόκειται για έργο της Τεχεράνης. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν και οι αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες, βάσει των σχετικών στοιχείων που έχουν στην κατοχή τους.

Ο ισχυρισμός ότι το Ιράν είναι ο αυτουργός των χτυπημάτων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη εναντίον των εγκαταστάσεων της Aramco εκφράστηκε πρώτα από τον Αμερικανό ΥΠΕΞ, Μάικ Πομπέο, ο οποίος δήλωσε ότι δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να «δείχνει» τους αντάρτες Χούτι της Υεμένης ως αυτουργούς, παρότι οι τελευταίοι ανέλαβαν άμεσα την ευθύνη για αυτή.

Παρότι ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών δεν παρουσίασε καθόλου στοιχεία για να στηρίξει τον ισχυρισμό του, αρκετοί Αμερικανοί αξιωματούχοι, μιλώντας σε διεθνή και αμερικανικά μέσα, τόνισαν ότι η κατεύθυνση και το εύρος της επίθεσης καθιστούν εξαιρετικά αμφίβολο το σενάριο να είναι έργο των Χούτι.

Συγκεκριμένα, ένας εκ των αξιωματούχων ανέφερε ότι υπάρχουν 19 σημεία σύγκρουσης στους στόχους, προσθέτοντας ότι οι επιθέσεις προήλθαν από τα βορειοδυτικά των σαουδαραβικών εγκαταστάσεων και όχι από τα νοτιοδυτικά, όπου βρίσκονται οι υπό έλεγχο περιοχές των Χούθι στην Υεμένη. Η γεωγραφική προέλευση των επιθέσεων προκύπτει από τα σημεία που έχουν πληγεί οι εγκαταστάσεις, οι οποίες φέρουν «τραύματα» στο βόρειο/βορειοδυτικό τμήμα τους, κάτι το οποίο δεν θα μπορούσε να προκύψει από μία επίθεση των Χούτι από τον νότο, διευκρίνισε ο αξιωματούχος. Επίσης, όπως σημείωσε, η βορειοδυτική προέλευση των αεροσκαφών «δείχνει» περιοχές στον βόρειο Κόλπο ως σημεία απογείωσης τους, δηλαδή στο Ιράν ή στο Ιράκ.

Γιατί αυτή η επίθεση είναι τόσο σημαντική

Το Αμπκάικ είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο εργοστάσιο επεξεργασίας πετρελαίου της χώρας, όπου περίπου τα 2/3 της παραγωγής της χώρας υπόκεινται σε επεξεργασίας. «Πρόκειται για την καρδιά των υποδομών πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας. Υποδομές τέτοιας σημασίας θεωρητικά θεωρούνταν προστατευμένες από τη γενικότερη ένταση στη Μέση Ανατολή. Επειδή είναι τέτοιας σημασίας, βρίσκονταν κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας. Το γεγονός ότι δέχτηκαν τελικά επίθεση είναι ένα σημάδια ότι ο τομέας της ενέργειας είναι πιο ευάλωτος από όσο υπολογίζαμε και πλέον θεωρείται κανονικός στόχος επιθέσεων».

Πώς αντέδρασαν οι αγορές

Οι τιμές πετρελαίου σημείωσαν άλμα σχεδόν 20% πριν υποχωρήσουν από τα υψηλά τους επίπεδα. Η ενδοσυνεδριακή αύξηση ήταν η μεγαλύτερη από την ιρακινή επέμβαση του 1991 στο Κουβέιτ που προκάλεσε τον Πόλεμο του Κόλπου.

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης για το πετρέλαιο μπρεντ, που αποτελούν τον διεθνή δείκτη αναφοράς, αυξήθηκαν έως και 19,5% στα 71,95 δολάρια το βαρέλι, που είναι η μεγαλύτερη ενδοσυνεδριακή αύξηση από τις 14 Ιανουαρίου του 1991. Στις 14:00 ώρα Ελλάδας, σημείωσαν αύξηση 5,16 δολαρίων ή 8,6% στα 65,38 δολάρια.

Τα αντίστοιχα συμβόλαια για το αμερικανικό αργό ενισχύθηκαν έως 15,5% στα 63,34 δολάρια, που είναι η μεγαλύτερη ενδοσυνεδριακή ποσοστιαία αύξηση από τις 22 Ιουνίου του 1998. Τα συμβόλαια στη συνέχεια κατέγραψαν αύξηση 4,51 δολαρίων ή 8,22% στα 59,36 δολάρια.

Οι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι οι τιμές θα αυξάνονταν περισσότερα εάν η Aramco δεν μπορούσε να επαναφέρει τα αποθέματα τόσο έγκαιρα ή υπήρχε ένταση στην περιοχή του Κόλπου.

Οι υψηλές τιμές στο πετρέλαιο θα μπορούσαν να επηρεάσουν την παγκόσμια οικονομία, ανεβάζοντας το κόστος μεταφοράς και τις τιμές του πετρελαίου.

Τα σενάρια για την επίθεση

Αμέσως μετά τις επιθέσεις στην Aramco οι Χούτι, οι οποίοι πολεμούν για πάνω από τέσσερα χρόνια στην Υεμένη εναντίον του συνασπισμού υπό την αιγίδα της Σαουδικής Αραβίας, ανέλαβαν την ευθύνη και περιέγραψαν την επίθεση ως «νόμιμη» ως απάντηση στις αεροπορικές επιδρομές, οι οποίες έχουν στόχο πολίτες.

Ο Yahya Saree, εκπρόσωπος τύπου των Χούτι, ανέφερε ότι η επίθεση στην Aramco πραγματοποιήθηκε από 10 drones σε συνεργασία με «αξιοσέβαστους» ανθρώπους μέσα στο βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, υπονοώντας ότι την πιθανή συμμετοχή των γνωστών διαφωνούντων σιιτών που ζουν στην πλούσια σε πετρέλαιο ανατολική επαρχία.

Βάσει αυτού του σεναρίου, πάνοπλα drones πέταξαν πάνω από 1,000 χλμ από την περιοχή που ελέγχουν οι Χούτι στη βορειοδυτική Υεμένη προς τη Σαουδική Αραβία. Ένας άλλος πιθανός δρόμος για τα drones είναι από τα βορειανατολικά της Υεμένης κοντά στα σύνορα με το Ομάν, ταξιδεύοντας μέσω περιοχών κοντά στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κατάρ, πριν αρχίσουν τις επιθέσεις.

Κάποιοι αναλυτές όμως επισημαίνουν ότι και τα δύο σενάρια θα μπορούσαν να αμφισβητηθούν από επιχειρησιακής άποψης, εάν λάβουμε υπόψη ότι οι Χούτι δεν έχουν πρόσβαση σε τόσο ισχυρά αεροπορική συστήματα, εάν απορρίψουμε το σενάριο να έχουν εξοπλιστεί από το Ιράν. Επίσης, τίθενται υπό αμφισβήτηση και τα δύο σενάρια λόγω της τεράστιας γεωγραφικής απόστασης από το σημείο αναχώρησης μέχρι τον στόχο τους. Επίσης, δημιουργούνται ερωτηματικά γιατί δεν έγιναν αντιληπτά από τα συστήματα αεράμυνας κατά τη διάρκεια της πτήσης τους.

Αυτά τα ερωτήματα οδηγούν στην πιθανότητα οι επιθέσεις στην Aramco να έγιναν από το νότιο Ιράκ, όπου είναι πιο κοντά στις εγκαταστάσεις και εκεί επιχειρεί η οργάνωση Hashd al-Shaabi, η οποία θεωρείται ύποπτη για τις πρόσφατες επιθέσεις στο Ισραήλ.

Αναλυτές αναφέρουν επίσης ότι τα θραύσματα δείχνουν ότι οι επιθέσεις προκλήθηκαν από διαφορά μοντέλα drones και εκρηκτικών από αυτά που είχαν χρησιμοποιηθεί σε προηγούμενες επιθέσεις από τους Χούτι στην περιοχή της Σαουδικής Αραβίας.

Τέλος, εξετάζεται το ενδεχόμενο πίσω από την επίθεση να βρίσκονται οι Φρουροί της Επανάστασης του Ιράν, οι οποίοι εκτόξευσαν βαλλιστικούς πυραύλους από περιοχές του Ιράκ ή του Ιράν.

Νέα ένταση στις σχέσεις Ιράν και ΗΠΑ

Το βασικό επιχείρημα των ΗΠΑ είναι ότι η επίθεση αποτελεί προέκταση των συγκαλυμμένων απειλών που είχαν εκφράσει Ιρανοί αξιωματούχοι, οι οποίοι μεταξύ άλλων ανέφεραν ότι «εάν το Ιράν παρεμποδιστεί από την εξαγωγή πετρελαίου, ούτε άλλες χώρες θα είναι σε θέση να εξάγουν».  Επίσης, θεωρείται ότι πρόκειται για την απάντηση στην πολιτικής της μέγιστης πίεσης των ΗΠΑ με την επιβολή κυρώσεων.  Ωστόσο, η Τεχεράνη έχει αρνηθεί ότι έχει οποιοδήποτε ρόλο σε συγκεκριμένα χτυπήματα, μεταξύ των οποίων βομβιστικές επιθέσεις σε δεξαμενόπλοια στον Κόλπο και προηγούμενα χτυπήματα για τα οποία την ευθύνη ανέλαβαν οι Χούτι.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις η Τεχεράνη έχει καταφέρει να πουλήσει μόλις 100,000 bpd πετρέλαιο τον Ιουλίου, περίπου δηλαδή το 1/10 της ποσότητας που προόριζε η Κυβέρνηση στον ετήσιο της προϋπολογισμό.

Η πρόσφατη εξέλιξη με την αποχώρηση του συμβούλου ασφαλείας των ΗΠΑ, Τζον Μπόλτον, είχε θεωρηθεί από πολλούς ότι άνοιξε ένα παράθυρο για διπλωματική επίλυση των διμερών διαφορών ΗΠΑ- Ιράν. Παράλληλα, η ιρανική κυβέρνηση είχε επανειλημμένα εκφράσει την αναγκαιότητα για συνομιλίες με την Ουάσιγκτον με στόχο να απαλείψει της αμερικανικές κυρώσεις.

Όμως, η πρόσφατη επίθεση μπορεί να αναζωπυρώσει εκ νέου την ένταση μεταξύ των δύο χωρών, αν και ο Λευκός Οίκος έχει αρνηθεί να αποκλείσει συνάντηση Τραμπ Ροχανί. Αναλυτής μιλώντας στο Al Jazeera ανέφερε ότι υπάρχει πιθανότητα οι Φρουροί της Επανάστασης θέλουν να καταστρέψουν οποιαδήποτε προοπτική συνομιλιών με τις ΗΠΑ, αφού δεν θέλουν διπλωματική λύση για την ένταση που δημιουργήθηκε στην περιοχή.

Οι αντιδράσεις των διεθνών παικτών

Η Ρωσία προέτρεψε τις χώρες της Μέσης Ανατολής και τις χώρες που βρίσκονται εκτός της περιοχής αυτής να μην βγάζουν «βιαστικά συμπεράσματα» σε σχέση με τις επιθέσεις στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας.

Την δήλωση αυτή έκανε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ με αφορμή τις δηλώσεις Αμερικανού αξιωματούχου, ο οποίος υποστήριξε ότι πίσω από τις επιθέσεις αυτές βρίσκεται το Ιράν, παρά το γεγονός ότι οργάνωση των Χούτι στην Υεμένη ανέλαβε την ευθύνη για αυτές.

Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε χθες ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι έτοιμες «με το δάχτυλο στη σκανδάλη» να απαντήσουν σε ενδεχόμενη επίθεση εναντίον των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων της Σαουδικής Αραβίας.

Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, ερωτηθείς για την υπόθεση που έκανε ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, ότι στις επιθέσεις αυτές εμπλέκεται το Ιράν, είπε: «Αντιμετωπίζουμε αρνητικά την ενίσχυση της έντασης στην περιοχή και καλούμε όλες τις χώρες της περιοχής και αυτές που είναι εκτός περιοχής να μην αναλαμβάνουν βιαστικές πρωτοβουλίες και να μην βγάζουν βιαστικά συμπεράσματα, τα οποία μπορούν να επιδεινώσουν την αποσταθεροποίηση».

Στο ίδιο πνεύμα, κινήθηκε και η ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών το οποίο καταδικάζει τις επιθέσεις στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας και συνιστά να μη βγαίνουν βιαστικά συμπεράσματα σε σχέση με το ποιος ευθύνεται για τις επιθέσεις αυτές.

«Θεωρούμε αντιπαραγωγικό να χρησιμοποιείται αυτό που συνέβη για να αυξηθεί η ένταση γύρω από το Ιράν, σύμφωνα με την γνωστή γραμμή που ακολουθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες», αναφέρει στην ανακοίνωση του το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών. Παράλληλα αναφέρει στην ανακοίνωσή του ότι «θεωρούμε απαράδεκτες τις λύσεις που προβλέπουν απαντητικά μέτρα ισχύος τα οποία λέγεται ότι συζητούνται αυτή τη στιγμή στην Ουάσιγκτον».

Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έγραψε στο Twitter ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι έτοιμες με τα όπλα γεμάτα («locked and loaded») ενώ νωρίτερα ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο είχε αποδώσει τις επιδρομές στο Ιράν, απορρίπτοντας την ανάληψη ευθύνης από τους αντάρτες Χούθι της Υεμένης.

Σε αναρτήσεις στο Twitter ο κ. Τραμπ σημείωσε ότι η Ουάσιγκτον «έχει λόγο να πιστεύει ότι γνωρίζει τον υπαίτιο» και είναι έτοιμη να δράσει, αφότου λάβει υπόψη το σχετικό πόρισμα του Ριάντ και τις συμβουλές του σουνιτικού βασιλείου για τα επόμενα βήματα.

Νωρίτερα ανώτερος αμερικανός αξιωματούχος διέρρευσε ότι όλα τα ενδεχόμενα βρίσκονται στο τραπέζι, αν και διευκρίνισε πως δεν έχουν ληφθεί οριστικές αποφάσεις.

Πραγματική απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα χαρακτηρίζει η ΕΕ τις επιθέσεις με drones σε σαουδαραβικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις που παρακωλύουν τις παγκόσμιες ενεργειακές προμήθειες και για την οποίες ανέλαβε την ευθύνη η ϋεμενίτικη οργάνωση Χούτι, που υποστηρίζεται από το Ιράν. 

"Η χθεσινή επίθεση από drones με στόχο δύο πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Aramco, στη Σαουδική Αραβία, συνιστά πραγματική απειλή προς την περιφερειακή ασφάλεια", ανέφερε σε ανακοίνωσή της μια εκπρόσωπος της επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Φεντερίκα Μογκερίνι.

Η κα. Μογκερίνι, καλεί σε "απόλυτη αυτοσυγκράτηση και αποκλιμάκωση" τονίζοντας μάλιστα,