Το μεγαλύτερο ενεργειακό έργο στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας – το τερματικό φυσικού αερίου στο Βασιλικό – παραμένει μισοτελειωμένο.  Ένα έργο που θα έφερνε φθηνότερη και καθαρότερη ενέργεια, αλλά εξελίχθηκε σε ένα ενεργειακό ναυάγιο με πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις.

Η ερευνητική εκπομπή «Κωδικός 56» που έκανε πρεμιέρα χθες το βράδυ έφερε στο φως αδημοσίευτα έγγραφα της ΕΤΥΦΑ, πρακτικά κεκλεισμένων συνεδριάσεων της Βουλής, επιστολές κρατικών αξιωματούχων και μαρτυρίες εμπλεκομένων, φωτίζοντας για πρώτη φορά την αλυσίδα λαθών και αποφάσεων που οδήγησαν το έργο στο σημερινό αδιέξοδο.

Δείτε ολόκηρη την εκμπομπή ΕΔΩ 

Τα συμβόλαια, οι πληρωμές και η «τρύπα» των εκατομμυρίων

Το έργο είχε στόχο να φέρει για πρώτη φορά φυσικό αέριο στην Κύπρο, ώστε η ΑΗΚ να σταματήσει να παράγει ρεύμα από μαζούτ και πετρέλαιο, μειώνοντας ρύπους και τιμές. Αν και το εγχείρημα ξεκίνησε με προσδοκίες και υποσχέσεις σήμερα συνοδεύεται από παρατάσεις, νομικές διαμάχες και ένα κόστος που διογκώνεται συνεχώς.

 Σύμφωνα με εσωτερικό σημείωμα της ΕΤΥΦΑ που παρουσιάζει η εκπομπή, το αρχικό συμβόλαιο με την κινεζική κοινοπραξία (China Petroleum Pipeline Engineering, METRON S.A. κ.ά.) ανήλθε σε 289,5 εκατομμύρια ευρώ.
Με προσθήκες και παρατάσεις, το ποσό εκτινάχθηκε στα 314,6 εκατ. ευρώ, ενώ στη συνέχεια προέκυψαν και δικαστικά έξοδα που ενδέχεται να ξεπεράσουν τα 20 εκατ. ευρώ.

Ο νέος πρόεδρος της ΔΕΦΑ/ΕΤΥΦΑ, Γιώργος Ασιήκαλης, αποκάλυψε ότι έχουν ήδη δοθεί περίπου 230 εκατ. ευρώ, ενώ χρειάζονται τουλάχιστον 130 εκατ. επιπλέον για να ολοκληρωθεί το έργο.

Αν η Κυπριακή Δημοκρατία χάσει τη δικαστική διαιτησία στο Λονδίνο, ενδέχεται να επιβαρυνθεί με ακόμη 200 εκατομμύρια ευρώ.

«Μέχρι σήμερα έχουμε πληρώσει περίπου 11 εκατομμύρια στο Λονδίνο, μόνο για δικηγόρους και τεχνικούς συμβούλους», δήλωσε ο βουλευτής Κώστας Κώστα, μέλος της Επιτροπής Ελέγχου.
 
Οι σκιές των παρατυπιών και οι επιστολές προειδοποίησης

Η εκπομπή αποκάλυψε επιστολές από τη Γενική Λογίστρια Ρέα Γεωργίου και τη Νομική Υπηρεσία, οι οποίες ήδη από το 2019 προειδοποιούσαν για «πρακτικές που δεν συνάδουν με το νομικό πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων».

Ο τότε Γενικός Ελεγκτής Οδυσσέας Μιχαηλίδης κατήγγειλε ότι ο διαγωνισμός ήταν «φωτογραφικός», οδηγώντας προκαθορισμένα στην ανάθεση του έργου στους Κινέζους, ενώ στην κοινοπραξία συμμετείχε η ΑΚΤΩΡ, εταιρεία που εκείνη την περίοδο ήταν αποκλεισμένη στην Ελλάδα για υποθέσεις μίζας και καρτέλ.

«Ο διαγωνισμός αξιολογήθηκε με τρόπο πρόδηλα παράνομο», ανέφερε ο Μιχαηλίδης, σημειώνοντας ότι τα ποσοστά βαθμολόγησης «μαγειρεύτηκαν» ώστε η κοινοπραξία να ξεπεράσει το όριο του 75%.
 

Οι αποφάσεις στο Προεδρικό και οι πολιτικές ευθύνες
Καθοριστική ήταν η σύσκεψη στο Προεδρικό Μέγαρο στις 22 Νοεμβρίου 2019, όπου, όπως αποκάλυψε ο τέως Υπουργός Ενέργειας Γιώργος Λακκοτρύπης, ο Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης πήρε προσωπικά την απόφαση να προχωρήσει το έργο, αφού έλαβε διαβεβαιώσεις ότι δεν υπήρχε «νομικό κόλλημα». Στη συνεδρία συμμετείχαν ο Υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης, η Ελεγκτική Υπηρεσία, το Γενικό Λογιστήριο, η ΔΕΦΑ–ΕΤΥΦΑ, ο Γενικός Εισαγγελέας Κώστας Κληρίδης και οι νομικοί Παμπορίδης και Τριανταφυλλίδης.

Ο Αναστασιάδης, σε δηλώσεις του στην εκπομπή, παραδέχθηκε ότι «πήρε πάνω του» τις αποφάσεις, αλλά αρνήθηκε κάθε προσωπική ευθύνη για τις καθυστερήσεις ή τις παρατυπίες, αποδίδοντας ευθύνες σε τεχνοκράτες της ΕΤΥΦΑ και στη διοικητική διαχείριση του έργου.

«Η σύμβαση ήταν καθόλα νόμιμη, βάσει των εισηγήσεων όλων των αρμοδίων», τόνισε ο τέως Πρόεδρος.
 
Η δικαστική μάχη στο Λονδίνο

Το 2023 η κινεζική κοινοπραξία προσέφυγε σε διαιτησία στο Διεθνές Δικαστήριο του Λονδίνου, απαιτώντας 184 εκατομμύρια ευρώ για καθυστερήσεις και επιπλέον αποζημιώσεις. Η ΕΤΥΦΑ εκπροσωπείται νομικά από το γραφείο Pamporides LLC με συνεργάτες την EY London και τον δικηγόρο Μάρκο Δράκο. Μόνο η προβλεπόμενη δικαστική δαπάνη ανέρχεται σε 15 εκατομμύρια ευρώ.

Ο Ασιήκαλης παραδέχθηκε ότι «αν η διαιτησία χαθεί, το τελικό κόστος του έργου μπορεί να αγγίξει τα 900 εκατομμύρια ευρώ».

 
«Μνημείο εγκατάλειψης»

Το ρεπορτάζ κλείνει με πλάνα από το σημερινό Βασιλικό: εγκαταστάσεις σκουριασμένες, σκαλωσιές που στέκουν άδειες και μηχανήματα που ποτέ δεν λειτούργησαν.

Όπως σχολιάζει ο Κυριάκος Πενηνταέξ, παρουσιαστής του «Κωδικού 56»: «Αυτό εδώ δεν είναι εργοτάξιο υπό εξέλιξη. Είναι μνημείο εγκατάλειψης».
 
Το ερώτημα που μένει ανοιχτό - Ποιος φέρει την ευθύνη;

Οι πολιτικές αποφάσεις, οι τεχνοκρατικές αστοχίες ή η συνειδητή αδράνεια; Το μόνο βέβαιο είναι ότι το έργο δεν έχει ολοκληρωθεί, η Κύπρος συνεχίζει να καίει μαζούτ και να πληρώνει ρήπους και λογαριασμούς ενέργειας από την τσέπη των πολιτών.

Όπως είπε χαρακτηριστικά ο βουλευτής Κώστας Κώστα «Για κάθε σκάνδαλο υπάρχουν ευθύνες, αλλά ποτέ υπεύθυνοι. Κι όμως, τον λογαριασμό τον πληρώνει πάντα ο κόσμος.»