Η Ε.Ε. δεν βγάζει... το «μωρό από την μπανιέρα»
«Δεν θα βγει το μωρό από την μπανιέρα...». Με άλλα λόγια, οι Ευρωπαίοι δεν θα είναι αυτοί που θα πετάξουν την Τουρκία έξω από τις ράγες της ενταξιακής διαδικασίας, επειδή με τη χώρα αυτή διακυβεύονται μεγάλα συμφέροντα. Από την άλλη, όμως, κατανοούν ότι η κυβέρνηση Ερντογάν είναι σε λανθασμένο δρόμο, καθώς και ότι οι αρχές και αξίες της Ε.Ε. πρέπει να προστατευθούν, όπως και τα χρήματα των Ευρωπαίων πολιτών, που διατίθενται για τα προενταξιακά προγράμματα της Τουρκίας και δη για τον εκδημοκρατισμό της.
Η λογικής της Επιτροπής
Αυτό το σλόγκαν, δηλαδή του «μωρού και της μπανιέρας», φαίνεται να χρησιμοποιείται σε τεχνοκρατικό επίπεδο στις Βρυξέλλες για τις ενταξιακές διαδικασίες της Ε.Ε. με την Τουρκία. Η θέση αυτή υιοθετείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Πρόεδρο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ και έχει διαβιβαστεί και προς την τουρκική πλευρά, προφανώς με διπλωματική γλώσσα, σε μια προσπάθεια να γεφυρωθούν οι διαφορές και να ξεπεραστεί η κρίση στις σχέσεις των δυο πλευρών.
Η λογική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που τείνει να γίνει και θέση του Συμβουλίου, είναι η εξής: «Η Ε.Ε. έχει συμφέροντα στην Τουρκία, αλλά θα πρέπει να γίνουν σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι αρχές και αξίες της Ευρώπης». Και, ως εκ τούτου, όπως έχει τονιστεί και προς την τουρκική πλευρά, θα πρέπει να επιβληθούν μέτρα, όπως είναι η περικοπή των 105 εκ. ευρώ από τον προϋπολογισμό του 2018, την ίδια στιγμή, που άλλα 70 θα μείνουν παγωμένα. Όπως, ταυτοχρόνως, επισημαίνεται, τα χρήματα αυτά περικόπτονται επειδή δεν προβλέπεται να διατεθούν από την τουρκική κυβέρνηση για τους σκοπούς που πρέπει να εξυπηρετήσουν.
Σύμφωνα με όσα λέγονται: «Θα πρέπει να επιδειχθεί σεβασμός προς τους πολίτες, καθώς και στη διάθεση των χρημάτων τους, μέσω του προϋπολογισμού, εφόσον η Τουρκία δεν έρχεται πιο κοντά στην Ευρώπη». Έχει, πάντως, διευκρινιστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς την ίδια την Τουρκία ότι «δεν υπάρχει πρόθεση να μην αυξηθεί η στήριξη προς το μεγαλύτερο μέρος της τουρκικής κοινωνίας, προς τα θεμελιώδη δικαιώματα και στην καθημερινή επαφή και δράση των ανθρώπων». Άλλωστε, με βάση τον προϋπολογισμό για την προενταξιακή βοήθεια, η Τουρκία λαμβάνει περί τα 630 εκατομμύρια, μέσο όρο, ετησίως. Έχει, δε, διαβιβαστεί προς την Άγκυρα και το εξής: «Η διακοπή μέρους των προενταξιακών δεν είναι διαρκής απόφαση -ώς τος τέλος του επταετούς δημοσιονομικού πλαισίου (μένουν άλλα τρία χρόνια)- αλλά θα λαμβάνεται κάθε χρόνο στο πλαίσιο του προϋπολογισμού και, ως εκ τούτου, θα είναι δυνατή η αναθεώρηση της υφιστάμενης απόφασης εφόσον η κατάσταση αλλάξει».
Γενικότερα επισημαίνονται οι δημόσιες δηλώσεις του Προέδρου Γιούνκερ ότι «η Ε.Ε. τείνει πάντοτε χέρι φιλίας προς τον τουρκικό λαό και προς όλους εκείνους που θέλουν να εργαστούν μαζί μας επί των αρχών μας». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι η Τουρκία είναι σημαντικός εταίρος στους εξής τομείς: 1. Εμπορίου (Η Ε.Ε. έχει θετικό ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών περί τα 17 δις ετησίως και κοινό όγκο συναλλαγών περί τα 140 δις ευρώ). 2. Στρατηγικής. 3. Μεταφορών. 4. Μετανάστευσης και 5. Ενέργειας.
Σημειώνεται ότι για τη στάση και την πολιτική λογική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι ενημερωμένη η Λευκωσία και ο ίδιος ο Πρόεδρος από την προηγούμενη Σύνοδο του Οκτωβρίου, μέσω του κ. Γιούνκερ. Οι όποιες αποφάσεις για την Τουρκία δεν θα ληφθούν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 14ης και 15ης Δεκεμβρίου. Αναμένεται σχετική έκθεση για την κατάσταση στην Τουρκία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την άνοιξη του 2018, και όλα τα εκκρεμή ζητήματα αναμένεται να τεθούν στη Σύνοδο του Ιουνίου.
Οι πολλαπλές ταχύτητες
Οι Βρυξέλλες θεωρούν ότι η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας είναι παγωμένη και την ευθύνη φέρει η Κυβέρνηση της Άγκυρας. Εκτός, όμως, της Επιτροπής, η οποία εκ της φύσεώς της επιχειρεί να κρατήσει ισορροπίες, υπάρχει ομάδα κρατών, με ηγέτιδα την Αυστρία, και με τη στήριξη ή και την ανοχή της Γερμανίας, αναλόγως των περιστάσεων, που θέλει, όπως τονίζεται: «Πιο σκληρή γραμμή, ακόμη και αυτήν τη διακοπή των ενταξιακών διαδικασιών». Συνεπώς, δεν υπάρχει μόνο μία ταχύτητα ως προς τη γενικότερη πολιτική της Ε.Ε. Υπάρχει διαφορετική προσέγγιση μεταξύ Επιτροπής και κρατών-μελών, αλλά και αποχρώσεις όμοιων πολιτικών θέσεων, θα μπορούσε να πει κάποιος, περί του παγώματος των κεφαλαίων. Το γεγονός αυτό βοηθά στο γνωστό παιχνίδι των καλών και των κακών για να δικαιολογούντα τα όποια μέτρα, υπό το πρόσχημα ότι αποφεύχθηκαν τα χειρότερα. Υπάρχουν δυο ακόμη σοβαρά ζητήματα, στα οποία η Ε.Ε. δεν έχει πρόθεση να τα προχωρήσει επί του παρόντος. Θέλει να κερδίσει χρόνο ώς τον Ιούνιο. Θεωρεί ότι εάν θα προχωρήσουν ή όχι, είναι ζήτημα που αφορά πολύ περισσότερο την Άγκυρα και πολύ λιγότερο τις Βρυξέλλες. Πρόκειται: 1. Για την εμβάθυνση της τελωνειακής ένωσης και 2. για το θέμα τη βίζας προς τους Τούρκους πολίτες, με δικαίωμα εισόδου και διαμονής στην Ε.Ε. για τρεις μήνες.
Εμβάθυνση τελωνειακής ένωσης και βίζα
Στους δυο αυτούς τομείς μπαίνουν τα δύσκολα για την Κυπριακή Δημοκρατία σε σχέση με τη λύση του Κυπριακού. Γιατί; Διότι η τουρκική πλευρά από πέρσι τον Οκτώβριο, όταν άρχιζαν εντατικές συνομιλίες για το Κυπριακό, είχε αποταθεί εγγράφως προς την Ε.Ε. και ζήτησε τη γνώμη της για το καθεστώς των Τούρκων πολιτών στην Κύπρο, μετά τη λύση, καθώς και γι' αυτό των τουρκικών εταιρειών. Αυτά τα θέματα, που ετέθησαν αργότερα στις συνομιλίες, εφόσον επαναρχίσουν οι συνομιλίες για λύση του Κυπριακού θα είναι στο τραπέζι. Και η Τουρκία θα επικαλεστεί το θέμα του εκσυγχρονισμού της τελωνειακής ένωσης και τη βίζας για να πετύχει τους στόχους της. Τονίζουμε, δε, ότι το βασικό ζήτημα που έρχεται να ρυθμίσει η τελωνειακή ένωση είναι η δράση των ευρωπαϊκών εταιρειών στην Τουρκία και των τουρκικών στην Ευρώπη, μη εξαιρουμένης και της Κύπρου. Υπό αυτές τις συνθήκες, είτε πριν από είτε μετά τη λύση, οι δυο αυτοί πυλώνες, δηλαδή η βίζα σε Τούρκους πολίτες και το καθεστώς των τουρκικών εταιρειών, θα δώσουν την ευκαιρία στην Άγκυρα για οικονομική και πληθυσμιακή εισβολή στην Κύπρο, η οποία θα καλύπτεται από το κεκτημένο! Εάν αυτό συμβεί πριν από τη λύση, η Τουρκία θα το θεωρεί ως δεδομένο. Και είναι πρόδηλο ότι η όποια Κυβέρνηση θα βρεθεί σε δύσκολη θέση. Εάν τα θέματα της εμβάθυνσης και της βίζας έρθουν μετά τη λύση, τότε πώς θα αμυνθεί η ομόσπονδη Κύπρος, όταν θα υπάγεται σε ένα μοντέλο συγκυβέρνησης, που θα λειτουργεί θεωρητικά μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και στην πράξη μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Άγκυρας;
Η αφέλεια και η αγορά του βορρά
Υπό αυτές τις συνθήκες, η Κύπρος θα κινδυνεύσει να πνιγεί από μια τουρκική εισβολή πληθυσμών και εταιρειών, εκτός και αν οικοδομηθεί αποτρεπτική νομική και διπλωματική στρατηγική. Βεβαίως, μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι, μόνο για τρεις μήνες θα παραμένουν οι Τούρκοι πολίτες στην Κύπρο. Φαίνεται, μάλιστα, να φλέρταρε με αυτήν την αντίληψη η Κυβέρνηση στο πλαίσιο των συνομιλιών. Οι Ευρωπαίοι και οι Τούρκοι σίγουρα. Το πρόβλημα αποδοχής αυτής της φόρμουλας έγκειται στο εξής: «Εάν οι Τούρκοι πολίτες περάσουν προς το τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος και αντί για τρεις μήνες καθίσουν 30 χρόνια, ποιος θα τους διώξει;».
Όσο, δε, για το θέμα της οικονομίας, τα μεγέθη είναι σαφή, όπως και οι προθέσεις της Τουρκίας. Κάποτε, αφελώς ελέγετο ότι με την ομοσπονδιακή λύση θα αγοράζαμε ως οι πλουσιότεροι που είμαστε, το βορρά. Λίαν προσφάτως ακουγόταν ότι θα καταλαμβάναμε την τουρκική αγορά εάν είχαμε λύση προ δυο ετών ή ακόμη και προς ενός. Τα γεγονότα άλλα μαρτυρούν: 1. Φανταστείτε να εγκαθιδρύετο ομοσπονδιακή λύση προ του τουρκικού πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου του 2016 και να είχαν επενδύσει, όπως έλεγαν ΟΕΒ και ΚΕΒΕ, στην Τουρκία, σε τι κατάσταση θα βρίσκονταν και οι ίδιοι και κατ' επέκτασιν η κυπριακή οικονομία την επαύριον. 2. Φανταστείτε τι θα συνέβαινε σήμερα στο τραπεζικό σύστημα μιας ομοσπονδιακής Κύπρου, λόγω της τραπεζικής και νομισματικής κρίσης στην Τουρκία. Και το τονίζουμε αυτό διότι οι τράπεζες των κατεχομένων είναι συνδεδεμένες με την Τουρκία, η οποία θα συνεχίσει να τις έχει συνδεδεμένες μαζί της για οικονομικούς, εμπορικούς και πολιτικούς λόγους.
Είναι μαζί με το νερό, τον ηλεκτρισμό και τις τηλεπικοινωνίες, καθώς και με το εμπόριο, εργαλεία για τη διατήρηση της προσάρτησης και για έναν ακόμη λόγο: Για να μπορεί η Τουρκία να διαδραματίζει πολιτικό ρόλο στα της Κύπρου και όταν τα συμφέροντά της το επιβάλλουν να εκβιάζει. Η όποια κρίση στον βορρά θα μεταφερόταν στον νότο και προφανώς ακόμη και αυτή η Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα θα ήταν εξαρτημένη, μερικώς έστω, από το τραπεζικό σύστημα των κατεχομένων, δηλαδή από την Άγκυρα. Και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με την ομόσπονδη κυπριακή θα συζητούσε να λύσει το πρόβλημα και να πάρει μέτρα. Με ό,τι αυτό θα συνεπαγόταν.
Στρατηγική και προτάσεις διαχείρισης κρίσης
Τονίζονται τα ανωτέρω υπό μορφή προβληματισμού για ό,τι κατά καιρούς λέγονται, προκειμένου αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος, που δεν πρέπει να επαναληφθούν. Οφείλουμε, όμως, να εξετάσουμε και τρόπους αποτροπής των όσων η Άγκυρα ετοιμάζει να φέρει στο Κυπριακό.
Συνεπώς, τα θέματα του εκσυγχρονισμού της τελωνειακής ένωσης και της βίζας θα πρέπει από τώρα να επισημανθούν και, μάλιστα, εγγράφως, τα εξής: 1. Καμιά απόφαση για εμβάθυνση της Ε.Ε. δεν μπορεί να ληφθεί, εάν η Τουρκία δεν εφαρμόσει τις υποχρεώσεις της, όπως αυτές απορρέουν από την εν ισχύι τελωνειακή ένωση, δηλαδή: α. Το άνοιγμα των λιμανιών και των αεροδρομίων της προς την Κυπριακή Δημοκρατία για τα πλοία και τα αεροσκάφη της (βλέπε αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005 για ομαλοποίηση σχέσεων). β. Την εισαγωγή κυπριακών προϊόντων στην Τουρκία. Δεν μπορούν να εισάγονται τουρκικά προϊόντα και άλλα αγαθά από την Τουρκία στην Κύπρο και να απαγορεύεται το αντίθετο. Εδώ έχουμε καθαρή παραβίαση των κανόνων της Ε.Ε. και της τελωνειακής ένωσης, καθώς και δημιουργία συνθηκών αθέμιτου ανταγωνισμού σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, του εμπορικού της κόσμου και των πολιτών της. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι αρμόδια για την ορθή εφαρμογή των συνθηκών, των νομοθεσιών και των συμφωνιών. Εφόσον δεν κάνει καλά τη δουλειά της, τα κράτη-μέλη μπορούν να στραφούν ακόμη και νομικά εναντίον της. γ. Καμιά απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί επί του θέματος της βίζας σε Τούρκους πολίτες εάν η Τουρκία δεν προχωρήσει σε συνεργασία και αναγνώριση των Αρχών της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως άλλωστε ρητώς καθορίζει η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, περί ομαλοποίησης των σχέσεων των δυο χωρών και περί αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία. Διότι, όπως τονίζεται ρητώς, η Ε.Ε. το μόνο κράτος, που αναγνωρίζει στο νησί είναι αυτό της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Οι θέσεις αυτές προϋποθέτουν αλλαγή στρατηγικής και σαφείς στόχους: Ότι η λύση θα είναι στο πλαίσιο του ενιαίου κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας, αφού επί τη βάσει του Πρωτοκόλλου 10 αυτή είναι που εντάχθηκε στο σύνολό της στην Ε.Ε. με αναστολή του κεκτημένου στο βόρειο τμήμα λόγω κατοχής. Ως εκ τούτου, οι προσπάθειες και η στρατηγική δεν μπορούν να είναι στο πλαίσιο της αποδοχής και της αναγνώρισης του ψευδοκράτους ως ισότιμου συνιστώντος κράτους, αλλά στην πρακτική επανενσωμάτωσης των κατεχομένων στην Κυπριακή Δημοκρατία επί τη βάσει διοικητικών αλλαγών που θα ικανοποιούν και τις δυο Κοινότητες, βελτιώνοντας το σύστημα της Ζυρίχης και όχι καθιστώντας το πιο δαιδαλώδες ή διαλύοντάς το και αντικαθιστώντας το από δυο κρατίδια στο πλαίσιο μιας καλής, κακής ή άσχημης ομοσπονδίας, η οποία έχει καταρρεύσει ως πολιτειακή πρόταση στο Κραν Μοντανά.
Αλλιώς... βέτο
Υπάρχει και ένα τρίτο σημείο συναφές με τα ανωτέρω. Λόγω του μικρού της μεγέθους και προς αποφυγή συνθηκών αθέμιτου ανταγωνισμού από τη δράση των τουρκικών εταιρειών, η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να είναι ξεκάθαρη ως προς το βέτο της πριν από τη λύση και ως προς την υιοθέτηση προστατευτικής ρήτρας για την περίπτωση λύσης. Το ίδιο θα πρέπει να ισχύσει και στην περίπτωση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες. Το ζήτημα αυτό θα πρέπει να συνδεθεί με τον εποικισμό.
Δεν μπορεί κράτος-θύμα εγκλήματος πολέμου, με δυο μάλιστα σχετικές εκθέσεις των Κουκό και Λάακσον, εκδοθείσες από το Συμβούλιο της Ευρώπης, να αποδεχθεί την είσοδο Τούρκων πολιτών για τρεις μήνες στο έδαφός του. Άλλωστε, η Κύπρος τελεί υπό κατοχήν. Η θέση θα πρέπει να είναι σαφής: Φεύγουν οι έποικοι και συζητούμε για το καθεστώς τη βίζας. Αλλιώς βέτο! Είναι θέμα επιβίωσης. Βεβαίως, όπως έχουμε ήδη τονίσει, όλα αυτά είναι ζητήματα γενικότερης στρατηγικής και στόχων, συμμαχιών και εκμετάλλευσης συγκυριών, και αλλαγής ισοζυγίων δυνάμεων, που θα πρέπει να υλοποιηθούν για να αποφευχθούν τα χειρότερα.
Απουσιάζουν, δυστυχώς, από τον προεκλογικό, παρότι, μάλιστα από το ταξίδι Ερντογάν στην Αθήνα, ο Τούρκους Πρόεδρος επιδίωξε να κλείσει το Κυπριακό και να ανοίξει την κυπροποίηση της Θράκης. Κτύπησε συναγερμό. Για όσους τον άκουσαν...
