Η επιστροφή του Σουλτάνου στον θρόνο και ο άλλοτε κραταιός στρατός της Τουρκίας

Οι ηττημένοι του πραξικοπήματος, οι λόγοι της αποτυχίας του, τα στοιχήματα του Τούρκου Προέδρου, η συνοχή της κοινωνίας και των ενόπλων δυνάμεων

· Ποια είναι τα επόμενα βήματα της Τουρκίας και η λογική αλλαγής του Συντάγματος

· Η δύναμη των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης και η αντίσταση του τουρκικού λαού

· Χρειάζεται ή όχι επαναξιολόγηση της πολιτικής μας έναντι της Άγκυρας;

· Χάνει ή όχι η Τουρκία τον ρόλο του σταθεροποιητικού παράγοντα;

Ο κραταιός στρατός, ο πυλώνας και ο θεματοφύλακας της κοσμικότητας και της εδαφικής ακεραιότητας της Τουρκίας, διχάστηκε. Η συνοχή του τίθεται υπό αμφισβήτηση. Και μαζί με τη δημοκρατία είναι οι μεγάλοι ηττημένοι του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου. Ομάδα της κεμαλικής σχολής σκέψης του στρατού, χωρίς τη στήριξη του συνόλου της ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων και με ερασιτεχνικό τρόπο, επιχείρησε την ανατροπή του καθεστώτος που επέβαλε ο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος χαρακτηρίζεται από αυταρχισμό και από μια «κρυφή», όπως λέγεται, ισλαμική ατζέντα.

Το πραξικόπημα και τη δημοκρατία

Ο Σουλτάνος επέστρεψε στον θρόνο του. Επί του παρόντος, ο Ερντογάν ελέγχει την κατάσταση, αλλά, μέχρι τη στιγμή που σύρονται αυτές οι γραμμές, αποφασίστηκε το κλείσιμο του εναέριου χώρου στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης και αλλού ώς τις 9 το βράδυ του Σαββάτου, συν του γεγονότος ότι χθες το μεσημέρι φρεγάδα είχε τεθεί υπό τον έλεγχο των στασιαστών. Διότι, προφανώς, υπάρχουν παντού ασύλληπτοι πυρήνες των πραξικοπηματιών. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μπορούν να επιτύχουν κάτι φοβερό σε βάρος της Κυβέρνησης. Ήδη, το καθεστώς Ερντογάν προβαίνει σε συνεχείς μαζικές συλλήψεις και θα επιδιώξει να «καθαρίσει τον στρατό».

Αυτό, άλλωστε, ήταν το πρώτο του μήνυμα τα χαράματα του Σαββάτου στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης. Διότι, όπως είπε, υπάρχει «παράλληλο κράτος» που πρέπει να ξεριζωθεί. Αυτό είναι το πρώτο στοίχημα του Ερντογάν. Ο πλήρης έλεγχος του στρατού. Χωρίς, όμως, να σημαίνει ότι θα το πετύχει και χωρίς να σημαίνει ότι επειδή απέτυχε το πραξικόπημα, νίκησε η δημοκρατία. Ας μην ξεχνούμε ότι ολόκληρη η Δύση χαρακτήριζε προ του πραξικοπήματος τον Ερντογάν ως Σουλτάνο και αυταρχικό αλαζονικό ηγέτη, ενώ εκείνα που συναφώς παρατηρεί κάποιος είναι τα εξής:

1. Ούτε καν οι ΗΠΑ, όπως και άλλες χώρες, πήραν θέση στις πρώτες ώρες του πραξικοπήματος. Πήραν θέση μόνον όταν έκλινε η πλάστιγγα προς τον Ερντογάν.

2. «Μετά τη νίκη του Ερντογάν», όπως μεταδόθηκε στα κατεχόμενα, «από τα ηχεία των μιναρέδων ηχούσε το κάλεσμα εζάν ή σέλα». Όπως, μάλιστα, εξηγείται, «όταν σε ισλαμικές χώρες ακούγεται αυτός ο ήχος σε ώρες ακατάλληλες, είναι κάτι σαν κάλεσμα για πόλεμο».

3. Αμερικανικά ΜΜΕ, όπως το FOX και άλλα, μετέδιδαν στις πρώτες ώρες του πραξικοπήματος ότι ο Ερντογάν ήταν ένας αυταρχικός αντιδημοκρατικός ηγέτης και ότι η όλη του στάση και πολιτική συμπεριφορά είναι που προκάλεσε την επέμβαση του στρατού. Η ουσία είναι η ακόλουθη: Το πραξικόπημα δεν μπορεί να διαγράψει τον αντιδημοκρατικό χαρακτήρα του Ερντογάν και του καθεστώτος του.

4. Υπάρχουν οι εκθέσεις της Ε.Ε. και των ΗΠΑ για τα δημοκρατικά ελλείμματα στην Τουρκία.

Το βάρος της ευθύνης και το Σύνταγμα

Συνεπώς, είτε οι μεν επικρατούσαν είτε οι δε, η δημοκρατία δεν θα λειτουργούσε ούτε λειτουργεί στην Τουρκία. Ενδέχεται, δε, η στάση του Τούρκου Προέδρου να γίνει ακόμη πιο σκληρή και να προχωρήσει μέσω του AKP σε εκλογές προκειμένου να πάρει το ποσοστό των εδρών που χρειάζεται για να αλλάξει το Σύνταγμα και να μεταφέρει τις εξουσίες από την Πρωθυπουργία στην Προεδρία.

Για να αλλάξει το τουρκικό Σύνταγμα μέσω της Βουλής χρειάζεται 367 έδρες από τις 550 και μέσω δημοψηφίσματος 330 έδρες. Υπό αυτές τις συνθήκες θα καταστεί και νομικά ο απόλυτος κυρίαρχος του συστήματος. Ο νέος Ατατούρκ. Το ζητούμενο, βεβαίως, δεν είναι αυτό αλλά εάν ο Ερντογάν θα προχωρήσει ή όχι σε δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, που είναι στοιχεία εσωτερικής και εξωτερικής σταθερότητας.

Οι λόγοι της αποτυχίας

Οι πραξικοπηματίες ενήργησαν ερασιτεχνικά. Θύμιζαν άλλες εποχές, χωρίς να λάβουν υπόψη τα στοιχειώδη. Δεν προχώρησαν σε συλλήψεις πολιτικών και μάλιστα του ίδιου του Ερντογάν, ενώ δεν είχαν τον έλεγχο ούτε των ΜΜΕ ούτε των τηλεπικοινωνιών, με αποτέλεσμα, όταν ο Ερντογάν χρησιμοποίησε τα Μέσα Μαζικής Δικτύωσης, των οποίων ήταν εχθρός, καλώντας τον λαό να βγει στους δρόμους, η κατάσταση να τεθεί εκτός ελέγχου από τους στασιαστές.

Διότι, αφενός διενήργησαν το πραξικόπημα Παρασκευή βράδυ, την ώρα δηλαδή που χιλιάδες κόσμου ήταν στους δρόμους και η νέα γενιά δεν υποστήριζε μόνο τον Ερντογάν, αλλά τις δικές του βασικές ελευθερίες. Δηλαδή οι νέες γενιές στην Τουρκία δεν θα ήθελαν να φύγει το καθεστώς Ερντογάν, με τα όσα δημοκρατικά του ελλείμματα, για να υποταχθεί ο τουρκικός λαός σε μια νέα στρατιωτική δικτατορία.

Η δύναμη του Ερντογάν και ο άσπονδος εχθρός

Από την άλλη, η βάση της τουρκικής κοινωνίας είναι μουσουλμανική και μια μεγάλη μερίδα του είναι βαθιά θρησκευόμενη. Και αποτελεί τη λαϊκή ισχύ του Ερντογάν. Και την οποία μπορεί να επηρεάζει μόνο ο Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος ήταν και ο πνευματικός πατέρας του Ερντογάν, μέχρι που ήρθαν σε σύγκρουση. Σήμερα, ο Ερντογάν κατηγορεί τον Γκιουλέν ότι κρύβεται πίσω από το πραξικόπημα και ζήτησε την έκδοσή του από τις ΗΠΑ. (Η αμερικανική κυβέρνηση διαψεύδει τα περί της έκδοσης και ζητά στοιχεία περί εμπλοκής του στο πραξικόπημα).

Ο Γκιουλέν είναι ιεροκήρυκας και βρίσκεται από το 1999 στις ΗΠΑ και φέρεται να είναι ο άνθρωπος που έφτιαξε τις σχέσεις του Ερντογάν με την Ουάσιγκτον, λόγω των σχέσεών του με τις Μυστικές Υπηρεσίες. Είχε επίδραση στην τουρκική Αστυνομία, την οποία έλεγξε τελικά ο Ερντογάν. Σημειώνεται, μάλιστα, ότι η ΜΙΤ και η Αστυνομία ήταν οι κύριες δυνάμεις, που στήριξαν τον Τούρκο Πρόεδρο και στράφηκαν εναντίον των πραξικοπηματιών.

Η θέση Ερντογάν ότι όποιος δίδει κάλυψη στον Γκιουλέν είναι εχθρός της Τουρκίας προδίδει ότι ο Τούρκος Πρόεδρος δεν εγκαταλείπει τον αυτοκρατορικό του χαρακτήρα. Και δεν είναι εύκολο να το πράξει.

Η επόμενη μέρα και η πολιτική Ερντογάν

Ως εκ τούτου, η πολιτική, η οποία θα ακολουθήσει στη συνέχεια, θα είναι αποτέλεσμα διαφόρων μεταβλητών, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο χαρακτήρας του. Σε αυτόν προστίθενται και οι εξής μεταβλητές:

1. Εάν θα καταφέρει να κρατήσει την κοινωνία και τις ένοπλες δυνάμεις σε συνοχή και πώς. Κεφάλια θα πέσουν. Αυτό είναι βέβαιο, αλλά μέχρι πού θα φτάσει ο Ερντογάν; Ας μην ξεχνούμε ότι κανένα πολιτικό κόμμα δεν στήριξε το πραξικόπημα. Ούτε καν οι Κεμαλιστές.

2. Εάν θα περιορίσει ή όχι και πώς τα προβλήματα της τουρκικής οικονομίας. Η οποία οικονομία, μαζί με τη θρησκεία, ήταν παράγοντες που χρησιμοποιούσε ο Τούρκος Πρόεδρος για να κερδίζει τις εκλογές και να εδραιώνεται στην εξουσία.

3. Εάν θα διαχειριστεί επιτυχώς τις ένοπλες δυνάμεις και το Κουρδικό ζήτημα σε όλα του τα επίπεδα. Από το εσωτερικό ώς τη Συρία και το Βόρειο Ιράκ.

4. Εάν θα συνεχίσει τη νεο-οθωμανική του πολιτική και πώς.

5. Πώς θα συμπεριφερθεί εσωτερικά στους πολιτικούς αντιπάλους και στους Κούρδους βουλευτές, στους οποίους ήρε την ασυλία για να τους κατηγορήσει για τρομοκρατία;

Συνοχή και σταθερότητα

Επί του παρόντος, πάντως, η Τουρκία χάνει το πλεονέκτημα και τον ισχυρισμό που προβάλλεται ότι μπορεί να διαδραματίσει σταθεροποιητικό παράγοντα στην περιοχή. Και επί τούτου ήταν πολύ εύστοχη η συναφής θέση της Τουρκίας. Εκείνο όμως που θα πρέπει να τύχει ενδελεχούς μελέτης και θα το δείξει ο χρόνος, είναι η στάση των ΗΠΑ, τώρα και μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου. Κύριος στόχος του Ερντογάν θα είναι ο εξής:

Να αποδείξει ότι ελέγχει την κατάσταση και ότι η χώρα του είναι αξιόπιστη και δη στρατιωτικά και ότι υπάρχει κοινωνική συνοχή και σταθερότητα. Αλλιώς πώς θα είναι σταθεροποιητικός παράγοντας και περιφερειακή δύναμη με τις ένοπλες δυνάμεις να τελούν, πλέον, υπό καθεστώς αμφισβήτησης; Άρα το ζητούμενο πλέον για τον Ερντογάν είναι η συνοχή της ίδιας της Τουρκίας σε όλα τα επίπεδα. Και είναι γεγονός με βάση τα όσα μεταδίδονται από την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα ότι υπάρχει μερίδα των οπαδών του Ερντογάν που βρίσκεται σε έξαλλη κατάσταση και χρησιμοποιεί βία στους δρόμους.

Ουτοπία και επαναξιολόγηση

Το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου και η επικρατούσα κατάσταση στην Τουρκία αποδεικνύουν ότι η χώρα δεν είναι ο άτρωτη. Όσο δε για μας αναδύονται στην επιφάνεια τα δικά μας ελλείμματα σε θέματα ασφάλειας και η δραματική κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι ένοπλες δυνάμεις, επειδή η ηγεσία μας αντιμετωπίζει τις διεθνείς σχέσεις και την Τουρκία με ουτοπισμό. Και οι εξελίξεις στην Τουρκία είναι ένας συναγερμός για την αναθεώρηση του τρόπου σκέψης και την επαναξιολόγηση της όλης κατάστασης στην περιοχή που επηρεάζει και τις εξελίξεις στο Κυπριακό, παρότι οι διχοτομικοί στόχοι της Άγκυρας δεν αλλάζουν…