Ο κοινωνιολόγος και Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής Κύπρου, Κωνσταντίνος Φελλάς, μίλησεστην εκπομπή Πρωτοσέλιδο του ΣΙΓΜΑ, δίνοντας το στίγμα του πάνω στο ζήτημα της ευθανασίας, το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο της επικαιρότητας. Ο κ. Φελλάς τόνισε την ανάγκη ο δημόσιος διάλογος να γίνεται «με νηφαλιότητα, χωρίς ακραίες θέσεις, χωρίς φωνασκίες και λαϊκισμούς», καθώς πρόκειται για ζήτημα ζωής και θανάτου.
«Ο θάνατος του συνανθρώπου μας δεν είναι παίξε-γέλασε», είπε χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας ότι όταν μιλούμε για το τέλος της ζωής, χρειάζεται σεβασμός και ταπεινότητα.
Ο κ. Φελλάς παρομοίασε το κλίμα που έχει δημιουργηθεί με εκείνο της πανδημίας το 2021, όταν η κοινωνία διχάστηκε γύρω από τους εμβολιασμούς. Αντί να επικεντρωθούμε στον πάσχοντα, η συζήτηση, όπως παρατήρησε, «έχει μετατραπεί σε πόλωση υπέρ και κατά της ευθανασίας».
Ανακουφιστική φροντίδα: μια ανεκπλήρωτη υποχρέωση
Έμφαση έδωσε στην ανάγκη να προηγηθεί η ανάπτυξη ανακουφιστικής φροντίδας, την οποία χαρακτήρισε χρέος της πολιτείας. «Έπρεπε να είχε γίνει χθες», ανέφερε. Σημείωσε ότι στο εξωτερικό η παρηγορητική φροντίδα αρχίζει από την πρώτη μέρα της διάγνωσης και όχι μόνο στο τελικό στάδιο, όπως λανθασμένα πιστεύεται στην Κύπρο.
«Υπάρχει μια πολυθεματική ομάδα που στηρίζει τον ασθενή σε όλο του το ταξίδι», είπε, υπογραμμίζοντας τη σημασία της ψυχολογικής υποστήριξης μέχρι το τέλος.
Η επιλογή του τέλους – ένα ανθρώπινο δικαίωμα
Μιλώντας για την ενεργητική ευθανασία, δηλαδή τον εθελοντικό τερματισμό της ζωής μέσω φαρμακευτικής αγωγής, ο κ. Φελλάς επισήμανε ότι πρέπει να εμπλέκονται όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, ασθενείς, γιατροί, νομοθέτες, για τη διαμόρφωση ενός ενιαίου πλαισίου με αυστηρές ασφαλιστικές δικλίδες. «Δεν είναι επιλογή ο θάνατος», είπε. «Είναι η ύστατη επιλογή όταν όλα τα άλλα έχουν εξαντληθεί».
Έφερε ως παράδειγμα έναν τετραπληγικό με διαύγεια πνεύματος, που παρότι λαμβάνει παρηγορητική φροντίδα, ενδέχεται να θελήσει να επιλέξει τον υποβοηθούμενο τερματισμό της ζωής του. «Είναι δικαίωμά του», ξεκαθάρισε. «Όμως πρώτα πρέπει να προσφέρουμε – είναι κοινωνικό καθήκον».
Η κοινωνική υποκρισία απέναντι στον θάνατο
Ο κ. Φελλάς στάθηκε κριτικά απέναντι στην κυπριακή κοινωνία που, όπως είπε, «αρνείται να μιλήσει για το θάνατο, το πένθος, την απώλεια». «Γινόμαστε νυπενθείς – προστατεύουμε τον ασθενή από την αλήθεια», σημείωσε, καταγγέλλοντας φαινόμενα όπου συγγενείς ζητούν από τους γιατρούς να αποκρύψουν την κατάσταση του ασθενούς. Έτσι όμως, όπως είπε, του στερούμε το δικαίωμα να επιλέξει συνειδητά το τέλος και να πει το «ιαματικό αντίο» στους αγαπημένους του.
Η Εκκλησία και ο δημόσιος διάλογος
Σε ερώτηση για τη στάση της Εκκλησίας, ο κ. Φελλάς παραδέχτηκε ότι περίμενε πιο έντονες αντιδράσεις, όμως εξήρε την τοποθέτηση του Αρχιμανδρίτη πατέρα Γεώργιου, ο οποίος, όπως είπε, μίλησε με ηπιότητα και επιχειρήματα. «Πρέπει να υπάρξει συλλογική ευαισθητοποίηση και ουσιαστικός διάλογος. Δεν διδάσκεται πουθενά το πώς να μιλήσουμε για τον θάνατο», τόνισε.
Το βιοηθικό πλαίσιο και η Τεχνητή Νοημοσύνη
Ως Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, ο κ. Φελλάς αναφέρθηκε επίσης στο έργο της Επιτροπής, που αφορά την ηθική διάσταση της επιστημονικής έρευνας και της τεχνολογικής προόδου, όπως η τεχνητή νοημοσύνη. Αναφερόμενος στη «προβλεπτική αναλυτική» στην υγεία, σημείωσε ότι γεννώνται κρίσιμα ερωτήματα:
«Ο καθένας μας έχει δικαίωμα σε ένα ανοιχτό, μη προβλέψιμο μέλλον. Και δικαίωμα στην άγνοια».
Για τον κ. Φελλά, το ζητούμενο είναι ξεκάθαρο: πριν αποφασίσουμε για τον τερματισμό της ζωής, πρέπει να εξαντλήσουμε τις δυνατότητες να τη στηρίξουμε με αξιοπρέπεια. «Το ένα δεν αναιρεί το άλλο», είπε. «Συμπορεύονται». Και η κοινωνία, σύμφωνα με τον ίδιο, οφείλει να σκύψει με συμπόνια πάνω από τον ανθρώπινο πόνο, χωρίς ταμπού και διχασμούς.
