Μετά από σχεδόν δέκα χρόνια έρευνας, μελέτης και συντήρησης, το μουσείο The Ringling στη Φλόριντα των ΗΠΑ παρουσιάζει μια από τις πιο σημαντικές μόνιμες εκθέσεις του: «Ancient Art from Cyprus and the Mediterranean», μια νέα εγκατάσταση στη Γκαλερί 12 που φωτίζει τρεις χιλιετίες πολιτισμού μέσα από 201 εξαιρετικά αντικείμενα κυπριακής και μεσογειακής αρχαιότητας.

Η έκθεση βασίζεται στη μεγάλη συλλογή κυπριακών αρχαιοτήτων του μουσείου — περίπου 2.300 έργα από τα συνολικά 3.500 — τα οποία ο John Ringling απέκτησε το 1928 από τις Anderson Galleries της Νέας Υόρκης, όταν το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης δημοπρατούσε μέρος των συλλογών του.

Τη νέα μόνιμη γκαλερί επιμελήθηκε η αρχαιολόγος και επιστημονική συνεργάτιδα του μουσείου, Joanna Smith, η οποία εξηγεί πως το εγχείρημα εντάσσεται στη συνολική επανεγκατάσταση των αρχαιοτήτων του The Ringling — μια διαδικασία που καθυστέρησε λόγω οικονομικών εμποδίων και πανδημίας, αλλά επέτρεψε λεπτομερή δουλειά και προσεκτική συντήρηση.

Η ιστορία των αντικειμένων και η κληρονομιά Cesnola

Η πλειονότητα των έργων προέρχεται από τις ανασκαφές του Luigi Palma di Cesnola, Αμερικανού προξένου στην Κύπρο και πρώτου διευθυντή του Μητροπολιτικού Μουσείου. Οι συλλογές Cesnola αποτέλεσαν τη βάση του Met στις αρχές του 20ού αιώνα — και μέσω της αγοράς του Ringling συνεχίζουν να συνδέουν το αμερικανικό κοινό με την κυπριακή αρχαιότητα.

Για τη Smith, η σημασία της συλλογής δεν περιορίζεται στα ίδια τα αντικείμενα, αλλά περιλαμβάνει και την ιστορία της συλλογής τους, μια «κρυφή αφήγηση» που επίσης αναδεικνύεται στη γκαλερί.

Ανακαλύψεις κατά τη συντήρηση

Ο ρόλος του τμήματος συντήρησης ήταν κομβικός. Πολλά αντικείμενα παρέμεναν αποθηκευμένα για δεκαετίες, κάποια από αυτά από τον 19ο αιώνα. Η συντηρήτρια Emily Brown και η ομάδα της εξέτασαν παλαιότερες παρεμβάσεις, αναγνωρίζοντας — και σε ορισμένες περιπτώσεις διορθώνοντας — λανθασμένες συνθέσεις.

Μία από τις πιο εντυπωσιακές ανακαλύψεις προέκυψε όταν η συντηρήτρια Tara Johnston, καθαρίζοντας ένα φαινομενικά ασημένιο κόσμημα, εντόπισε λεπτό χρυσό φύλλο κάτω από την επιφάνεια: ένα «ταπεινό» αντικείμενο που αποδείχθηκε πραγματικός θησαυρός.

Τι βλέπει ο επισκέπτης

Η αφήγηση της έκθεσης κινείται τόσο χρονολογικά όσο και θεματικά. Ένα εντυπωσιακό κεντρικό σημείο αποτελεί η ενότητα «The Crowd», μια ομαδική παρουσίαση περίπου 50 λιθογλυπτών, όπως θα εμφανίζονταν σε ένα αρχαίο κυπριακό ιερό όπου οι πιστοί άφηναν αναθήματα.

Στην κορυφή δεσπόζουν δύο κολοσσιαίες κεφαλές από αγάλματα ύψους δέκα ποδιών. Η επιλογή να παρουσιαστούν δίπλα-δίπλα — αντί μεμονωμένα όπως συνηθίζεται — δημιουργεί ένα οπτικό «διάλογο» ανάμεσα στα πρόσωπα, την έκφραση και την τεχνοτροπία τους.

Ξεχωριστή εντύπωση προκαλούν οι φωτιζόμενες υαλουργικές επιγραφές, χάρη σε ένα πρωτότυπο σύστημα οπίσθιου φωτισμού που σχεδίασαν οι ειδικοί του μουσείου, δίνοντας την αίσθηση ότι τα γυάλινα θραύσματα αιωρούνται.

Κύπρος: σταυροδρόμι πολιτισμών

Η έκθεση αναδεικνύει έντονα τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της Κύπρου. Από ιταλικά και συροφοινικικά στοιχεία μέχρι αιγυπτιακές και περσικές επιρροές, τα εκθέματα αντικατοπτρίζουν τις εμπορικές και πολιτισμικές συνδέσεις ενός νησιού που υπήρξε κόμβος του ανατολικού Μεσογείου — πλούσιο σε χαλκό, γεωργία και ξυλεία.

Η Smith σημειώνει ότι αυτή η ποικιλία υλικών και τεχνοτροπιών «καθρεφτίζει το μείγμα πολιτισμών που άνθισε στην Κύπρο».

Ένα όραμα που δικαιώνεται

Με την ολοκλήρωση της Γκαλερί 12, το The Ringling εκπληρώνει ένα κομμάτι του αρχικού οράματος του John Ringling για ένα «εγκυκλοπαιδικό μουσείο» που θα συνδέει την αμερικανική κοινωνία με τους πολιτισμούς της Μεσογείου.

«Πολλά από αυτά τα έργα δεν είχαν ποτέ μόνιμη θέση στο μουσείο», λέει η Smith. «Τώρα παρουσιάζονται όπως τους αξίζει — καθαρά, φωτισμένα, και κυρίως, ζωντανά».