Τόσο η αγορά ακινήτων, όσο και ο χρηματοπιστωτικός τομέας αποτελούσαν τα τελευταία χρόνια την ατμομηχανή της κυπριακής οικονομίας. Οι δυο κλάδοι κινούνταν παράλληλα, καθώς στην πορεία ανάπτυξης τους, ο ένας βοηθούσε τον άλλο. Ωστόσο, η ύφεση της οικονομίας επέφερε σημαντικό πλήγμα στην αγορά ακινήτων, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την κάθετη μείωση στις αγοραπωλησίες και αισθητή μείωση στις τιμές. Ακολούθως, η απόφαση του Eurogroup, επέφερε καίριο πλήγμα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, το οποίο με τη σειρά του έφτασε αλυσιδωτά και στον κλάδο των ακινήτων, ως επίσης και στους πλείστους κλάδους της οικονομίας.

Τα δεδομένα σήμερα δεν παρουσιάζονται ευνοϊκά για τους δύο αυτούς κλάδους. Παρόλα αυτά, οι προσπάθειες των αρμοδίων είναι επίπονες και στοχεύουν μεταξύ άλλων: (α) Στο να ξεκαθαρίσει όσο το δυνατό συντομότερο το τοπίο στο χρηματοπιστωτικό μας σύστημα, ώστε να επέλθει η εμπιστοσύνη καταθετών και επενδυτών, Κύπριων και ξένων. (β) Να ξεκαθαρίσει το θέμα με τα στεγαστικά δάνεια. Συναφώς, να διαφανεί ποια δάνεια είναι εξυπηρετούμενα και ποια όχι. (γ) Να ληφθεί απόφαση σε σχέση με τις εκποιήσεις ακινήτων, ώστε να διασωθεί αν μη τι άλλο η πρώτη κατοικία και να μην υπάρξει νέα αναστάτωση στην αγορά.

Πάντως, τα μέχρι στιγμής στοιχεία δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Από τη μια, τα στεγαστικά δάνεια στην Κύπρο κατέγραψαν μείωση τον Απρίλιο για πρώτη φορά από το 2006 που υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.
Την ίδια ώρα, μείωση 30% καταγράφηκε στις άδειες οικοδομής το πρώτο τρίμηνο του έτους σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2012, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποίησε η Στατιστική Υπηρεσία.

Κινήσεις για αποφυγή εκποιήσεων
Μνημονιακή οδηγία για αναδιάρθρωση βιώσιμων δανείων χρεωστών που αδυνατούν να τα αποπληρώσουν επεξεργάζεται η Κεντρική Τράπεζα, σύμφωνα με εκπρόσωπό της, την ίδια στιγμή που η Βουλή συζητά προτάσεις νόμου για αναστολή της εκποίησης ακινήτων.
Το θέμα της αναδιάρθρωσης δανείων συζητήθηκε προ ημερών στην κοινοβουλευτική επιτροπή νομικών, η οποία εξέτασε προτάσεις νόμου της ΕΔΕΚ για αναστολή της εκποίησης πρώτης κατοικίας για δάνειο που δεν υπερβαίνει τις €300.000 και για εφαρμογή αυστηρών προϋποθέσεων στη διαδικασία πτώχευσης προσώπου στις περιπτώσεις που το χρέος είναι εξασφαλισμένο. Η εκπρόσωπος της ΚΤ ανέφερε ότι για τις προτάσεις θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και άποψη της τρόικας επί του θέματος, αφού υπάρχει ξεκάθαρη μνημονιακή δέσμευση.

Ως γνωστό το μνημόνιο προβλέπει ότι θα ψηφιστεί νόμος μέχρι τα μέσα του 2014 ότι, όταν ένα δάνειο καταστεί μη εξυπηρετούμενο, οι κατοικίες θα εκποιούνται σε 2,5 χρόνια και τα ακίνητα επιχειρήσεων σε 1,5 χρόνο.
Η εκπρόσωπος της ΚΤ σημείωσε ότι δεδομένων των δεσμεύσεων στο μνημόνιο, θα πρέπει να εξεταστεί πιο σφαιρικά το ζήτημα της αναδιάρθρωσης των δανείων, επισημαίνοντας ότι η οδηγία της ΚΤ που θα σταλεί στις τράπεζες προβλέπει την αναδιάρθρωση των δανείων και τη διαδικασία λήψης συγκεκριμένων μέτρων από τις τράπεζες προτού αυτές προχωρήσουν στη λήψη νομικών μέτρων. «Όταν ο χρεώστης ακόμη και με την αναδιάρθρωση των δανείων αδυνατεί να αποπληρώσει τα δάνεια του τότε η τράπεζα θα πρέπει να λάβει μέτρα κατά του χρεώστη».
Είπε ότι θα είναι οδηγία προς τις τράπεζες να ακολουθούν συγκεκριμένα βήματα προτού προχωρήσουν στη λήψη νομικών μέτρων κατά των χρεωστών.

Για τις προτάσεις νόμου η εκπρόσωπος του υπουργείου οικονομικών ανέφερε ότι θα πρέπει να καθοριστούν κριτήρια στήριξης των οφειλετών, επισημαίνοντας ότι είναι σαφής η δέσμευση στο μνημόνιο ότι η εκποίηση θα γίνεται σε 2,5 χρόνια. Εκπρόσωποι του συνδέσμου τραπεζών ανέφεραν ότι θα πρέπει να καθοριστεί σωστό πλαίσιο, υπογραμμίζοντας με τις προτάσεις νόμου επηρεάζονται η κερδοφορία και τα κεφάλαια των τραπεζών. Σημείωσαν παράλληλα ότι βάσει του μνημονίου η ΚΤ θα πρέπει να παρουσιάσει σχέδιο αναδιάρθρωσης των δανείων, τονίζοντας ότι στην Ελλάδα και την Ιρλανδία εφαρμόζονται προγράμματα προστασίας των οφειλετών που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη.
Σύμφωνα με το σύνδεσμο τραπεζών θα πρέπει να καθοριστούν αντικειμενικά κριτήρια αφού οι προτάσεις νόμου αφήνουν στην ευχέρεια του δικαστηρίου να αποφασίζει για την περίοδο αναστολής της περιόδου εκποίησης.
 
Από το Συνεργατισμό αναφέρθηκε ότι οι προτάσεις νόμου θα συμβάλουν στην αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε βαθμό που θα επηρεάσουν την κεφαλαιουχική επάρκεια και τους δείκτες των πιστωτικών ιδρυμάτων.

Δάνεια σε ρυθμούς μνημονίου
Στο μεταξύ, σε ρυθμούς μνημονίου κινείται η στεγαστική πίστη στην Κύπρο βυθίζοντας τις πωλήσεις ακινήτων στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων ετών. Στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δείχνουν ότι τα στεγαστικά δάνεια στην Κύπρο κατέγραψαν μείωση τον Απρίλιο, για πρώτη φορά από το 2006 που υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Από τη μια, η μεγάλη αβεβαιότητα για το μέλλον της αγοράς ακινήτων και η απώλεια εισοδημάτων λόγων περικοπών μισθών και θέσεων εργασίας έχει επηρεάσει ιδιαίτερα αρνητικά τη ζήτηση για νέα δάνεια. Από την άλλη, οι κεφαλαιακές προκλήσεις των τραπεζών και το «πάγωμα» των καταθέσεων στη μεγαλύτερη κυπριακή τράπεζα έχουν συμβάλει στην κατακόρυφη μείωση της προσφοράς στεγαστικής πίστης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ, τα στεγαστικά δάνεια στην Κύπρο μειώθηκαν τον Απρίλιο του 2013 στα €12,2 δισ. από €12,6 δισ. τον Απρίλιο του 2012 καταγράφοντας μείωση 3,4%.

Τον Απρίλιο του 2012, η αύξηση στη στεγαστική πίστη ανήλθε στο 4,6% ενώ το 2008 – την περίοδο του «αμαρτωλού» πιστωτικού μπουμ στον κλάδο ακινήτων - είχε φθάσει στο 29,3%.

ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΥΠΡΟΥ
Χαλαρώσεις σε developers με το αζημίωτο
Εσωτερική προσπάθεια βελτίωσης του ισολογισμού της κάνει η Τράπεζα Κύπρου με τη δημιουργία ενός νέου τμήματος στο συγκρότημα που θα λειτουργεί ως holding και στο οποίο θα μεταβιβαστούν όλα τα περιουσιακά στοιχεία του Ομίλου τα οποία δεν έχουν σχέση με καθαρά τραπεζικές εργασίες. Όπως ξεκαθαρίζεται από τη νέα διεύθυνση, οι ασφαλιστικές εργασίες δεν θα μεταφερθούν στο συγκεκριμένο τμήμα.Στόχος είναι ο εξορθολογισμός της τράπεζας με αποξένωση εργασιών που δεν εμπίπτουν στις καθαρά τραπεζικές.
Δεν αποκλείεται μάλιστα στο μέλλον το κομμάτι αυτό να αποσπαστεί πλήρως και να λειτουργεί ως ξεχωριστή νομική οντότητα ειδικά αν εξευρεθούν και κάποιοι εξωτερικοί συνεργάτες που θα αναλάβουν τη διαχείριση του. Η τράπεζα πάντως ξεκαθαρίζει πως δεν πρόκειται να μεταφερθούν στο συγκεκριμένο τμήμα ακίνητα ιδιοκατοίκησης. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα η τράπεζα διαθέτει περίπου 250 ακίνητα από κατασχέσεις και με την έξοδο της από τη χώρα γίνεται αντιληπτό πως θα είναι πολύ δύσκολο να τα διαχειριστεί και να τα εκμεταλλευτεί με τον σωστό τρόπο και γι’ αυτό σκοπεύει στη δημιουργία realestatefund. 

Παράλληλα, ολοκληρώνεται εντός ημερών η ενοποίηση των μεγάλων δανείων των δύο τραπεζών, Λαϊκής-Κύπρου, και πλέον θα υπάρχει ξεκάθαρη κατάσταση τόσο για τη νέα Τράπεζα Κύπρου όσο και για τους πελάτες. Έχοντας αυτά τα δεδομένα, η τράπεζα δηλώνει έτοιμη να βοηθήσει τους μεγάλους πελάτες της αλλά με το… αζημίωτο.

Είναι γνωστή και δεδομένη η μεγάλη έκθεση στον τομέα της ανάπτυξης γης και η τράπεζα θεωρεί πως από τη στιγμή που θα βοηθήσει τους μεγάλους developers σ’ αυτήν τη δύσκολη συγκυρία, δικαιούται να διεκδικήσει και μερίδιο από τα κέρδη του μέλλοντος όταν και οι αξίες των ακινήτων θα κινηθούν ξανά ανοδικά. «Από τη στιγμή που θα κρατήσουμε το ρίσκο, δικαιούμαστε και σημαντική συμμετοχή στα κέρδη του μέλλοντος», είναι η γραμμή που δίνει η νέα διοίκηση της τράπεζας προς τη μονάδα μεγάλων επιχειρήσεων, ξεκαθαρίζοντας όμως πως δεν διεκδικούν συμμετοχή ούτε στη διαχείριση των έργων, ούτε μετοχική συμμετοχή.

Υποφέρει η αγορά
Άδειες οικοδομής: Μείωση 30% καταγράφηκε στις άδειες οικοδομής το πρώτο τρίμηνο του έτους σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2012, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποίησε η Στατιστική Υπηρεσία. Σύμφωνα με τα στοιχεία, ο αριθμός των αδειών οικοδομής που εκδόθηκαν από τις δημοτικές αρχές και τις επαρχιακές διοικήσεις το Μάρτιο 2013 ανήλθε στις 428. Η συνολική αξία των αδειών αυτών έφθασε τα €82,4 εκ. και το συνολικό εμβαδόν τις 87,3 χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα. Με τις άδειες αυτές προβλέπεται να ανεγερθούν 303 οικιστικές μονάδες. Κατά την περίοδο Ιανουαρίου – Μαρτίου 2013 εκδόθηκαν 1.397 άδειες οικοδομής, παρουσιάζοντας μείωση 30,0% έναντι της αντίστοιχης περιόδου του προηγούμενου έτους. Η συνολική αξία των αδειών αυτών μειώθηκε κατά 5,3% και το συνολικό εμβαδόν κατά 13,2%. Ο αριθμός των οικιστικών μονάδων παρουσίασε μείωση της τάξης του 7,0%. Σημειώνεται ότι οι άδειες οικοδομής συνιστούν σημαντική ένδειξη για τη μελλοντική δραστηριότητα στον κατασκευαστικό τομέα.

Πωλήσεις τσιμέντου:Εξάλλου, νέα στοιχεία που δημοσίευσε η Στατιστική Υπηρεσία, δείχνουν ότι ο κλάδος συρρικνώνεται φέτος με ταχύτερο ρυθμό από τα προηγούμενα χρόνια. Τα στοιχεία για τις πωλήσεις τσιμέντου ενισχύουν την εκτίμηση ότι για ολόκληρο το έτος η μείωση της κατασκευαστικής δραστηριότητας, όπως διαφάνηκε από τη μέτρηση του ΑΕΠ, ενδέχεται να ξεπεράσει το 21% που ήταν το πρώτο τρίμηνο. Οι πωλήσεις τσιμέντου στην εγχώρια αγορά κατέγραψαν το Μάιο του 2013 πτώση 49,7% στις 42,2 χιλ. τόνους από 83,9 χιλ. τόνους τον περσινό Μάιο.

Η άσχημη κατάσταση της κατασκευαστικής βιομηχανίας οδηγεί σε αύξηση των ανέργων του τομέα. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, οι άνεργοι από τον τομέα των κατασκευών ανήλθαν στις 7.615 το Μάιο του 2013 από 7.506 τον Απρίλιο και 6.373 το Μάιο του 2012.

Πωλητήρια έγγραφα: Την ίδια ώρα, τη μεγαλύτερη μείωση των τελευταίων ετών κατέγραψαν το Μάιο του 2013 οι πωλήσεις ακινήτων αποτυπώνοντας ανάγλυφα τη μεγάλη αβεβαιότητα για το μέλλον της αγοράς μετά τις πρόσφατες εξελίξεις. Η έλλειψη ρευστότητας στην αγορά και η αδυναμία των τραπεζών να δανείσουν επηρεάζουν αισθητά τις πωλήσεις σε ντόπιους ενώ αρνητική είναι και η εικόνα της εξωγενούς ζήτησης. Η μείωση στις πωλήσεις παρατηρείται σε όλες τις πόλεις, ακόμη και στην Πάφο παρά το ενδιαφέρον που εκφράζεται από ξένους επενδυτές, κυρίως Ρώσους και Κινέζους.

Σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε το κτηματολόγιο, τα πωλητήρια έγγραφα που έχουν κατατεθεί στο κτηματολόγιο, μειώθηκαν το Μάιο του 2013 στα 214 τεμάχια έναντι 854 το Μάιο του 2012, καταγράφοντας ετήσια μείωση 75%. Τον Απρίλιο, η μείωση ανήλθε στο 38%. Σύμφωνα με τα στοιχεία του κτηματολογίου, το Μάιο οι πωλήσεις σε ντόπιους μειώθηκαν κατά 83% στα 143 τεμάχια από 854 το Μάιο του 2012 ενώ οι πωλήσεις σε ξένους μειώθηκαν στα 71 τεμάχια από 222 πέρσι (-68%).

Όσον αφορά την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου τα πωλητήρια έγγραφα που έχουν κατατεθεί στο κτηματολόγιο παρουσιάζουν μείωση 52% στα 1512 τεμάχια από 3167 την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Μείωση των πωλήσεων παρατηρείται σε όλες τις πόλεις. Οι μεγαλύτερες μειώσεις παρατηρούνται στη Λευκωσία (-72%) με τις πωλήσεις να μειώνονται στα 246 τεμάχια από 876 πέρσι και στην Αμμόχωστο (-69%) καθώς από 286 πέρσι μειώθηκαν φέτος στα 89. Μειωμένες κατά 58% και 48% αντίστοιχα είναι και οι πωλήσεις σε Λεμεσό και Λάρνακα. Στην Πάφο η μείωση περιορίζεται στο 11% με τις πωλήσεις να φθάνουν τις 547 από 617.

Developers: Αναμενόμενη η μείωση
Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών,θεωρεί ότι οι αρνητικοί δείκτες της αγοράς ακινήτων, όπως καταγράφονται στα στοιχεία που ανακοίνωσε το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας για τον Μάιο, είναι αναμενόμενοι και δεν πρέπει να οδηγούν σε βεβιασμένες ερμηνείες ή συμπεράσματα σε σχέση με την πραγματική εικόνα ή τις μελλοντικές προοπτικές της αγοράς.

Κατά την αξιολόγηση και παρουσίαση των συγκεκριμένων στοιχείων, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι τα πωλητήρια έγγραφα που κατατέθηκαν στο Κτηματολόγιο τον Μάιο, αφορούσαν κατά κύριο λόγο πωλήσεις που έτυχαν διαπραγμάτευσης και διεκπεραιώθηκαν τον Μάρτιο και τον Απρίλιο. Κατά την υπό αναφορά περίοδο, επικρατούσαν στην Κύπρο συνθήκες αναστάτωσης και ανασφάλειας, ως αποτέλεσμα των διεργασιών και αποφάσεων του Eurogroup και ουσιαστικά παράλυσης της οικονομίας λόγω του παρατεταμένου κλεισίματος των τραπεζών και της επιβολής αυστηρών περιοριστικών μέτρων στις συναλλαγές.  
Ο πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών Παντελής Λεπτός, εκτιμά ότι η αγορά ακινήτων θα ανακάμψει και το ενδιαφέρον ξένων αγοραστών θα αυξηθεί, γιατί η Κύπρος διατηρεί όλα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που ανέκαθεν την καθιστούσαν ελκυστικό προορισμό για επενδύσεις στα ακίνητα. Τονίζει επίσης, ότι αναμένεται αύξηση του ενδιαφέροντος και των Κύπριων αγοραστών, αφού και με τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται στην κυπριακή οικονομία, η αγορά ακινήτου παραμένει η πιο ασφαλής επένδυση. «Πιστεύουμε», καταλήγει, «ότι η πρόσφατη βελτίωση των κριτηρίων που αφορούν την ταχεία διαδικασία χορήγησης άδειας μετανάστευσης, οι συνεχείς προσπάθειες των μελών μας για προσέλκυση ξένων επενδυτών και η σταδιακή χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων στις τραπεζικές συναλλαγές, συνθέτουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για ανάκαμψη της αγοράς».