Η 26η Αυγούστου 1071 έχει καταγραφεί ως μία από τις πιο καθοριστικές ημερομηνίες της μεσαιωνικής ιστορίας, αφού τότε οι Σελτζούκοι Τούρκοι του Αλπ Αρσλάν κατέφεραν καίρια νίκη εναντίον της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στη Μάχη του Μαντζικέρτ. Η ήττα αυτή άνοιξε τον δρόμο για την τουρκική διείσδυση στη Μικρά Ασία και θεωρείται ορόσημο για την παρακμή της βυζαντινής ισχύος.

Κάθε χρόνο, η Άγκυρα τιμά το γεγονός με εκδηλώσεις που δεν περιορίζονται σε ιστορική μνήμη, αλλά αποκτούν ισχυρό πολιτικό και ιδεολογικό περιεχόμενο. Χθες, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, περιβαλλόμενος από άνδρες με ενδυμασία γενιτσάρων, μίλησε στο ίδιο το πεδίο του Μαντζικέρτ, παρουσιάζοντας τη μάχη ως σύμβολο εθνικής ενότητας και διαρκούς αγώνα για την ισχύ της Τουρκίας.



«Στην ιστορία μας όταν ενωθήκαμε οι Τούρκοι, οι Κούρδοι και οι Άραβες κι όταν αγαπήσαμε ο ένας τον άλλον στο όνομα του Θεού όταν προχωρήσαμε προς τους κοινούς στόχους, υπάρχουν πολλά παραδείγματα των επιτυχιών μας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό», δήλωσε ο χαρακτηριστικά.

Ο Ερντογάν, επικαλούμενος την ιστορική «συμπόρευση» Τούρκων, Κούρδων και Αράβων, συνέδεσε το πνεύμα του Αλπ Αρσλάν με τον Σαλαντίν και τον σουλτάνο Σελίμ, αλλά και με μεταγενέστερα ορόσημα της τουρκικής ιστορίας: από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης έως τη Μάχη των Δαρδανελλίων και τον πόλεμο της Ανεξαρτησίας. Με αυτή τη ρητορική, επιχειρεί να παρουσιάσει μια αδιάσπαστη ιστορική συνέχεια που ξεκινά από το 1071 και καταλήγει στη σύγχρονη Τουρκία.

Η σημειολογία της ομιλίας είναι σαφής: το Μαντζικέρτ λειτουργεί ως ιδρυτικός μύθος, το «σημείο μηδέν» της τουρκικής παρουσίας στη Μικρά Ασία. Η επίκληση της ενότητας διαφορετικών εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων αποσκοπεί στην δημιουργία μιας εσωτερικής συνοχή σε μια περίοδο όπου η Τουρκία αντιμετωπίζει πολιτικές και κοινωνικές προκλήσεις.

«Εμείς θα με τη βοήθεια του Θεού και του λαού μας θα παραδώσουμε στις νέες γενιές τη μεγάλη και ισχυρή Τουρκία. Και πρέπει να τονίσω πως ο αιώνας που διανύουμε θα γραφτεί στην ιστορία ως ο αιώνας της Τουρκίας», είπε στη συνέχεια.

Η αναφορά στην «ισχυρή Τουρκία του 21ου αιώνα» μεταφράζεται σε πολιτικό μήνυμα αυτοπεποίθησης και γεωπολιτικής διεκδίκησης, με αποδέκτες τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Με τον τρόπο αυτό, ο Ερντογάν εργαλειοποιεί την ιστορική μνήμη, συνδέοντας ένα μεσαιωνικό στρατιωτικό γεγονός με τη σύγχρονη πολιτική ατζέντα του. Η Μάχη του Μαντζικέρτ δεν προβάλλεται ως ένα επεισόδιο του παρελθόντος, αλλά ως σύμβολο που στηρίζει το αφήγημα περί «τουρκικού αιώνα» και εθνικής αποστολής.

Ο συμβολισμός στα τζαμιά 

Στην τουρκική πολιτική ρητορική (ιδίως επί Ερντογάν) η Μάχη του Μαντζικέρτ (1071) παρουσιάζεται ως το σημείο εκκίνησης της τουρκικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία. Συχνά, μνημεία, μιναρέδες ή και αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις αποκτούν συμβολικό ύψος που παραπέμπει σε συγκεκριμένα ιστορικά έτη. Παράδειγμα: Στο τζαμί Çamlıca (Μεγάλο Τζαμί Τσαμλίτζα, 2019) στην ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης, οι έξι μιναρέδες έχουν ύψος 107,1 μέτρα, κάτι που έχει παρουσιαστεί από τις τουρκικές αρχές ως «αναφορά στη νίκη στο Μαντζικέρτ το 1071».