Πριν από μερικούς μήνες στο ντοκιμαντέρ «Οι ιστορίες τους πριν χαθούν» του Άρη Κατσιγιάννη, η 87χρονη γιαγιά Ειρήνη, γέννημα-θρέμμα της Μυκόνου, ξεδιπλώνει μνήμες από έναν άλλο κόσμο — έναν κόσμο απλό, τίμιο και μακριά από τη σημερινή εικόνα του νησιού.
«Μυκονιάτισσα είμαι, δεν έχω φύγει ποτέ», λέει με περηφάνια, δίνοντας το στίγμα μιας ζωής ριζωμένης στον τόπο της. Μιλά για τη Μύκονο της φτώχειας, τότε που δεν υπήρχαν βίλες και τουριστική χλιδή. «Τώρα έχει πολυτέλεια και πολυτέλεια, όχι καλή…», σχολιάζει με ειλικρίνεια.
Οι Κυριακές ήταν ξεχωριστές. «Ο κόσμος περίμενε να έρθει η Κυριακή για να κατέβει από το χωριό στην εκκλησία ή να πάει να ζυμώσει», θυμάται. Περιγράφει εικόνες αυθεντικές: γαϊδουράκια φορτωμένα με αλεύρι, φούρνοι που ζωντάνευαν με μυρωδιές από φρέσκο ψωμί και ανθρώπους τίμιους, γεμάτους αξιοπρέπεια.
Η βόλτα της εποχής; Ένα ταξίδι με καΐκι στις Δήλες, για τους Μυκονιάτες μια απόδραση στη γαλήνη και την ιστορία.
Όταν τη ρωτούν πώς γνώρισε τον άντρα της, η αφήγησή της αποκαλύπτει μια κοινωνία αυστηρή, με προκαθορισμένους ρόλους και λιγοστές επιλογές για τις γυναίκες. «Ήρθε με την πεθερά μου και τον πεθερό μου και είπαν στους γονείς μου: “Αυτός”», αφηγείται. Δεν υπήρχε χώρος για φλερτ ή αντίρρηση. «Ο πατέρας σου έλεγε: “Εγώ θα μιλάω, εσύ δεν θα μιλάς”. Δεν είχες το δικαίωμα να πεις “δεν τον θέλω”».
Η Ειρήνη δεν νοσταλγεί με ρομαντισμό – αφηγείται με καθαρό βλέμμα και σταθερή φωνή μια ζωή που ήταν λιτή, αυστηρή αλλά γεμάτη αυθεντικότητα. Ένας κόσμος που αλλάζει γρήγορα, και γι’ αυτό πρέπει να τον θυμόμαστε.
Η δασκάλα Μαρίνα Φραγκίσκου έδειξε στην τάξη της το βίντεο με τη μαρτυρία της κυρίας Ειρήνης. Τα παιδιά συγκινήθηκαν βαθιά από την απλότητα και την αλήθεια των λόγων της και θέλησαν να της εκφράσουν την αγάπη και τον θαυμασμό τους. Έφτιαξαν γράμματα και ζωγραφιές και τα παρέδωσαν, με πρωτοβουλία της δασκάλας τους, στην ίδια την κυρία Ειρήνη.
Η παράδοση των γραμμάτων ήταν μια στιγμή μεγάλης συγκίνησης. Όπως ανέφερε ο Άρης Κατσιγιάννης, η ηλικιωμένη γυναίκα δεν κατάφερε να διαβάσει όλα τα μηνύματα από τη συγκίνηση. Είδε επίσης για πρώτη φορά το βίντεο που είχε συγκινήσει τόσους ανθρώπους, αλλά η ίδια δεν είχε καταφέρει να παρακολουθήσει.
Η Μαρίνα, περιγράφοντας την επίσκεψή της, έκανε λόγο για ένα από τα πιο αυθεντικά απογεύματα της ζωής της. Στο σπίτι της κυρίας Ειρήνης, με λίγα γλυκίσματα και πολλές ιστορίες, μοιράστηκαν συναισθήματα, σεβασμό και βαθιά ανθρώπινη επαφή. Όπως είπε, τα παιδιά με την καθαρή ματιά τους είπαν μέσα από τα γράμματά τους: «Σε βλέπω, σε ακούω, σε σέβομαι».
