O Γ.Γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, επιδίωξε στο Κρανς Μοντανά να τετραγωνίσει τον κύκλο του κυπριακού προβλήματος. Τελικώς, απέτυχε. Και μαζί, ναυάγησε όλη διαδικασία και η πολιτική, καθώς και ο στόχος της ομοσπονδίας, που μονοπωλεί το Κυπριακό από το 1977.  Αυτή είναι η αλήθεια και  ο ρεαλισμός του Grans Montana που έψαχνε ο Ειδικός Σύμβουλος του ΓΓ στο Κυπριακό, Έσπεν Μπαρθ Έιντε. 

Οι άξονες του Γκουτέρες

Η προσδοκία του ΓΓ του ΟΗΕ ότι μπορούσε να τετραγωνίσει τον κύκλο  προκύπτει από την ενημέρωση η οποία εστάλη, γραπτώς, προς τις Βρυξέλλες από την Ελβετία, μετά την πρώτη παρουσία του Αντόνιο Γκουτέρες στις συνομιλίες. Σε αυτήν τονίζονταν τα ακόλουθα:

Πρώτον: Θέμα Ασφάλεια: 1. Η μείωση των στρατιωτικών δυνάμεων να συζητηθεί από τους Πρωθυπουργούς. 2. Αντικατάσταση του υφιστάμενου συστήματος με εγγυητικά δικαιώματα από  συμφωνία μηχανισμού με την εμπλοκή των Ην. Εθνών και των Εγγυητριών Δυνάμεων. (Εξ ου και η πρόταση του Προέδρου ως δείγμα υποχωρητικότητας και καλής θέλησης για συμμετοχή σε πολυεθνική αστυνομική δύναμη των εγγυητριών δυνάμεων κατά ποσοστό που θα έφθανε  το 1/5).

Δεύτερον: Εσωτερικά Θέματα: 1. Η τουρκική πλευρά πρέπει να αλλάξει τον χάρτη της «σε συγκεκριμένες περιοχές». Η ΕΕ εκτιμούσε ότι η αναφορά του ΓΓ του ΟΗΕ σε συγκεκριμένες περιοχές αφορά στη Μόρφου. (Η τουρκική πλευρά αναφέρθηκε σε περιοχές της Μόρφου και η ελληνοκυπριακή στη Μόρφου, χωρίς να καταλήξουν).

2. Στο περιουσιακό ο Γ.Γ. αντιλαμβάνεται ότι η λύση θα μπορούσε να δοθεί στην ακόλουθη βάση: Στις περιοχές που θα ελέγχονται από το μελλοντικό τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος να έχει τον κύριο λόγο ο χρήστης, δηλαδή ο Τουρκοκύπριος και ο έποικος. Στις περιοχές  που θα επιστραφούν και θα τεθούν υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση, τον πρώτο λόγο να τον έχει ο πρόσφυγας που θα επιστρέψει. (Η τελευταία πρόταση του Προέδρου προσεγγίζει τη θέση αρχής του ΓΓ του ΟΗΕ, θέτει, όμως, κάποια άλλα κριτήρια,. που δεν αλλάζουν την ουσία, αλλά η τουρκική πλευρά θέλει περισσότερα). 

3. Στον τομέα πολιτικής ισότητας, ο Γ.Γ. του ΟΗΕ διέβλεπε συζήτηση και επίλυση του θέματος επί τη βάσει της εκ Περιτροπής Προεδρίας και του 2 προς 1.  Σε αυτό πρόσθεσε και κάτι άλλο: Την «αποτελεσματική φωνή» που «το λιγότερο θα πρέπει να έχει» ο μειοψηφών πληθυσμός. (Το πρώτο σκέλος περί εκ Περιτροπής Προεδρίας έγινε δεκτό από τη Λευκωσία, παρότι ήταν κόκκινη γραμμή, με αντάλλαγμα, όπως ισχυρίζεται η τουρκική πλευρά, τη θέση περί «μηδέν στρατός, μηδέν εγγυήσεις»).    

4. Στον τομέα ισορροπημένης μεταχείρισης (εννοεί μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων υπηκόων)  στο σημείωμα της ΕΕ τονίζεται ότι για το θέμα της παραχώρησης των τεσσάρων βασικών ελευθεριών προς τους Τούρκους πολίτες, στον δείπνο με τον ΓΓ του ΟΗΕ, είχε αποφασιστεί ότι ένα «ισότιμο καθεστώς προς τους Τούρκους πολίτες πρέπει να οικοδομηθεί». (Επί τούτου υπάρχει αναφορά του Προέδρου της Δημοκρατίας στο έγγραφό του στη λογική του 4 προς 1,  με τους Τούρκους να ζητούν πρωτογενές δίκαιο). 

Πιστοί στις θέσεις τους 

Σε αυτήν τη βάση θα ήθελε ο ΓΓ του ΟΗΕ  να συνεχιστεί η συζήτηση, η οποία στις πρώτες ημέρες ήταν σε αδιέξοδο. Την παραμονή της τελευταίας ημέρας των συνομιλιών, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επιχείρησε να υποβάλει το τελευταίο του έγγραφο, που ήταν εντός των ανωτέρω παραμέτρων του Γ.Γ. του ΟΗΕ και υπό τον όρον ότι, εάν δεν γινόταν δεκτό, δεν θα ίσχυε (Null and Void). Παρά την προσπάθεια του Προέδρου, οι Τούρκοι έμειναν πιστοί σε ό,τι είχαν διαβιβάσει από την αρχή στην ΕΕ και στα Ην. Έθνη. Έπαιζαν πόκερ με ανοιχτά χαρτιά.  Οι τουρκικές  θέσεις είχαν αποτυπωθεί την περασμένη Κυριακή επί τη βάσει σχετικών πληροφοριών και εγγράφων. Ότι, δηλαδή: «1. Η Τουρκία θέλει αναθεώρηση και όχι κατάργηση των Συνθηκών Εγγυήσεων. 2. Θέλει να είναι μέρος της επιτήρησης της λύσης.  3. Δεν αναφέρεται σε πλήρη, αλλά σε σημαντική αποχώρηση στρατευμάτων επί τη βάσει χρονοδιαγραμμάτων. 4. Δεν επιδιώκει πλέον καν την ομοσπονδία ή τη συνομοσπονδία. Αυτές τις έχει ήδη πετύχει μέσω των συνομιλιών». Και προσθέταμε ότι: «Εκείνο που επιδιώκει η Άγκυρα είναι η πλήρης τουρκοποίηση, μέσω της μετατροπής των Τούρκων σε Ευρωπαίους πολίτες επί τη βάσει πρωτογενούς δικαίου. Θέτει, μάλιστα,  ως κόκκινη γραμμή την εκ Περιτροπής Προεδρία, την οποία θεωρεί ως την πολιτειακή ισοτιμία και το κερασάκι της πολιτειακής διχοτόμησης προ της τουρκοποίησης».    

Ενώ η Τουρκία ήταν αμετακίνητη, ο Πρόεδρος, σε συνεννόηση με την Ελληνική Κυβέρνηση και δη με τον Υπουργό Εξωτερικών, Νίκο Κοτζιά, είχε προβεί σε μια τελική πρόταση λύσης, επί τη βάσει της οποίας ήταν έτοιμος να συζητήσει τα πάντα.  Από την εκ Περιτροπής Προεδρία στη λογική τού 2 προς 1, έως την υπεροχή των δικαιωμάτων του χρήστη στις μελλοντικές υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση περιοχές, μέχρι το καθεστώς των Τούρκων πολιτών και τη συμμετοχή των εγγυητριών δυνάμεων σε μια πολυεθνική αστυνομική  δύναμη με ποσοστό της τάξης του 1/5. Ο Πρόεδρος έπραξε αυτό που ο ίδιος πίστευε ότι ήταν και είναι ορθό είτε για να λύσει το Κυπριακό, είτε/και  για να μην του καταλογιστούν ευθύνες. Και η Τουρκία, που τήρησε τη γνωστή άκαμπτη στάση της, τα ήθελε όλα.      

Η αποκάλυψη της αλήθειας

Η διαχρονική πολιτική της ομοσπονδίας και η εξευμενιστική  πολιτική του Προέδρου, που είχαν την πλήρη στήριξη του ΑΚΕΛ, καθώς και το ναυάγιο των συνομιλιών,  οδηγούν στα εξής συμπεράσματα: Πρώτον, οι τολμηρές προτάσεις του Προέδρου, για τις οποίες δέχθηκε κριτική, και η απόρριψή τους από την τουρκική πλευρά, αποδεικνύουν στην πράξη ό,τι από αυτές τις στήλες επί χρόνια υποστηρίζαμε:  Α. Όταν δίδεις στην Άγκυρα, ζητά και άλλα. Β. Εφόσον η Τουρκία δεν έχει  κόστος, δεν υποχωρεί. Γ. Ήταν μύθος ότι η Άγκυρα θα ήταν διαλλακτική.  Δεύτερον, η πολιτική της ομοσπονδίας, που στηρίζεται στη φιλοσοφία του εξευμενισμού, απέτυχε στην πράξη. Πρόεδρος και ΑΚΕΛ υποστήριζαν ότι  ήταν η μοναδική οδός λύσης, αλλά αποδείχθηκαν ρομαντικοί, διότι εκτιμούσαν ότι η Τουρκία θα υποχωρήσει και θα δείξει καλή θέληση, και δεν άκουγαν, ούτε διάβαζαν τι έλεγε. Η ομοσπονδία είχε κερδηθεί προ καιρού για τους Τούρκους. Τώρα ήθελαν περισσότερα. Τελικώς, στο Κρανς Μοντανά σκοτώθηκε και η ομοσπονδία και η υφιστάμενη διαδικασία του εύφορου κλίματος από τους ίδιους τους εκφραστές τους.

Εναλλακτική στρατηγική 

Τώρα, εκ των πραγμάτων, επιβάλλεται μια σειρά μέτρων στη εξής βάση:  

1. Καταγγελία της Τουρκίας σε όλα τα διεθνή βήματα, κατά τρόπο τεκμηριωμένο, ότι δεν θέλει λύση.    

2.  Ανάληψη ευθυνών. Πέραν της τουρκικής αδιαλλαξίας, που είναι μεν αληθής η ύπαρξή της, αλλά και εύκολη δικαιολογία, θα πρέπει να γίνει ανάλυση τι πήγε λάθος, γιατί η πολιτική του ρεαλισμού αποδείχθηκε ρομαντισμός και πώς θα αποτραπεί η εξέλιξή της σε εφιάλτη. Ομαδικά θα πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους όλοι όσοι την υπηρέτησαν. Η ομοσπονδία και ο εξευμενισμός δεν  απέτυχαν στην Ελβετία, επειδή κυβερνούσαν οι αντι-ομοσπονδιακοί. Οι ομοσπονδιακές δυνάμεις μετέβησαν στην Ελβετία με τον τίτλο του ρεαλιστή και επέστρεψαν με εκείνον του ουτοπιστή. 

3. Αλλαγή στρατηγικής και στόχων: Ο πρώτος στόχος είναι η αποτροπή της νομιμοποίησης των τετελεσμένων της εισβολής και της τουρκοποίησης. Ο δεύτερος είναι συναφής με τον πρώτο και αφορά στη διάσωση της Κυπριακής Δημοκρατίας και στην αποτροπή της αναγνώρισης του ψευδοκράτους. Η απειλή αυτή επικρέμεται εκ νέου, ως αποτέλεσμα της αποτυχημένης ομοσπονδιακής πολιτικής. Ο τρίτος στόχος είναι η λύση επί των αρχών της ΕΕ χωρίς αποκλίσεις και η επανενσωμάτωση των κατεχομένων στην Κυπριακή Δημοκρατία, όπως το Πρωτόκολλο 10 για την ένταξή μας στην ΕΕ καθορίζει. Συμφώνως προς το Πρωτόκολλο 10, στην ΕΕ εντάχθηκε ολόκληρη η Κυπριακή Δημοκρατία ως ενιαίο κράτος, με το κεκτημένο να έχει  ανασταλεί στο βόρειο τμήμα, λόγω κατοχής.  Η λύση πρέπει να βελτιώνει τα κακώς έχοντα της Ζυρίχης και όχι να νομιμοποιεί τα τετελεσμένα της εισβολής, όπως συνέβαινε με την ομοσπονδία.

4. Περίγραμμα δημοκρατικής λύσης, στο οποίο οι αρχές και αξίες της ΕΕ θα συνιστούν τη βάση της λύσης χωρίς αποκλίσεις, με αλλαγή της διαδικασίας και της μεθοδολογίας, που θα στηρίζεται στην αρχή bottom up (από κάτω προς τα πάνω) και όχι στην αρχή top down (από πάνω προς τα κάτω). Στο πλαίσιο αυτής της  διαδικασίας τι θα μας πει η ΕΕ, ότι δεν αποδέχεται τις αρχές της; Εκείνο που συμβαίνει ώς τώρα, είναι ότι, ακόμη και όταν η ΕΕ μάς έδιδε κάτι καλύτερο από την ομοσπονδία, για να δικαιωθούν οι πολιτικές του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ, ακόμη και το ΔΗΚΟ, έσπευδαν οι ημέτεροι να ζητήσουν την ομοσπονδία για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης. 

  5.  Ενεργοποίηση της αντιδήλωσης της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, που προνοεί την ομαλοποίηση των σχέσεων της Τουρκίας με την Κυπριακή Δημοκρατία και αναγνώρισή της. Αλλιώς, θα πρέπει να ζητηθεί η επιβολή κυρώσεων για παραβίαση συμφωνηθέντων. Βασική, πλέον, θέση θα πρέπει να είναι η άμεση αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας.   

6. Εφαρμογή της τελωνειακής ένωσης και αξίωση επιβολής μέτρων στην Τουρκία κατά το πρότυπο της Ρωσίας με αφορμή την Κριμαία, λόγω κατοχής και μη εφαρμογής των συμφωνηθέντων, που σημαίνει έναρξη αποχώρησης στρατευμάτων. Καμιά εξουσιοδότηση δεν μπορεί να δοθεί προς την Ε.Ε. για την εμβάθυνση της τελωνειακής ένωσης, εάν η Τουρκία δεν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς την Κυπριακή Δημοκρατία, που σημαίνει: α. Άνοιγμα λιμανιών και αεροδρομίων. β. Εισαγωγή κυπριακών προϊόντων. Μελέτη για προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο Λουξεμβούργο, ακόμη και κατά Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εάν συνεχίσει να αποδέχεται την παραβίαση συμφωνηθέντων και τη δημιουργία συνθηκών αθέμιτου ανταγωνισμού.

7.  Μονομερή καταγγελία των Συνθηκών Εγγυήσεως και των επεμβατικών δικαιωμάτων.  Η Συνθήκη Εγγυήσεως και το σύστημα των επεμβατικών δικαιωμάτων ισχύει επί τη βάσει του άρθρου 357 παράγραφος 2 των Συνθηκών, που καθορίζουν ότι, συμφωνίες που ίσχυαν πριν από την ένταξη, εξακολουθούν να ισχύουν, εφόσον δεν  καταγγελθούν. Εκείνο που πρέπει να μελετηθεί, είναι ο τρόπος καταγγελίας τους, ως αντίθετων με τις αρχές και αξίες της ΕΕ και τις ίδιες τις Συνθήκες, και δη με το άρθρο 4, παράγραφος 2.  

8. Ενίσχυση του άξονα  Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ στη βάση Συμφώνου Φιλίας και Μη Επιθέσεως, το οποίο θα κατατεθεί και στον οργανισμό Ην. Εθνών και στην ΕΕ. Ενίσχυση της οικονομικής, διπλωματικής και στρατιωτικής αποτροπής.

9.  Ενημέρωση της ΕΕ και των Ην. Εθνών για το ενδεχόμενο τουρκικών προκλήσεων εντός της ΑΟΖ ή αλλού και άμεση ενεργοποίηση του άρθρου 42, παράγραφος 7 των Συνθηκών περί στήριξης κράτους - μέλους με όλα τα μέσα, σε περίπτωση κατά την οποία δεχθεί εξωτερική επίθεση. 

Απορριπτικοί, ρομαντικοί και ρεαλιστές

Αυτοί είναι μερικοί πυλώνες της νέας στρατηγικής για λύση. Ρομαντικοί είναι όσοι πίστευαν ότι θα κατευνάσουν την Τουρκία.  Απορριπτικοί είναι όσοι λένε όχι στην εναλλακτική στρατηγική. Εμείς, δεν ανήκαμε ούτε στη μία ούτε στην άλλη κατηγορία. Με ρεαλισμό αναλύαμε επί μακρόν το Κυπριακό και με τον ίδιο ρεαλισμό εισηγούμαστε εναλλακτικές προτάσεις και νέα στρατηγική. Η οποία είναι αναγκαία, αφού η προηγούμενη, εκείνη του εξευμενισμού και της ομοσπονδίας, εξέπνευσε στο Κρανς Μοντανά στην παρουσία του ΓΓ του ΟΗΕ και όσων πιστά την υπηρέτησαν προσδοκώντας σε λύση ή ακόμη και σε αυτόν τον τετραγωνισμό του κύκλου…