Επιστημονική φαντασία; Τελικά η γνωστή ιστορία ΕΦ του Ουϊλιαμ Γκίμπσον για τον «Johny Mnemonic», που προέβλεπε την μεταφορά ευαίσθητων πληροφοριών με μικροτσίπ στον εγκέφαλο μέχρι το 2021, μπορεί να γίνει πραγματικότητα.

Oι προθέσεις των αμερικανών νευρο-επιστημόνων που εργάζονται, τα τελευταία δέκα χρόνια, σε ένα παρόμοιο επιστημονικό πρόγραμμα μπορεί να είναι διαφορετικές, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Αναγνωρισμένη από το ΜΙΤ σαν μια από τις δέκα μεγαλύτερες μεγαλύτερη τεχνολογικές καινοτομίες του 2013, η δουλειά από τα πανεπιστήμια της Νοτίου Καλιφορνίας, το Wake Forest University της Βορείου Καρολίνας κι άλλους εταίρους, μπορεί να οδηγήσει στην εμφύτευση μνημονικών τσιπ σε ανθρώπινους εθελοντές μέσα σε δύο χρόνια και να είναι διαθέσιμη στο εμπόριο μέσα σε δέκα χρόνια.

Οι επιστήμονες δεν κρύβουν τον ενθουσιασμό τους: «Δεν πίστευα ότι θα ζούσα να το δω αυτό να συμβαίνει», σχολιάζει στο CNN ο Τεντ Μπέργκερ, καθηγητής της βιοϊατρικής μηχανολογίας, στο Πανεπιστήμιο της Νοτίου Καλιφόρνιας, στο Λος Άντζελες. «Μπορεί να μην προλάβω να επωφεληθώ εγώ προσωπικά, αλλά τα παιδιά μου σίγουρα».

Ο Ρομπ Χάμπσον, επίκουρος καθηγητής στο Wake Forest University της Βορείου Καρολίνας, συμφωνεί: «Προχωρούμε μπροστά, συνέχεια, κάθε φορά που προβάλλουμε μια πρόβλεψη, έρχεται όλο και πιο κοντά».
Οι επιστήμονες, που φέρνουν στο πρότζεκτ διάφορες επιστήμες, περιλαμβανομένων των μαθηματικών μοντέλων και της ψυχιατρικής, πιστεύουν ότι έχουν κατορθώσει να καταλάβουν πώς λειτουργεί η δημιουργία, αποθήκευση και ανάκληση μακροπρόθεσμης μνήμης. Μπορούν τώρα να αναπαραγάγουν την διαδικασία αυτή σε εγκεφάλους που έχουν υποστεί βλάβη, κυρίως από εγκεφαλικά επεισόδια ή τοπικά τραύματα.

Ο Μπέργκερ δηλώνει ότι έχουν παρακολουθήσει πώς δημιουργείται μια μνήμη, σε μια υγιή περιοχή του εγκεφάλου, και μετά χρησιμοποιούν τα δεδομένα αυτά για να προβλέψουν πώς θα λειτουργήσει μια περιοχή με βλάβη πιο κάτω στην πορεία της μνήμης, «downstream». Επικεντρώνονται στον «ιππόκαμπο», μέρος του εγκεφαλικού λοβού που βρίσκεται πιο βαθιά στον εγκέφαλο,  κι όπου οι βραχυπρόθεσμες μνήμες μετατρέπονται σε μακροπρόθεσμες. Ο Μπέργκερ έχει παρατηρήσει πώς ηλεκτρικά σήματα ταξιδεύουν μέσα στους νευρώνες για να σχηματίσουν τις μακροπρόθεσμες αυτές μνήμες, κι έχει χρησιμοποιήσει την εμπειρία αυτή σε μαθηματικά μοντέλα για να μιμηθεί τις κινήσεις αυτές χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικά μέσα.

Δεν πίστευα ότι θα ζούσα να το δω  να συμβαίνει. Μπορεί να μην προλάβω να επωφεληθώ εγώ, αλλά τα παιδιά μου σίγουρα

Ο Ρομπ Χάμπσον, το πανεπιστήμιο του οποίου έχει διενεργήσει το μεγαλύτερο μέρος των πειραμάτων με ζώα, προσθέτει: «;Eχουμε στηρίξει και ενισχύσει τα σήματα στον ιππόκαμπο, αλλά προχωρούμε παρακάτω με την ιδέα ότι αν μελετήσεις αρκετά τα δεδομένα εισόδου κι εξόδου για να υποκαταστήσεις την λειτουργία του ιππόκαμπου, μπορείς να παρακάμψεις τον ιππόκαμπο εντελώς». Τα πειράματα της ομάδας με ποντίκια και πιθήκους έδειξαν πως μερικές εγκεφαλικές λειτουργίες μπορούν να υποκατασταθούν με ηλεκτρικά σήματα από ηλεκτρόδια. Αλλά άν νομίζετε ότι το έργο γνα να δημιουργηθεί μετά ένα εμφύτευμα σε ανθρώπους και να ληφθεί έγκριση για αυτό, είναι άθλος του Ηρακλή, ξανασκεφθείτε το.

15 χρόνια εμπειρίας

Για 15 χρόνια τώρα, ασθενείς έχουν δεχθεί εγκεφαλικά εμφυτεύματα για να αντιμετωπισθούν ασθένειες όπως η επιληψία και το Πάρκινσον. Περίπου 80.000 άτομα έχουν τέτοιες συσκευές εμφυτευμένες στον εγκέφαλό τους, κι έτσι έχουν υπερπηδηθεί πολλά νομικά εμπόδια, όπως κι ο παράγων της συναισθηματικής αντίδρασης.

Είναι τώρα κοινά αποδεκτό ότι άνθρωποι θα φέρουν ηλεκτρόδια στον εγκέφαλο. Συμβαίνει ήδη σε σσθενείς με επιληψία, για τον ερεθισμό εγκεφαλικών περιοχών

«Είναι τώρα κοινά αποδεκτό ότι άνθρωποι θα φέρουν ηλεκτρόδια στον εγκέφαλο. Συμβαίνει ήδη σε σσθενείς με επιληψία, για τον ερεθισμό εγκεφαλικών περιοχών, κι αυτό έχει βοηθήσει την έρευνα», εξηγεί ο  δρ Χάμπσον. «Για την ώρα», συνεχίζει, «πρόκειται για μεγάλη συσκευή, όχι ένα  μικροτσίπ. Προβλέπουμε, ότι μέσα σε δέκα χρόνια θα  διαθέτουμε τις μικροσυσκευές για εμφυτεύματα». Ο απώτατος στόχος είναι η αντιμετώπιση του Αλτζχάιμερ, αλλά δυστυχώς η εκφυλιστική του εγκεφάλου αυτή ασθένεια δεν είναι τοπική, αλλά αφορά βλάβες ταυτόχρονα σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου.

Ματιά στο μέλλον

Ο Μπέργκερ προβλέπει ένα μέλλον όταν, φάρμακα κι εμφυτεύματα θα χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό για την καταπολέμηση της άνοιας. Τα φάρμακα θα χρησιμποιούνται για να ενδυναμώσουν την λειτουργία εγκεφαλικών κυτάρων που περιβάλλουν τις περιοχές με βλάβη, και τα εμφυτεύματα θα βοηθούν στην υποκατάσταση πολλών χαμένων κυτάρων στις βλαμμένες αυτές περιοχές.

Δυστυχώς, η ομάδα διαπίστωσαν ότι δεν μπορούν να βοηθήσουν σε περιπτώσεις με προχωρημένη άνοια. «Όταν έχουμε περιπτώσεις με μερική απώλεια μνήμης, έχει απομείνει κάποια δραστηριότητα και μπορούμε να δουλέψουμε ενισχύοντας ή υποκαθιστώντας την, αλλά όχι όταν αντιμετωπίζουμε ολική απώλεια μνήμης», εξηγεί ο Χάμπσον.

Ο Κωνσταντίνος Λυκέτσος, καθηγητής ψυχιατρικής και επιστημών συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο John Hopkins Medicine, στην Βαλτιμόρη, που δοκιμάζει ένα εμφύτευμα για θεραπεία Αλτζχάιμερ, βλέπει με σκεπτικισμό την αισιοδοξία των άλλων ομάδων. «Ο εγκέφαλος έχει πολλές επιπλέον, διαθέσιμες δυνατότητες και μπορεί να λειτουργήσει επαρκώς αν χάσει κάποιες περιοχές. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει με την μνήμη, που περιλαμβάνει κυκλώματα σε όλο τον εγκέφαλο και που είναι δύσκολο να προβλέψουμε». Σημειώνει, πάντως, ότι μπορεί να περιμένει μεγαλύτερη επιτυχία στην αντιμετώπιση εγκεφαλικών επεισοδίων και τοπικών βλαβών στον εγκέφαλο.

Αισιοδοξεί η Βρετανική Εταιρεία Αλτζχάιμερ

«Το να αντιμετωπισθούν τα συμπτώματα του Αλτζχάιμερ με εμφυτεύματα είναι μια συνεχής μάχη για τους ερευνητές», σημειώνει ο Ντάγκ Μπράουν, διευθυντής έρευνας και ανάπτυξης της Βρετανικής Εταιρείας Αλτζχάιμερ. Με την σειρά του ο Χάμπσον εξηγεί ότι με τη χρήση εμφυτευμάτων, υπάρχει μεγαλύτερη πρόοδος στην  αντιμετώπιση προβλημάτων κινητικότητας με μπαστούνι ή με προσθετικό μέλος . Και προσθέτει: «Δεν υπαρχει έλλειψη εθελοντών για το προγραμμα. Το πρότζεκτ χρηματοδοτείται εν μέρει από τον αμερικανικό στρατό που θέλει να κάνει κάτι για όλους αυτούς τους στρατιώτες που γυρίζουν απο τα μέτωπα με εγκεφαλικά τραύματα».